Liberalizm gospodarczy ( A. Smith „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”):

• twórca ekonomii klasycznej

• podstawą liberalizmu jest wolność gospodarowania, wolna konkurencja, indywidualizm gospodarczy

• podstawą przedsiębiorczości jest własność prywatna

• rolą państwa jest tworzenie warunków swobodnego działania rynku

• zadania państwa i FP – sprowadzone do minimum

• odpłatność za usługi publiczne

• podatki – zło konieczne

• zasady podatkowe: równość, pewność, taniość, dogodność

• zadania państwa powinny być ograniczone do minimum

Ortodoksyjna teoria FP

• XIXw.- I w.ś. podporządkowana skarbowemu punktowi widzenia,

• mały, bezwzględnie, stale zrównoważony budżet (na finansowanie ewidentnych zadań państwa)

• deficyt uzasadniony jest tylko wówczas gdy powstał w wyniku zwiększonych wydatków na rozwój gospodarczy (inwestycje)

• warstwy zamożniejsze powinny płacić niższe podatki bo maja większa zdolność do oszczędzania

• pożyczki powinny być długoterminowe i szybko spłacane

• podatki powinny spełniać tylko cele fiskalne

• gospodarowanie FP podlega ocenom moralnym i etycznym

• państwo nie odpowiada za bezrobocie i pełne wykorzystanie zdolności wytwórczych

Interwencjonizm Fiskalny

Liberalizm zaczęto krytykować w końcu XIX w. Istotny wpływ miały różnice w rozwoju gospodarczym poszczególnych państw (Anglia – Niemcy). Stąd w Niemczech pojawiają się przeciwnicy wolnego handlu i zwolennicy protekcjonizmu, podkreślający role państwa.

Niemcy – kolebka systemu nauki finansów, twórcy systemu L. Von Stein, A. Wagner, A. Schaffle.

A.Wagner:

• podkreśla konieczność szerszej ingerencji państwa w mechanizm rynkowy

• Prawo Wagnera –wzrastających wydatków publicznych- wraz z rozwojem społecznym państwo zgłasza popyt na coraz większe dochody bo ma coraz większe wydatki, potrzeby zbiorowe rosną szybciej niż potrzeby indywidualne, a wzrost ten ma charakter zarówno intensywny (wynika z rozwoju cywilizacji) i ekstensywny (jako wynik presji by państwo spełniało nowe funkcje)

• Prawo Wagnera uzasadnia koncepcję państwa dobrobytu, przyczynia się do rozwoju ubezpieczeń społecznych

• Kwestionuje neutralność polityki podatkowej

W. von Gerloff

Prawo wzrastającego oporu wobec płacenia podatków – wzrost wydatków publicznych nieuchronnie prowadzi do wzrostu podatków co jest podstawą indywidualnego i zorganizowanego oporu podatników wobec ich płacenia

Otto von Bismarck – szersze zaangażowanie w rozwiązywanie problemów społecznych, ubezpieczenia społeczne : emerytalne, wypadkowe, chorobowe, od starości, niezdolności do pracy, organizowanie i finansowanie robót publicznych: zadania wyższej użyteczności publicznej, potem zbrojenia,

Rewolucja Keynesowska

Kryzys 1929 – 1933 obala przekonanie o samoczynnie działającym mechanizmie rynkowym, mechanizm ten prowadzi do kryzysów, konieczny jest interwencjonizm państwa w procesy gospodarcze

J.M. Keynes:

• gospodarka nie może rozwijać się bez zakłóceń: występuje nierównowaga, niepełne wykorzystanie sił wytwórczych i bezrobocie spowodowane jest to niedostateczną skłonnością przedsiębiorców do inwestowania

• głównym narzędziem interwencjonizmu są FP zarówno wydatki, jaki i dochody

• celem interwencjonizmu jest pobudzenie efektywnego popytu i łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego poprzez odpowiednie konstrukcje skal podatkowych i zasiłki dla bezrobotnych

• odrzuca równowagę budżetową, ważniejsze jest pobudzenie efektywnego popytu poprzez zwiększenie wydatków rządowych

• paradoks niezrównoważonego budżetu: spadają wpływy państwa z tytułu podatków i jednocześnie rosą wydatki(koncepcja deficytu niezrównoważonego = deficyt spending)

• deficyt budżetowy jest naturalny w okresie kryzysu i recesji, jest nieodzownym środkiem ożywienia tempa wzrostu gospodarczego popyt należy kreować nawet kosztem zwiększenia deficytu, aby w ten sposób umożliwić gosp. wejście jej na drogę wzrostu

• wewnętrzny dług publiczny nie jest zjawiskiem złym