QUEER
Teoria queer zmierza do wykazania wieloznaczności takich pojęć, jak płeć, seksualność, a mówiąc zupełnie szczerze: do wykazania ich bez-znaczności. Teoria queer wskazuje, że wszelkie stabilne "wzorce" "kobiecości", "męskości" i wszelkie "wzorce" "seksualne" są kulturowym konstruktem, a ich stabilność jest wynikiem pewnych procesów przemocy: opisanych przez Foucaulta mechanizmów ujarzmienia , blokowania (czyli zacementowania naszego sposobu myślenia w ramkach ustalonych pojęć, np. z zakresu tzw. "tożsamości seksualnej" czy "płciowej", ramach ukazanych i implantowanych jako naturalne) i parcelacji (czyli "rozparcelowania" naszego życia na kawałki i poddania każdego z nich kontroli "eksperta")...
Nazwa "teoria queer" brzmi dla polskich uszu szalenie elegancko, szczególnie dla uszu należących do tych, którzy nie zdają sobie sprawy, że "queer" to angielskie przekleństwo, znaczące tyle, co polskie "pedał", "ciota" czy "lesba" razem wzięte. Wśród polskich specjalistów i specjalistek od tej teorii przyjęło się tłumaczenie słowa "queer" jako "odmieniec", co ma jakoby zachować podstawowy sens terminu angielskiego ("queer" to "dziwny", "odmienny"), a zarazem oddać jego pejoratywność ("odmieniec" jako "dziwak").
W naukach humanistycznych słowo queer jest zbiorczym terminem określającym przedmiot badań socjologicznych, psychologicznych, antropologicznych, kulturowych i krytycznoliterackich skupionych na analizowaniu i proliferacji ustalonych społecznie tożsamości oraz opozycji płciowych i związanych z seksualnością (kobieta – mężczyzna, płeć męska – płeć żeńska, heteroseksualność – homoseksualność itp.), w tym przede wszystkim konstrukcji subwersywnych tożsamości. Na zachodnich uczelniach od kilkunastu lat pojawiają się osobne studia i specjalizacje z zakresu queer studies, czasami wiązane z gender studies, a czasami stanowiące element studiów z zakresu "women's studies" (problematyki kobiecej).
Uważana jest ona za alternatywę esencjalistycznego podejścia do tożsamości seksualnej, które głosi, że tożsamości/ orientacje seksualne istnieją obiektywne i jedynie czekają na nazwanie. Jednocześnie w nurcie esencjalistycznym utożsamia się te pojęcia z rzeczywistością. Podnosi się jednak kwestię, że w tym ujęciu np. termin "heteroseksualny" dla każdego może znaczyć coś nieco innego. A zatem znacznie lepiej ludzką różnorodność płciową opisuje teoria queer. Zakłada ona ludzką niepowtarzalność i fakt, że każdy jest indywidualny i różni się od innych wskutek wpływów biologicznych, psychologicznych i społecznych. W świetle powyższego definiowanie tożsamości seksualnej jest wytworem kultury i jedynie wtórnie kreuje rzeczywistość. Wskutek takiego definiowania dochodzi do wyższego wartościowania jednych tożsamości, a niższego innych, co prowadzi do sztucznej kategoryzacji. W odpowiedzi na to teoria wysuwa następujące postulaty:
należy odejść od sztywnego kategoryzowania tożsamości na rzecz uznania ich naturalnej różnorodności
ludzie mają prawo nie podlegać społecznemu naciskowi do określenia własnej tożsamości seksualnej
ludzie powinni mieć prawo do samookreślenia, czy to przez pojęcia wypracowanie kulturowo, czy przez ich modyfikację, czy przez samodzielnie stworzone pojęcia
należy odejść od ignorowania lub modyfikowania tego, co nie mieści się w konstruktach społecznych dotyczących seksualności
istnieją osoby, które postrzegają własną płeć i seksualność jako niejednorodną i zmienną
wszystkie tożsamości seksualne i płciowe są równowartościowe
Queer studies mają dwa źródła: gender studies i gay&lesbian studies. Aby
zrozumieć istotę teorii queer, należy w pierwszej kolejności zapytać o jej relacje (co ją łączy,
a co dzieli) z tymi dwoma dziedzinami32. W gender studies problemem nadrzędnym jest
różnica tożsamości płciowych [gender difference], podczas gdy w queer studies sprawą
najważniejszą staje się różnica seksualna [sexual difference]. Doprecyzowując: różnica
tożsamości płciowych (gender) opiera się głównie na performatywności płci, na imitacji
płciowych wzorców, na dążeniu do (nieosiągalnego) ideału płci. Stąd badanie, kontestowanie i dekonstruowanie opozycji męskie-żeńskie, mężczyźni-kobiety. Natomiast różnica seksualna
jest zawsze relacyjna, zakłada istnienie Innego, ma związek z pożądaniem. Z tego względu
podstawową opozycją (którą się tu podważa, destabilizuje) jest opozycja heteroseksualność homoseksualność.
W przypadku teorii queer, wyrastającej ze studiów gejowskich, nie ma
mowy o jakiejkolwiek grupie, gdyż w queer chodzi o zmącenie, o dekonstrukcje
(podstawowej dla gay studies) opozycji hetero-homo. Innymi słowy: w teorii queer nie
istnieje model wspólnej i stabilnej tożsamości uwarunkowanej wyborem obiektu pożądania,
bowiem queer problematyzuje, poddaje w wątpliwość tożsamość homoseksualną. Stąd mówi
się o konstruktywizmie: wszystko (a w tym: płeć, tożsamość, ciało, seksualność) jest
konstrukem społeczno-kulturowym, który – jako skonstruowany – daje się także
dekonstruować.
Jako podsumowanie – cztery cytaty, ilustrujące, jak różne są dziś stanowiska teoretyczne dotyczące queer. Diane Fuss: teoria queer bada wzajemne powiązania „między tożsamością i pożądaniem, różnicą płciową i różnicami seksualnymi, heteroseksualnością i
homoseksualnością, i wreszcie tym, co wewnątrz i tym, co na zewnątrz”. Alexander Doty:
„Teoria queer dzieli z feminizmem zainteresowanie nie-normatywnymi [non-normative]
przejawami płciowości, a ze studiami lesbijsko-gejowskimi i biseksualnymi wiążą ją formy
nie-normatywnych [non-straight] zachowań płciowych i seksualnych. Niemniej jednak teoria
i krytyka (...) spod znaku queer nie jest tylko rozszerzeniem stanowisk feministycznych czy
lesbijsko-gejowskich, ale również rozwinęła się w opozycji do nich”. Jacek Kochanowski:
„teoria queer może być tylko post-teorią (jako refleksja nie zmierzająca do żadnego
domkniętego opisu) i zarazem anty-teorią (jako refleksja zmierzająca do destabilizacji
>>naukowych<< teorii płciowych i seksualnych)”. Inga Iwasiów: dla queer theory
„ważniejsze jest samo zmącenie niż rezultat. Ważniejszy jest ruch niż tożsamość”. Bowiem
queer to dyskurs, to ruch wychodzenia poza, to eksplozja ruchomych pograniczy
doświadczenia
Przepraszam, jeśli to jest niezrozumiałe, ale dla mnie samej ciężko to zrozumieć, a co dopiero przekazać dalej