INWESTYCJE W RACHUNKOWOŚCI – wykład I 21.01.2015
Literatura:
1. „Rachunkowość i sprawozdanie finansowe” red. E. Walińska, ABC Wolters Kluwer 2012, s. 443-482
2. A. Helin, K. Drabikowska, H. Sztuczyńska „Rachunkowość instrumentów finansowych” OODK, Gdańsk 2005
3. „Sprawozdania finansowe wg polskich i międzynarodowych standardów rachunkowości” red. G.K. Świderska i W. Więcława.
Inwestycja – kategoria bilansowa, która ma odzwierciedlić w systemie rachunkowym jednostek sprawozdawczych zdarzenia i transakcje gospodarcze, które są dalekie od przedmiotu ich podstawowej działalności.
UoR (art. 3, ust. 1, pkt. 7)
Zakres – wszystkie formy lokowania wolnych zasobów majątkowych, które mają jednostce przynieść korzyści ekonomiczne.
Korzyści ekonomiczne – wynikają z przyrostu ich wartości odsetek, dywidend i innych pożytków.
1. Rodzaj korzyści
2. Wyłączenie z użytkowania
3. Cel pozyskania
Aktywa jednostki:
1. Aktywa niefinansowe (aktywa trwałe)
a) użytkowe na potrzeby jednostki, pozostałe aktywa
b) nieużytkowe na potrzeby jednostki, inwestycje.
2. Aktywa finansowe
a) inwestycje
1. inwestycja w aktywa finansowe
2. inwestycja w nieruchomości
3. inwestycja w WNiP
4. inne inwestycje (dzieła sztuki, eksponaty muzealne, inne)
Sposób pozyskania:
1. Odpłatny cena nabycia
2. Wytworzenie we własnym zakresie koszt wytworzenia
3. Nieodpłatny lub wymiana cena sprzedaży lub inaczej ustalona wartość godziwa.
Pomiar inwestycji w trakcie okresu sprawozdawczego w ciągu roku sprawozdawczym w momencie sprzedaży, wymiany lub zbycia inwestycji należy dokonać wyceny wg wartości bilansowej na dany moment
| WARTOŚĆ BILANSOWA = wartość początkowa ± korekty |
|---|
Korekty w dół:
- odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości
- odpisy amortyzacyjne (nieruchomości, WNiP)
Korekty w górę:
- zyski kapitałowe
- ulepszenie składników inwestycji w postaci nieruchomości
1. Udziały w jednostkach podporządkowanych
- metoda praw własności
2. Nieruchomości i WNiP
- wg zasady właściwych dla środków trwałych i WNiP
- wg ceny rynkowej lub wartości godziwej
3. Pozostałe inwestycje
- wg ceny nabycia pomniejszonej o trwałą utratę wartości
- wg wartości godziwej
- wg wartości przeszacowanej do wartości rynkowej
- wg skorygowanej ceny nabycia
Zaliczenie do inwestycji
Wymóg spełnienia określonych warunków:
- nieruchomości i WNiP stanowią aktywa jednostki (kryterium kontroli)
- przyniosą jednostce gospodarczej oczekiwane korzyści ekonomiczne
- nie mogą być użytkowane przez jednostki gospodarcze.
Powinna określić metody wyceny wszystkich inwestycji w nieruchomości i WNiP inwestycyjne.
Nieruchomości i WNiP
- wg zasady właściwych dla środków trwałych i WNiP
- wg metody wartości godziwe
Inwestycje w nieruchomości:
| 1.Metody wyceny | 2. Wpływ na sprawozdanie |
|---|---|
| - wartość godzina | - zmiany wartości (zyski/straty) ujmowane są w kapitale/wyniku finansowym |
| - cena nabycia z uwzględnieniem przekształceń i odpisów z tytułu amortyzacji | - odpisy amortyzacji oraz odpisy aktualizujące ujmowane są w wyniku finansowym |
Cena nabycia
(-) umorzenie (amortyzacja) amortyzacja – koszty operacyjne
(-) trwała utrata wartości pozostałe koszty operacyjne
= WARTOŚĆ BILANSOWA
Przy metodzie wyceny wg wartości godziwej zmiana wartości są ujmowane w bilansie lub w wyniku finansowym (bilansowo – wynikowo).
1. nadwyżka z przeszacowania
- odniesienie na kapitał z aktualizacji wyceny
2. poprzednio ujęto przeszacowanie jako koszt
- zmniejszenie wartości jako przychód
- wartość przewyższająca ujęty w poprzednich okresach koszt odnoszona jest na kapitał z aktualizacji wyceny.
Przykład 1.
Jednostka nabyła inwestycje o wartości początkowej 1000zł, wartość godziwa na koniec pierwszego okresu sprawozdawczego wynosiła 1100zł, drugi okres sprawozdawczy 800zł.
Wycena:
X – wartość inwestycji +100
kapitał z aktualizacji wyceny +100
X+1 – zmiana wartości (300)
wartość inwestycji (300)
kapitał z aktualizacji (100)
Wynik finansowy (200) – koszty PKO
Przykład 2.
Wartość początkowa 1000zł, wartość godziwa: X – 900zł; X+1 – 1200zł.
Wycena
X – wartość inwestycji (100)
wynik finansowy (100) – koszty
X+1 – inwestycja +300
wynik finansowy +100
kapitał z aktualizacji wyceny +200
Przykład 3.
10.07.2010r jednostka nabyła działkę. Cena nabycia nieruchomości wynosi 3.000.000zł.
Wartość działki oszacowano:
- 31.12.2010r - na kwotę 2.800.000zł
- 31.12.2011r – na kwotę 3.200.000zł.
Działkę sprzedano 10.05.2012r za cenę 3.500.000zł.
Inwestycje długoterminowe Pozostałe rozrachunki
| 1) 3.000.000 | 3.000.000 (4b | 4a) 3.500.000 | 3.000.000 (1 | |
|---|---|---|---|---|
| Korekta wartości inwestycji | PKO | |||
| 3) 400.000 | 200.000 (2 200.000 (4c |
2) 200.000 4b) 3.000.000 |
||
| Kapitał z aktualizacji | PPO | |||
| 4c) 200.000 | 200.000 (3 | 200.000 (3 3.500.000 (4a |
Wartość księgowa = SK inwestycji ± SK korekta wartości inwestycji
3.200.000 = 3.000.000 + 200.000
1) nabycie inwestycji
2) pierwsza korekta w dół na wynik finansowy
3) druga korekta w górę
4a) sprzedaż inwestycji
4b)
Ważne!! 4c) przeksięgowanie wartości ujętych w kapitale z aktualizacji wyceny jest obowiązkowe w momencie sprzedaży, przekazania lub innej formy zbycia inwestycji.
Regulacje prawne:
- Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994r, Dz. U. z 2002r. nr 76 z późn. zm.
- Rozporządzenie MF z 12.12.2001r w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych, Dz. U. nr 149 z późn. zm.
- MSR 32, 39, MSSF 7, 9.
Instrument finansowy (MSR 32) – to jako każdy kontrakt, pomiędzy dwoma lub więcej podmiotami, które skutkuje powstaniem składnika aktywów finansowych u jednej jednostki i zobowiązania finansowego lub instrumentu kapitałowego u drugiej jednostki.
instrumenty kapitałowe zobowiązania finansowe
I strona kontraktu INSTRUMENTY
II strona kontraktu FINANSOWE
Aktywa finansowe
- środki pieniężne
- instrumenty kapitałowe innej jednostki
- umowne prawa do otrzymania środków pieniężnych lub innego składnika aktywów finansowych od innej jednostki
- umowne prawo do wymiany aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych z inną jednostką na potencjalnie korzystnych warunkach
- instrumenty pochodne o dodatniej wartości godziwej
instrumenty kapitałowe – to taki instrument, który daje nam prawo do otrzymania środków pieniężnych innej jednostki
instrumenty pochodne – kontrakty pochodne, opcje, swapy.
1. lokaty terminowe
2. depozyty bankowe umowne prawo do otrzymania
3. obligacje SP, przedsiębiorstw środków pieniężnych
4. należności z tytułu udzielonej pożyczki
5. akcje (udziały) innego podmiotu instrumenty kapitałowe innego podmiotu
6. zaliczki wpłacone na zakup obligacji innego podmiotu umowne prawo do otrzymywania akt. fin.
Zobowiązanie finansowe – to zobowiązanie jednostki do wydania aktywów finansowych labo wymiany instrumentu finansowego z inną jednostką na niewykorzystanych warunkach.
- pożyczki i kredyty do spłacenia
- odsetki naliczone do zapłacenia
- wyemitowane dłużne papiery wartościowe
- instrumenty pochodne o ujemnej wartości godziwej
Jest to umowa, której wynika:
- prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu jego wszystkich wierzycieli
- zobowiązanie jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych.
1. Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu
2. Aktywa finansowe utrzymane do terminu wymagalności
3. Pożyczki i należności własne
4. Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży
Ad 1. Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu
a) pozycje kwalifikowane jako przeznaczone do obrotu
- zakupione w celu sprzedaży w krótkim terminie
- aktywa stanowiące część portfela określonych instr. finansowych, którymi zarządza się łącznie i dla określonych istnieje potwierdzenie aktualnego faktycznego wzoru generowania krótkoterminowych zysków.
b) instrumenty pochodne, o dodatniej wartości godziwej.
Ad 2. Aktywa finansowe utrzymane do terminu wymagalności
a) aktywa finansowe nie będące instrumentami pochodnymi
b) o stałych lub możliwych do określenia płatności
c) o ustalonym terminie wymagalności
d) w stosunku do których jednostka ma stanowczy zamiar i możliwość utrzymania w posiadaniu do upływu terminu wymagalności (instrumenty pochodne).
Jeżeli jednostka gospodarcza złamie warunki związane z utrzymaniem aktywów finansowych do terminu wymagalności, skutkiem jest:
a) przekwalifikowaniem wszystkich aktywów finansowych z kategorii „utrzymane do terminu wymagalności” do kategorii „dostępne do sprzedaży”,
b) przez 2 kolejne lata zakaz klasyfikowania aktywów do kategorii „utrzymane do terminu wymagalności”.
Ad 3. Pożyczki i należności własne
a) aktywa finansowe nie będące instrumentami pochodnymi
b) aktywa finansowe o określonych lub możliwych do określenia płatnościach
c) powstałe na skutek wydania drugiej stronie kontraktu bezpośrednio środki pieniężne.
Instrumenty finansowe kwalifikowane do kategorii pożyczki i należności
- 2tyg / 2mies. / 2letni depozyt
- 3dniowa / 3miesięczna / 3letnia pożyczka
- 4miesięczna / 4 letnia lokata
- 2letnie / 6miesięczne obligacje przedsiębiorstw.
Ad 4. Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży
Aktywa finansowe:
a) nie są instrumentami pochodnymi oraz
- zostały zaklasyfikowane do dostępnych do sprzedaży
- nie kwalifikują się do pozostałych kategorii.
I. Praktyczne możliwości klasyfikacji instrumentów finansowych
Papiery wartościowe przedstawiające prawo do kapitału (akcje i udziały)
a) przeznaczone do obrotu – nabyte do sprzedaży w krótkim okresie czasu i istnieje możliwość ustalenia ich wartości godziwej.
b) dostępne do obrotu – zaliczmy te udziały i akcje, których nie mamy zamiaru sprzedać w najbliższym czasie, nie przeznaczone do obrotu. Jeśli udziały i akcje zostały przeznaczone do obrotu i nie można wycenić ich w wartości godziwej, wycenia się je wg wartości nabycia biorąc pod uwagę korekty z tytułu zmiany wartości.
II Praktyczne możliwości klasyfikacji inwestycji finansowych
Zakupione dłużne papiery wartościowe
a) zakupione od emitenta
- pożyczki udzielone i należności właśnie
- przeznaczone do obrotu
b) zakupione na rynku wtórnym
- utrzymane do terminu wymagalności
- dostępne do sprzedaży
- przeznaczone do obrotu.
Aktywa finansowe wycenia się wg ceny nabycia, to jest w wartości godziwej poniesionych wydatków lub przekazanych w zamian innych składników majątkowych.
Przykład 4.
Jednostka Alfa kupiła 1000 akcji giełdowej spółki Beta.
- cena jednej akcji 20zł
- koszty transportowe 0,4%
Klasyfikacja – aktywa finansowe przeznaczone do sprzedaży
Wartość początkowa: 1000 * 20 + 20 *0,004 = 20.080 zł
Kategoria: Parametr wyceny:
1. aktywa finansowe przeznaczone do obrotu wartość godziwa
2. aktywa finansowe utrzymane do terminu wymagalności skorygowana cena nabycia
3. pożyczki i należności własne skorygowana cena nabycia
4. aktywa finansowe dostępne do sprzedaży wartość godziwa
Wartość godziwa – jest to kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązania wykonane pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi stronami bezpośrednio zawartej transakcji.
Skorygowana cena nabycia
wartość początkowa
+ odsetki naliczone efektywną stopą %
- spłacone odsetki / zapłacone
- spłaty części kapitałowej
- odpis z tytułu utraty wartości
= skorygowana cena nabycia
efektywna stopa % - jest to stopa, która stanowi wewnętrzną stopę zwrotu z inwestycji IRR.
Kategoria: Ujęcie przeszacowań:
1. aktywa finansowe przeznaczone do obrotu WF (koszty lub przychody finansowe)
2. aktywa finansowe utrzymane do terminu wymagalności odsetki naliczone st. efektywną oraz
3. pożyczki i należności własne odpisy aktualizujące wynik finansowy
4. aktywa finansowe dostępne do sprzedaży wartość godziwa
Ewidencja zmian aktywów finansowych wycenionych w wartości godziwej (I kategoria)
Aktywa finansowe Środki pieniężne
| Przychody finansowe | Aktualizacja wartości akt. finansowych | |||
| Koszty finansowe | ||||
1. Zakup aktywów finansowych wg wartości godziwej.
2. Zwiększenie wartości aktywów finansowych.
3. Zmniejszenie wartości aktywów finansowych.
Przykład 5.
I kategoria aktywów finansowych
Jednostka nabyła 10.10.2009r 3.500 sztuk akcji spółki AB notowanej na giełdzie, płacąc za nie 297.500zł po kursie 85zł/szt.
Dodatkowo zapłaciła prowizję maklerską 20.000zł. Akcje zakwalifikowano do instrumentów finansowych przeznaczonych do obrotu. Na dzień bilansowy kurs zamknięcia notowanych akcji wynosi 63zł.
Aktywa finansowe Środki pieniężne
1) 297.500 2) 20.000 |
220.500 | BO. X | 297.500 (1 20.000 (2 |
|
|---|---|---|---|---|
| Aktualizacja wartości akt. finansowych | Koszty finansowe | |||
| 97.000 (3 | 3) 97.000 |
10.10.2009r
1) zakup akcji 3.500 * 85 = 297.500zł
2) prowizja maklerska 20.000zł
31.12.2009r
wycena na dzień bilansowy 3500 * 63 = 220.500zł
3) aktualizacja 220.500 – (297.500 + 20.000) = (97.000zł)