REHABILITACJA W CHIRURGII

LECZENIE CHIRURGICZNE:

• duże ryzyko powikłań

• zmniejszenie aktywności ruchowej

• unieruchomienie

• negatywny wpływ bólu na organizm pacjenta

• skutki stosowania środków przeciwbólowych i znieczuleń

WCZESNA REHABILITACJA:

• pozwala zapobiec wielu powikłaniom

• przygotować pacjenta do zabiegu

• ułatwia usprawnianie pooperacyjne

OKRES PRZEDOPERACYJNY:

• zmniejszenie aktywności ruchowej pacjenta

• zaburzenia czynności wielu układów w organizmie

• profilaktyka przeciwzakrzepowa powinna być prowadzona od pierwszych dni pobytu pacjenta na oddziale

• zmniejszenie wydolności fizycznej

1 doba	2-3 doba	4-7 doba	7 < doba
Aktywacja układu krzepnięcia	Zwiększenie diurezy i zmniejszenie objętości płynów ustrojowych	Zwiększenie stężenia fibrynogenu i aktywności fibrynolitycznej osocza, skrócenie czasu krzepnięcia krwi	Ujemny bilans azotowy

OKRES POOPERACYJNY:

• przejściowo porażona perystaltyka jelit

• osłabiona funkcja mm oddechowych

• upośledzenie wentylacji płuc, odruchu kaszlu

• pooperacyjne wzdęcia

• zmniejszenie ruchomości przepony

• wzrasta zapotrzebowanie energetyczne ustroju

• organizm czerpie energię z własnych zapasów

• najbogatsze źródło energii - tłuszcz ustrojowy

• po operacji organizm traci od 300-500g tłuszczu i 300g mm dziennie

• ostatni okres - dzienny przyrost mm od 90-150g, powrót prawidłowych objętości osocza.

Powikłania płucne

• występują u 16-25% wszystkich chorych, do powikłań płucnych zaliczamy, niedrożność oskrzela, niedodmę pooperacyjną, zakażenie miąższu płucnego, ropień płuca.

Grupa ryzyka:

• wiek powyżej 60 rż.

• współisniejące choroby układu oddechowego

• otyłość

• wady i zniekształcenia klatki piersiowej i kręgosłupa.

Krążeniowe i zatorowo-zakrzepowe powikłania pooperacyjne:

• częstość występowania pooperacyjnej zakrzepicy żył głębokich waha się od 25-50%

• wstrząsy, charakteryzujące się niedostatecznym przepływem krwi przez określone narządy

• najczęściej występują po operacjach ortopedycznych

Grupa ryzyka:

• wiek powyżej 40 lat

• żylaki kkd

• wstrząs

• przebyte procesy zakrzepowo-zatorowe

• otyłość

• unieruchomienie

• nowotwory.

Patogeneza zakrzepu:

• zmiany w składzie krwi

• uszkodzenie śródbłonka naczyniowego

• zwolnienie przepływu żylnego krwi

3 grupy ryzyka zakrzepicy żył głębokich:

1. Chorzy małego ryzyka

2. Średniego ryzyka

3. Wysokiego ryzyka

CELE REHABILITACJI W CHIRURGII:

• zapobieganie pooperacyjnym powikłaniom i następstwom operacji

• leczenie pooperacyjnych powikłań i zaburzeń czynnościowych

• jak najszybsze przywrócenie sprawności do stanu przed zabiegiem

Cele te realizujemy poprzez

• ćwiczenia ruchowe

• zabiegi fizykalne

• masaż

  • utrzymanie prawidłowej wentylacji płuc

  • zwiększenie ruchomości klatki piersiowej i przepony

  • zwiększenie siły mm oddechowych

  • pobudzenie do skutecznego kaszlu

  • zapewnienie prawidłowego odpływu żylnego z kkd

  • utrzymanie prawidłowej pompy mm kkd

  • wczesne uruchamianie i pionizacja

  • ćw. ogólnousprawniające

FIZYKOTERAPIA - Ma znaczenie:

• pomocnicze

• uzupełniające

• przygotowujące do kinezyterapii

Działanie zabiegów fizykoterapeutycznych:

• rozluźnienie mm klatki piersiowej

• działanie przeciwbólowe

• rozszerzenie dróg oddechowych

• rozrzedzanie wydzieliny

• przyśpieszenie wchłaniania płynu wysiękowego i krwiaków

• zapobieganie powstawania twardych blizn

INHALACJE (aerozoloterapia)

Wprowadzenie do ustroju różnego rodzaju mgieł leczniczych w celu oddziaływania na układ oddechowy.

• Cząsteczki o średnicy 6-30 mikrometrów -górne drógi oddechowe

• Cząsteczki o średnicy 2-5 mikrometrów - oskrzela i oskrzeliki

• Cząsteczki o średnicy 1-2 mikrometry – pęcherzyki płucne

W trakcie inhalacji pacjent powinien oddychać wolno i głęboko

Stosowanie 3 razy dziennie przez 15 min, zawsze w połączeniu z ćw. oddechowymi i skutecznego kaszlu.

ŚWIATŁOLECZNICTWO:

• naświetlania promieniami nadfioletowymi i podczerwonymi (filtr niebieski i czerwony) – zmniejszenie napięcia mm, przeciwbólowo, zwiększają przekrwienie tkanek.

ELEKTROTERAPIA:

• Elektrostymulacja, galwanizacja, jonoforeza, DD –

Działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, zwiększenie przegrzania i przekrwienia. Dodatkowo zmniejsza stan spastyczny oskrzeli. Jonoforeza najczęściej stosowana w przypadku blizn oraz elektroterapia po operacjach nerwów obwodowych.

ULTRADŹWIĘKI:

• zmniejszenie napięcia mm, rozszerzenie naczyń, zahamowanie stanów zapalnych, przeciwbólowo. Stosowane w zapobieganiu powstawania twardych blizn i przy krwiakach.

MASAŻ:

• wykonujemy po obu stronach klatki piersiowej

• szybkie ruchy rąk ułożonych w poduszeczkę

• uderzenia powinny wprowadzać w drżenia oskrzela oraz oderwanie się zalęgającej wydzieliny

• czas masażu uzależniony jest od odczuć pacjenta i możliwości fizycznych terapeuty

• omijamy okolice nerek i kręgosłupa

• ruchy od części przypodstawnych płuc w kierunku ich szczytów

Masaż wibracyjny

Wykonywany za pomocą specjalnych urządzeń. Np. aparat działający na zasadzie przepływu wody (aquavibron) lub napędzane silnikiem elektrycznym.

ZEWNĘTRZNY UCISK:

Przerywany ucisk - zastępuje pompę mięśniową (ucisk kończyny dolnej dwuwarstwową nogawicą)

Wskazania do przerywanej kompresji pneumatycznej:

• zaburzenia krążenia tętniczego

• niewydolność żylna

• niewydolność układu chłonnego

• Stały ucisk zewnętrzny – za pomocą specjalnych pończoch lub rajstop wywierających odpowiedni ucisk na kończynę.

KINEZYTERAPIA:

Stosujemy wszystkie rodzaje ćwiczeń, ale największe znaczenie mają ćw. oddechowe, skutecznego kaszlu oraz przeciwzakrzepowe.

Działania mogą mieć charakter:

• zapobiegawczy

• leczniczy

• rozulźniajaco-uspokajaący

ĆWICZENIA ODDECHOWE:

• Stosujemy je w okresie przed i pooperacyjnym.

• Rozpoczynamy je od edukacji pacjenta.

• Stosunek wdechu do wydechu to 1:2 lub 1:3.

• Nauka pracy odpowiednim torem oddechowym w zależności od lokalizacji miejsca operacji.

• Zbyt intensywne wykonywanie ćw. oddechowych może prowadzić do hiperwentyalcji.

Lepiej częściej i mniej intensywnie.

SKUTECZNY KASZEL:

• Ćw. prowadzimy w pozycjach ułatwiających odkrztuszenie wydzieliny oraz łagodzące ból.

• Pozycje które przybliżają do siebie przyczepy mm w obrębie ciecia operacyjnego, półsiedząca, siedząca ze zgiętymi kkd.

• Pozycje drenażowe, oklepywanie klatki piersiowej i masaż wibracyjny ułatwiają odksztuszanie zalęgającej wydzieliny, poprawiając wentylacje płuc.

ZAPOBIEGANIE POOPERACYJNEJ ZAKRZEPICY ŻYŁ GŁĘBOKICH:

CEL:

• przyspieszenie odpływu krwi

• zmniejszenie lepkości krwi

• zabezpieczenie śródbłonka naczyniowego przed uszkodzeniem

1. Farmakologiczne - heparyny drobnocząsteczkowe

b) fizykalnie

• Czynne (ćw. Czynne kkd, ćw. Przeciwzakrzepowe, szybka pionizacja)

• bierne (bierne ćw. Zgięć stóp, bandażowanie kończyn dolnych, pozycja ułożeniowa, elektristymulacja mm łydki, przerywana kompresja pneumatyczna).

POSTĘPOWANIE PRZECIWZAKRZEPOWE:

• Ćw. przeciwzakrzepowe – rytmiczne zgięcia podeszwowe i grzbietowe stóp w tempie oddechowym 16/min.

• Uważa się, że chory leżący powinien wykonywać ok. 1000 różnych ruchów kończynami dolnymi dziennie, aby zapobiec pooperacyjnej zakrzepicy żył głębokich.

STABILIZACJA RANY POOPERACYJNEJ:

• Nauka stabilizacji (przyszłej) rany pooperacyjnej w okresie przedoperacyjnym.

• Każdy chory powinien znać okolicę, w której będzie znajdowała się rana. Dzięki temu można nauczyć pacjenta jak to miejsce chronić.

• W zależności od przebiegu rany pooperacyjnej pacjent stabilizuje dane miejsce jedną ręką lub oburącz.

REHABILITACJA PRZEDOPERACYJNA:

CEL:

• zapobieganie zjawisku hipokinezy

• nauka ćwiczeń stosowanych po operacji

• normalizacja stwierdzonych zaburzeń czynności układu krążenia i oddechowego

• nauka ćwiczeń stosowanych po operacji (ćwiczenia oddechowe; ćwiczenia skutecznego kaszlu; ćwiczenia przeciwzakrzepowe; ćwiczenia samoobsługi)

• ćwiczenia ogólnie usprawniające

• ćwiczenia kondycyjne

• ćwiczenia normalizujące zaburzoną czynność układów

REHABILITACJA POOPERACYJNA:

Rehabilitacja wczesna

Cele rehabilitacji :

• zapobieganie płucnym powikłaniom

• zapobieganie zakrzepicy żył głębokich

• przywracanie sprawności chorego umożliwiającej mu jak największą samodzielność

• usuwanie czynnościowych i organicznych następstw operacji

• Wczesna pionizacja (najpóźniej w 1-2 dobie po operacji) i uruchamianie chorego.

• pionizację przeprowadzana stopniowo

• Ćw. Rozpoczynamy w pierwszej dobie po operacji

• pozycja półsiedząca lub siedząca z podparciem pod plecy

• ćwiczenia oddechowe co godzinę po 3 powtórzenia w kilku seriach

• Zależnie od stanu chorego - ćwiczenia oddechowe czynne, bierne, wspomagane lub z oporem

• Bezpośrednio po tych ćwiczeniach przeprowadza się ćwiczenia skutecznego kaszlu.

• Od pierwszych dni po operacji bardzo istotną rolę odgrywają ćwiczenia przeciwzakrzepowe - co godzinę serie 16 rytmicznych zgięć podeszwowych i grzbietowych stóp.

• Ćw. mm brzucha - napięcie ich powoduje mechaniczny masaż jelit, przyspieszając powrót ich perystaltyki

• Czas trwania ćwiczeń od kilku do kilkunastu minut

• Liczba powtórzeń ćwiczeń od 5 do 7 w dwóch lub trzech seriach.

• częste wykonywanie ćwiczeń o niewielkiej intensywności.