PEDIATRIA WYKŁAD 2
METODY OCENY ROZWOJU FIZYCZNEGO:
Ocena statyczna – dokonywana w danym momencie w dniu badania (badania populacyjne)
Ocena dynamiczna, długofalowa – przebieg indywidualnego rozwoju, toru wzrostowego dziecka na przestrzeni lat, śledzenie dynamiki procesów rozwojowych (indywidualna ocena pacjenta)
Etapy oceny:
-wykonanie pomiarów antropometrycznych
-porównanie uzyskanych danych z biologicznymi układami odniesienia, czyli normami
-interpretacja uzyskanych danych
Pomiary antropometryczne:
-masa ciała
-wysokość (u niemowląt i dzieci w wieku poniemowlęcym mówimy o długości ciała)
-obwód głowy (szczególnie ważne u dzieci do 3 roku życia)
-obwód klatki piersiowej (istotne u dzieci do 3 roku życia)
Pomiar masy ciała – niemowlęta:
-waga niemowlęca: dokładność do 10g, pozycja leżąca dziecka, dziecko powinno być rozebrane i leżeć na wytarowanej podkładce (lignina, poduszka)
Pomiar masy ciała – dzieci starsze:
-waga lekarska: dla dzieci, które potrafią samodzielnie stanąć na wadze, dokładność pomiaru do 100g
Pomiar wysokości ciała:
-liberometr: pomiar długości ciała u niemowląt w pozycji leżącej, dokładność odczytu do 1 mm
-antropometr typu Martina: pomiar wysokości ciała w pozycji stojącej, dokładność odczytu do 1 mm
-stadiometr
Pomiary obwodów:
-obwody mierzy się taśmą krawiecką z dokładnością do 1 mm
-głowa: taśmę przeprowadza się przez największą wypukłość potyliczną i największe wypukłości guzów czołowych
-klatka piersiowa: taśmę przeprowadza się poziomo przez spojenie trzonu mostka z wyrostkiem mieczykowatym oraz przez dolne kąty łopatek
Rozwój somatyczny dzieci i młodzieży ocenia się, porównując wyniki pomiarów danego dziecka z biologicznymi układami odniesienia czyli normami. W tym celu wykorzystuje się najczęściej tabele norm oraz siatki centylowe.
Ponadto wykorzystuje się:
-wskaźniki proporcji
-morfogramy
-ocenę wieku biologicznego w postaci wieku morfologicznego, zębowego, kostnego i cech płciowych
-wskaźniki oceny składu ciała
-wskaźniki biochemiczne rozwoju
Tabele norm:
-podają wartości średnich arytmetycznych danej cechy (masa ciała, wysokość, obwód głowy i klatki piersiowej) oraz odchylenia standardowe (SD) dla wieku i płci w badanej populacji
-tabele norm uzyskuje się na podstawie badań przekrojowych wybranej losowo, licznej populacji w określonym przedziale wiekowym
-ze względu na zjawisko akceleracji rozwoju konieczna jest okresowa aktualizacja tabel
Siatki centylowe:
-graficzne przedstawienie pozycji cechy w odniesieniu do normy dla wieku, płci i populacji
-możliwość oceny toru rozwojowego cechy na przestrzeni lat
-ze względu na dymorfizm płciowy cech somatycznych siatki centylowe konstruuje się osobno dla dziewcząt i chłopców
-dla dzieci urodzonych przedwcześnie dostępne są specjalnie siatki centylowe
Interpretacja:
-norma: 10-90 centyl
-patologia: <3 i >97
-strefa obserwacyjna: 3-10 oraz 90-97
-patologia: zmiana toru rozwojowego o więcej niż 2 kanały centylowe
Siatki cech skorelowanych:
-bardziej obiektywną metodą są siatki cech skorelowanych np. masy ciała do wysokości
Wskaźniki proporcji:
-wyrażają stosunek dwóch lub więcej cech morfologicznych względem siebie
-możliwość oceny proporcji ciala
-przykłady: wskaźnik Queteleta – masa ciała (g):wysokość(cm), BMI, wskaźnik międzykończynowy (długość kończyn górnych: długość kończyn dolnych x 100)
BMI (body mass index):
-wskaźnik względnej masy ciała
-wykazuje ściślejszą korelację z zawartością tłuszczu niż z wielkością ciala
-obliczany wg wzoru: masa ciała w kg/wysokość ciała w m do kwadratu
Wiek biologiczny (rozwojowy):
-rzeczywisty poziom zaawansowania w rozwoju danych cech wyrażony w latach
-ocena: porównanie średniej uzyskanej z podsumowania wartości analizowanych cech z wiekiem metrykalnym
-różnica pomiędzy wiekiem metrykalnym, a otrzymaną średnią określa stopień odchylenia w kierunku przyspieszenia bądź opóźnienia rozwoju
W ocenie wieku biologicznego wykorzystuje się:
-wiek morfologiczny wagowo-wzrostowy
-wiek zębowy
-wiek kostny
-wiek cech płciowych
-wiek neuromotoryczny
-wiek hormonalny
-wiek psychiczny
-wiek dojrzałości społecznej
Wiek zębowy – porównując liczbę stwierdzanych zębów mlecznych lub stałych z tabelą normy wiekowej lub siatką centylową wieku zębowego można ocenić stopień zaawansowania tej cechy;
Wiek kostny – ocena dojrzałości kości;
Wiek cech płciowych – pięciostopniowa ocena zaawansowania rozwoju cech płciowych w odniesieniu do wieku metrykalnego. (skala Tannera)
Wskaźniki składu ciała: celem jest ocena masy beztłuszczowej (FFM), tłuszczowej (FM) i całkowitej wody w ustroju (BCM), zastosowanie: ocena stanu odżywienia.
Sposoby pomiarów:
-pomiar fałdów skórno-tłuszczowych za pomocą fałdomierza:
-nad mięśniem dwugłowym ramienia (biceps)
-trójgłowym ramienia (triceps)
II część: odrębności fizjologiczne i anatomiczne układu oddechowego:
1 miesiąc życia płodowego – wykształcenie zawiązka tchawicy i dwóch oskrzeli głównych
Kolejne 3 miesiące – okres podziałów drzewa oskrzelowego
4-6 Hbd – tzw ruchy oddechowe, początkowo rzadkie i nieregularne, potem coraz częstsze – służą rozwojowi oskrzeli
-znaczenie obecności płynu owodniowego w świetle oskrzeli dla ich rozwoju (skąpowodzie, nieprawidłowy skład płynu owodniowego – niedorozwój płuc)
12 Hbd do 4-5 miesiąca życia płodowego – okres płuca gruczołowego: podział płuca na płaty, wytworzenie zalążków płucnych naczyń krwionośnych i chłonnych, chrząstek i mięśni gładkich ścian tchawicy i oskrzeli, tkanki łącznej
5-7 miesiąc życia płodowego – okres płuca kanałowego: udrożnienie drzewa oskrzelowego, wysłanie nabłonkiem początek rozwoju grudek chłonnych
21-24 Hbd – początek wytwarzania surfaktantu
Surfaktant (czynnik powierzchniowy):
-substancja pokrywająca powierzchnię pęcherzyków płucnych, obniżająca napięcie powierzchniowe i tym samym zapobiegająca zapadaniu się pęcherzyków w czasie wydechu
-wytwarzany jest przez pneumocyty typu II wyścielające pęcherzyki płucne
25-40 Hbd – etap pęcherzykowo-włośniczkowy: szybki rozwój naczyń włosowatych oraz pęcherzyków płucnych
Zmiany po urodzeniu:
-odłączenie od łożyska – wzrost poziomu CO2 we krwi, narastanie kwasicy – podrażnienie chemo-i baroreceptorów i ośrodków oddechowych w rdzeniu przedłużonym i międzymózgowiu
-zmiana warunków krążenia (spadek ciśnienia w krążeniu płucnym, wypełnienie krwią włośniczek płucnych)
-głębokie ruchy wdechowego – powstanie ujemnego ciśnienia w klatce piersiowej i rozpoczęcie usuwania wydzieliny z dróg oddechowych poprzez wessanie do krążenia
-pierwszy oddech – u większości noworodków w pierwszej minucie życia
-rozprężenie tkanki płucnej(znaczenie surfaktantu)
Klatka piersiowa:
-kształt: początkowo beczkowaty kształt potem coraz bardziej elipsowaty (wymaga dla ruchów oddechowych większej masy i siły mięśni oddechowych)
-początkowo: mała podatność na odkształcenia (nie wytwarza dostatecznie dużej siły, by zapobiegać zapadnięciu się płuc przy wydechu) ale tzw mechanizm powietrza uwięzionego (ochrona przed zapadaniem płu) podczas wydechu całkowicie zapada się część dróg oddechowych
-stopniowo: coraz bardziej wytrzymała, zmniejsza się podatność na odkształcanie, wzrasta sprężystość
-stopniowy wzrost objętości
Klatka piersiowa noworodka:
-kształt beczkowaty
-poziome ustawie żeber
-długie i wiotkie części chrzęstne żeber – słaba budowa klatki piersiowej, duża podatność na utrudniające wentylację zniekształcenia (krzywica)
-słabe mięśnie międzyżebrowe, główny mięsień oddechowy - przepona
-granice płuc o 1 międzyżebrze wyżej niż u dorosłych
Klatka piersiowa małego dziecka:
-kształt stożkowaty
-obniżenie żeber, pozycja skośna
-usztywnienie żeber
Mechanizm oddychania:
-noworodek: (beczkowata, wdechowo ustawiona klatka piersiowa, słabe mięsnie międzyżebrowe, wysoko ustawiona przepona) – brzuszny tor oddychania, oddechy płytkie
Nosogardło:
-wąskie przewody nosowe
-małżowiny nosowe nie są w pełni wykształcone – utrudnianie ocieplenia i nawilżania powietrza
-zatoki – nie są wykształcone
-głównym czynnikiem obronnym przeciwzakaźnym – migdałki i grudki chłonne gardła (pierścień Waldeyera)
-szeroka trąbka Eustachiusza – droga dla infekcji
Krtań u noworodka:
-wysoko osadzona
-wąskie światło
-skąpe utkanie chłonne – łatwe szerzenie infekcji
-słabo wykształcony nabłonek rzęskowy
-wzmożona pobudliwość nerwowa – skłonność do odruchowego skurczu i duszności
-słabe wykształcenie nagłośni
Tchawica i oskrzela:
-krótkie, wąskie – łatwość przedostawania się drobnoustrojów
Pęcherzyki płucne:
-do 8 tyg życia: tzw pęcherzyki prymitywne
Wymiana gazowa, wentylacja płuc:
Warunki prawidłowej wymiany gazowej:-
-prawidłowa wentylacja płuc, dyfuzja gazów, przepływ krwi
Na wymianę gazową wpływają:
-opory dróg oddechowych