Marksizm – w wąskim tego słowa znaczeniu światopogląd wywodzący się z pism Karola Marksa, czasami błędnie utożsamiany z materializmem dialektycznym.
Inspiracje [edytuj]
Myśl Marksa rozwijała się pod wpływem dwóch sprzecznych tendencji – determinizmu i aktywizmu. Z jednej strony Marks wierzył, że historią i rozwojem społeczeństw rządzą prawa deterministyczne, a studiowanie historii pozwoli poznać je i przewidywać przyszłe zmiany, z drugiej zaś uważał, że mimo wszystko można tę historię zmieniać – filozofowie dotąd tylko objaśniali świat, chodzi jednak o to, by go zmieniać.
Źródła marksizmu [edytuj]
Teoria Marksa, nazwana przezeń "materializmem historycznym", a przez Engelsa "socjalizmem naukowym" lub "materializmem dialektycznym", opiera się na heglowskiej tezie, że historia przejawia się w dialektyce – ścieraniu się przeciwstawnych sił. Hegel był filozofem idealistycznym i uważał, że świat materialny jest światem pozorów, natomiast rzeczywistość jest idealna. Marks zaadaptował na potrzeby swojego systemu pojęcie dialektyki, odrzucił jednak idealizm Hegla. Kontynuował tu materialistyczne idee Ludwika Feuerbacha. Podobnie jak Hegel i inni filozofowie, Marks odróżniał pozory od rzeczywistości, jednak jego zdaniem tylko uwarunkowane historycznie i społecznie ideologie uniemożliwiają ludziom jasny ogląd warunków materialnych w jakich żyją.
Ważny wpływ na poglądy Marksa wywarło dzieło Engelsa Położenie klasy robotniczej w Anglii w 1844 roku (1845), które nasunęło Marksowi koncepcję walki klasowej i pogląd, że klasa robotnicza jest siłą społeczną, która dokona rewolucji.
Najważniejsze pojęcia [edytuj]
Marks rozważał problem alienacji – dokonując kolejnego zapożyczenia od Hegla dokonał jego reinterpretacji w duchu materializmu. Według Marksa sytuacja, gdy ktoś rezygnuje z własnej siły roboczej – własnej zdolności przekształcania świata – jest równoznaczne z alienacją swojej natury. Marks opisał formę alienacji jako fetyszyzm towarowy – jego zdaniem ludzie nabierają przekonania, że rzeczy, które wytwarzają, oraz narzędzia produkcji mają samoistną wartość, a nie włożona w produkty siła robocza i wtedy sprowadzają stosunki społeczne do wymiany handlowej.
Rola ideologii [edytuj]
"Cierpienie religijne jest jednocześnie wyrazem rzeczywistego cierpienia i protestem przeciw niemu. Religia jest ulgą dla udręczonego stworzenia, sercem w świecie pozbawionym serca i duszą pośród bezdusznych warunków. Religia jest opium ludu."
Karol Marks
• Człowieka należy rozumieć poczynając „od dołu” – od jego głodu, chłodu, bezdomności; nie idea, lecz ciało jest kluczem do ludzkich tajemnic.
• Cynizm jest w rzeczach, nie zaś w słowach, którymi te rzeczy się wyraża.
• Eunuch nie jest w pełni człowiekiem, nawet jeżeli ma dobry głos.
• Kto chce pobić przeciwnika, nie będzie z nim rozprawiał o kosztach wojny.
• Kto żąda wszystkiego, nie żąda nic i nic nie dostaje.
• Ludzie nie wiedzą, kim są i co czynią.
• Ludzkość stawia sobie zawsze takie zadania, które jest w stanie rozwiązać.
• Materia jest podmiotem wszelkich zmian.
• Można by sobie wszak uroić, że się jest powszechnym kamieniem obrazy, bo przez niezręczność wszędzie się o coś zawadza.
• Na to, by w danym kraju zapanował socjalizm, wystarczy wprowadzić w nim demokrację.
o Zobacz też: socjalizm, demokracja
• Nędza religijna jest jednocześnie wyrazem rzeczywistej nędzy i protestem przeciw nędzy rzeczywistej. Religia jest westchnieniem uciśnionego stworzenia, sercem nieczułego świata, jest duszą bezdusznych stosunków. Religia jest opium ludu.
• Nie można myśli oddzielić od materii, która myśli.
• Nikt nie zwalcza wolności, zwalcza co najwyżej wolność innych.
• Organizacja społeczeństwa w określonym czasie zależy od środków produkcji czyli sposobu produkcji i organizacji pracy.
• Pieniądz poniża wszystkich bogów człowieka i zamienia ich w towar.
• Postępuj swoją drogą, a ludzie niech mówią, co chcą!
• Religia to tylko słońce złudne, póty obracające się wokół człowieka, póki człowiek nie umie obracać się wokół siebie samego.
• Rozum istniał zawsze, choć nie zawsze w rozumnej formie.
• Skoro człowiek czerpie całą swą wiedzę, wrażenia itd. ze świata zmysłowego i z doświadczeń w świecie zmysłowym, znaczy to, że należy tak urządzić świat empiryczny, by doświadczał w nim tego, co prawdziwie ludzkie, by nauczył się sam siebie doświadczać jako człowieka.
• Tajemnica nie mogła zręczniej uczynić się „dobrem powszechnym” niż w ten sposób, że przekształciła się w tajemnice, które nie są dla nikogo tajemnicami.
• Wolny jest ten kto posiada środki produkcji.
• Z punktu widzenia wyższych formacji ekonomicznych społeczeństwa, uznawanie świata za prywatną własność poszczególnych osób wyda się zupełnym absurdem, tak jak uznanie za czyjąś prywatna własność człowieka. Nawet całe społeczeństwo, naród, czy wszystkie społeczeństwa razem wzięte nie mogą być właścicielami świata. Są tylko jego posiadaczami, użytkownikami, i jak dobrzy rodzice, muszą przekazać go przyszłym pokoleniom, w lepszym stanie.