25. Układ limfatyczny

Stanowi on podłoże komórkowo-narządowe układu immunologicznego. Komórki tworzące układ chłonny wywodzą się z KKM – komórki macierzystej wszystkich krwinek (homeopoetycznej komórki pnia). Różnicuje się ona w komórkę macierzystą szpikową – rozpoczyna się procesy powstawania erytrocytów, granulocytów, monocytów i trombocytów. Może też zmienić się w komórkę prekursorową komórkę limfoidalną – przemieszcza się do narządów limfatycznych, gdzie powstają limfocyty.

Układ limfatyczny składa się z centralnych narządów limfatycznych (grasica i szpik kostny), obwodowych narządów limfatycznych (śledziona i węzły chłonne), limfocytów krwi i limfy i limfocytów rozsianych w tkance łącznej właściwej.

Układ limfatyczny jest pochodzenia mezodermalnego z wyjątkiem zrębu grasicy. Powstaje on z nabłonka endodermalnego. Z mezodermy powstają naczynia limfatyczne oraz zrąb i miąższ narządów limfatycznych.

Między urodzeniem a 12-14r. życia zwiększa się wielokrotnie liczba limfocytów i masa narządów limfatycznych. Pojawiają się dojrzałe komórki prezentujące antygeny. Między 14, a 20r. życia układ limfatycznych podlega dużej inwolucji, która później w mniejszym stopniu zachodzi stopniowo aż do starości.

Limfocyty tkanki łącznej właściwej i nabłonków. W błonie śluzowej ściany przewodu: pokarmowego, oddechowego, układu moczowo-płciowego. Są to limfocyty i komórki plazmatyczne naciekające tkankę łączną właściwą i nabłonki.

Wśród limfocytów MALT przeważają: limfocyty B, komórki plazmatyczne, limfocyty T cytotoksyczne i NK oraz komórki dendrytyczne.

Migdałki. Zgrupowania grudek limfatycznych leżących w tkance łącznej właściwej pokryte nabłonkiem. Wyróżnia się migdałek gardłowy i językowy, migdałki podniebienne i trąbkowe. Niekiedy określa się je jako tkanką limfatyczną nosa NALT (ang. Nose assiocated lymphoid tissue). Migdałki znajdują się w obrębie jamy nosowo-gardłowej i tworzą tzw. Pierścień Weldeyera. Od światła jamy nosowej lub gardłowej oddziela je nabłonek, który wnika w głąb, tworząc krypty wzdłuż nich leżą grudki limfatyczne.

Migdałki podniebienne są parzyste – między podniebieniem miękkim, a łukami podniebienno-gardłowymi. Pokryte wielowarstwowym nabłonkiem płaskim nierogowaciejącym. Nabłonek tworzy 10-20 głębokich krypt, w świetle krypt złuszczone komórki nabłonka, limfocyty, granulocyty i bakterie.

Migdałki językowe. U nasady języka, mniejsze niż inne migdałki – jest ich zazwyczaj kilka, pokryte nabłonkiem tworzącym jedną kryptę.

Migdałek gardłowy. W tylno-górnej części gardła – pojedyncza struktura bez krypt. Pokryty nabłonkiem wielorzędowym walcowatym urzęsionym, częściowo nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Miąższ składa się z grudek limfatycznych i licznych limfocytów leżących pomiędzy nimi.

Kępki Peyera. Grudki limfatyczne skupione grupami (od kilku do 25). W błonie śluzowej i podśluzowej jelita krętego i grubego. Zrąb stanowi tkanka łączna właściwa luźna. Miąższ składa się z limfocytów B, niewielkiej liczby limfocytów T, komórek plazmatycznych, dendrytycznych i makrofagów. Od strony jelita kępki pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym, układa się on w charakterystyczną kopułę. W skład nabłonka kopuły wchodzą komórki M.

Kryptokępki. W ścianie jelita i przewodu oddechowego. W ich skład wchodzą limfocyty T gamma i delta – uczestniczą w odpowiedzi przeciwzakaźnej (przeciw bakteriom, wirusom i pierwotniakom) oraz w odpowiedzi przeciwnowotworowej, rozpoznają białka szoku cieplnego.

Grasica. Centralny narząd limfatyczny, w którym różnicują się limfocyty T alfa beta. Rozwijają się z mezodermy i endodermy. Masa od 20 do 40g, największy stopień rozwoju występuje w okresie pokwitania. Ulega inwolucji (u osób 25 letnich 25g, u 70 letnich – 5g) – zanika miąższ gruczołu, szczególnie kora, którą zastępuje tłuszcz. Otoczona jest torebką łącznotkankową, pod torebką – nie w pełni oddzielone od siebie zraziki, zrąb zrazików jest zbudowany z nabłonka. Komórki jego charakteryzują się dużą różnorodnością, mają jasną cytoplazmę, wiele wypustek, filamenty cytokeratynowe. Miąższ grasicy wykazuje budowę zrazikową. W zrazikach wyróżnia się korę (przegrody łącznotkankowe) i rdzeń wspólny dla wszystkich zrazików kory. Kora limfocytów ma na preparacie wygląd ciemny. Komórki nabłonkowe zrębu – komórki pielęgnujące. Tu następuje różnicowanie i selekcja limfocytów T, zapewniają izolację od otoczenia i stanowią część bariery krew-grasica (komórki nabłonkowe).W części podtorebkowej kory zrazików – duże i ś®ednie limfocyty (limfoblasty), także prekursory limfocytów T, dostające się do grasicy. W częściach głębszych zrazików przeważają limfocyty małe. W rdzeniu znajdują się dojrzałe tymocyty z antygenem CD44.Rdzeń zrazików ma jasny wygląd w jego skład wchodzą komórki nabłonkowe zrębu. Cechuje je różnorodność kształtu i wielkości, rozbudowane RE szorstkie, wydzielają one TYMOZYNĘ. Znajdują się także ciałka grasicze – Hassala, limfocyty, większe naczynia limfatyczne odprowadzające, nie ma naczyń limfatycznych doprowadzających!

Bariera krew-grasica. Limfocyty T kory zrazików grasicy dojrzewają i proliferują w warunkach braku kontaktu z antygenami krwi i limfy. Barierę stanowią naczynia włosowate o specjalnej budowie ściany – otoczone są szczelnie komórkami nabłonka zrębu (dzięki temu antygeny nie atakują dojrzewających limfocytów T).

Czynność grasicy. Progenitorowe komórki limfocytów T ze szpiku kostnego drogą krwi dostają się do grasicy. W korze grasicy rozmnażają się, różnicują, ulegają selekcji pozytywnej i negatywnej w kontakcie z komórkami nabłonkowymi zrębu. Około 95% z nich obumiera. Ponadto komórki nabłonkowe rdzenia wydzielają tymozynę, tymopoetynę, grasiczy czynnik humoralny. Pobudzają one przekształcanie prekursorów limfocytów T w komórki immunokompetentne – zróżnicowane limfocyty T.

Śledziona. Największy narząd limfatyczny, bierze udział w zwalczaniu infekcji. Usuwa defektywne erytrocyty, krwinki białe i trombocyty. W życiu płodowym jest miejscem namnażania erytrocytów. Otoczona jest błoną surowiczą i torebką włóknistą. Od torebki łącznotkankowej odchodzą beleczki do miąższu narządu. Beleczki zbudowane są ze sprężystych włókien i komórek mięśni gładkich, zawierają naczynia krwionośne (tętnice i żyły beleczkowe). Zrąb śledziony buduje tkanka łączna właściwa luźna, złożona z włókien siateczkowych i nielicznych fibroblastów. Miąższ zbudowany jest z miazgi białej i czerwonej. Na przekroju poprzecznym widać wysepki miazgi białej – skupiska limfocytów wokół naczyń krwionośnych.

Miazga biała składa się z grudek limfatycznych (limfocyty B), strefy około-tętniczej (limfocyty T), w części obwodowej miazgi białej (strefa brzeżna) występują zatoki śledzionowe, funkcje miazgi białej – reakcje immunologiczne. Białe wysepki otacza miazga czerwona.

Miazga czerwona zbudowana jest z tkanki łącznej siateczkowatej, zatok śledzionowych oraz komórek – monocytów, makrofagów, limfocytów, fibroblastów i bardzo liczne erytrocyty (wokół zatok).

Doczytać węzły chłonne.