PYTANIA Z WYKŁADÓW

1. Różnica miedzy finansami publicznymi a prywatnymi.

PUBLCZNE	PRYWATNE
Opierają się na włactwie finansowym podmiotu publiczno- prawnego	Tworzone na podstawie czynności cywilno prawnych
Powstają przymusowo	Powstają na zasadzie dobrowolności
Funkcjonują wg planów sporządzanych na przyszłość	Podmioty gospodarują dostosowując swoje działania do stale zmieniających się warunków rynkowych
Duża skala zasobów i operacji pieniężnych przeprowadzanych za ich pośrednictwem	Mała, relatywnie mniejsza skala zasobów i op. Pieniężnych
Powinny być narzędziem realizacji interesu ogółu społecznego	Najczęściej zorientowane są na korzyści indywidualne

1. Opisz system finansowy.

System finansowy państwa lub innego podmiotu to system instytucji prawnych połączonych w sposób celowy i logiczny w całość, który służy racjonalnemu gospodarowaniu środkami pieniężnymi.

System finansowy powinien być:

• Efektywny- powinien skutecznie oddziaływać na przebieg procesów rzeczowych przy pomocy pieniądza

• Wewnętrznie zgodny- regulacje powinny uwzględniać ich charakter przyczynowo- skutkowy

• Prosty w konstrukcji- każda norma powinna być skonstruowana w mało skomplikowany sposób, ponieważ w przeciwnej sytuacji może się pojawić zjawisko, tzw. Szarej strefy( podziemia gospodarczego)

• Zdolny do samoregulacji- powinien dostosowywać się do ciągłych zmian warunków gospodarczych i społecznych

System finansowy spełnia następujące funkcje:

• Płatnicza- zapewnienie sprawnego mechanizmu rozliczeń transakcji gospodarczych

• Płynności- umożliwia zamianę różnych aktywów na pieniądz

• Kredytowa- wspieranie inwestycji i konsumpcji

• Oszczędności- podmioty mają różne możliwości lokowania oszczędności i akumulacji na atrakcyjnych warunkach

• Zabezpieczająca przed ryzykiem- można wygenerować instrumenty ochraniające przedsiębiorców, konsumentów oraz państwo( rząd) przed nadmiernym ryzykiem

• Realizowanej polityki pieniężnej( ekonomicznej)- stworzenie możliwości polityki dbającej o wzrost gospodarczy, niskie bezrobocie, niską inflację, ustabilizowane kursy walut, równowagę budżetową

1. Przedmiot i definicja finansów publicznych.

Przedmiotem finansów publicznych są zjawiska, procesy oraz instytucje publiczne i prawne związane z powstaniem i rozdysponowaniem publicznych środków pieniężnych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego. Podstawową częścią finansów publicznych są finanse państwa oraz finanse jednostek samorządu terytorialnego.

1. Funkcje finansów publicznych.

• Pobieranie i gromadzenia dochodów,

• Wydatkowanie środków publicznych,

• Finansowanie deficytu publicznego,

• Zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,

• Zarządzanie długiem publicznym,

• Zarządzanie środkami publicznymi,

• Rozliczanie z budżetem UE.

Lub:

• alokacyjna (państwo dysponując zasobami pieniężnymi w formie budżetu może przemieszczać środki finansowe na zadania, które ma obowiązek spełniać, albo też na dziedziny wymagające dofinansowania lub też na dziedziny, które ze swojej istoty nie przynoszą zysku a ich prowadzenie jest konieczne dla istnienia państwa i zbiorowych potrzeb obywateli)

• redystrybucyjna (tzw. wtórny podział PKB; w każdym współczesnym społeczeństwie istnieją potrzeby zbiorowe, które państwo powinno zaspokajać, co rodzi potrzebę stosowania mechanizmu podzielenia środków uzyskanych w sferze produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej; funkcja ta jest podstawą funkcji finansów publicznych)

• kontrolna (redystrybucja PKB dokonywana poprzez obieg pieniężny pozwala poprzez ściśle określone reguły ewidencjonowania wszystkich zjawisk finansowych poprzez jednostki sektora publicznego na wyciąganie wniosków o stanie gospodarki państwa i przeciwdziałanie nadużyciom mogących powstać w gospodarowaniu finansami publicznymi; umożliwia także kontrole prowadzenia tejże gospodarki)

• stabilizacyjna (spełnianie przez finanse publiczne w/w 3 funkcji powoduje materializowanie się funkcji 4; polega ona na tym, że prawidłowe alokowanie środków, ich redystrybucja oraz wnikliwa kontrola umożliwia wypełnianie przez państwo celu nadrzędnego tzw. stabilizacji gospodarczej- zmniejszanie bezrobocia, regulowanie popytu publicznego, rozwój harmonijny równomierny; mechanizm tej funkcji polega na tym, że państwo poprzez dobór odpowiednich źródeł swoich dochodów oraz ustalenie kierunków ich wydatkowania może zachęcać lub zniechęcać podmioty do aktywności gospodarczej)

1. Dobro publiczne – istota, zalety, wady, źródło finansowania, poziom dochodów a użyteczność.

Dobro publiczne to są te dobra, które z przyczyn naturalnych mogą służyć zbiorowości lokalnej lub całemu społeczeństwu, korzyści z dobra publicznego są niepodzielne tzn. nie można wyodrębnić części tego rodzaju dobra i przypisać go jednostce np. autostrady, powietrze, działalność służb dyplomatycznych.

Wybór zakresu i rodzaju potrzeb indywidualnych, które są finansowane z funduszy publicznych są wypadkową wielu czynników, w tym zwłaszcza:

• Istniejącego w danym kraju systemu ekonomicznego,

• Realizowanej doktryny społecznej,

• Poziomu rozwoju ekonomicznego kraju,

• Poziomu rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa.

Cechą dóbr publicznych odróżniających je jest kwestia odpłatności i użyteczności.

Wady:

• Iluzoryczna bezpłatność,

• Pozostają w sprzeczności z dobrami prywatnymi, ponieważ konsumpcja dóbr publicznych automatycznie ogranicza konsumpcję prywatnych,

• Preferencje konsumpcyjne poszczególnych osób mogą istotnie się różnić od preferencji ustalonych przez państwo.

1. Cechy i wymiary budżetu. Zasady budżetowe.

Cechy budżetu:

• Scentralizowany fundusz redystrybucyjny służący do realizacji funkcji państwa,

• Gromadzenie środków w budżecie z pewnymi wyjątkami ma charakter przymusowy i bezzwrotny,

• Ma charakter ustawy

• Jest urządzeniem planistycznym,

• Budżet określają strumienie dochodów i wydatków,

• Budżet nie odzwierciedla całokształtu operacji finansowych państwa wobec tego nie może być jedynym kryterium oceny działalności państwa.

Wymiary budżetu:

• Finansowy – zestawienie planowanych dochodów i wydatków

• Prawny – jest uchwalany w formie ustawy

• Programowy – wyraża założenia polityki gospodarczej rządu.

Aby istniał budżet muszą być spełnione dwa warunki:

• Gospodarka musi mieć charakter pieniężny

• Musi istnieć państwo jako instytucja.

1. Wymień i opisz elementy budżetu.

ELEMENT	OPIS
Plan dochodów	określa wysokość dochodów wg ich źródła i rodzaju, natomiast nie kształtuje ich, gdyż o ich wysokości decydują inne akty prawne np. ustawy-podatkowe
Plan wydatków	wskazuje kierunki wydatków, stanowiąc przy tym podstawę dla dysponentów, wykonawców budżetu do zamieszczenia w swoich planach określonych kwot-
Wynik budżetowy	zestawienie planu dochodów i wydatków, może to być nadwyżka budżetowa (co rzadko ma miejsce) łub niedobór budżetowy, zwany deficytem
Plan przychodów i rozchodów	elementy związane z wynikiem budżetowym, przede wszystkim dotyczą one wpływów środków pieniężnych na pokrycie deficytu budżetowego lub środków pochodzących ze sprzedaży mienia publicznego (przychody), jak i spłaty długu publicznego (rozchody)

1. Formuły podziału dochodów publicznych miedzy państwo a samorząd terytorialny.

FORMUŁA	OPIS
System konkurencji dochodowej	wszystkie podmioty publicznoprawne mają możliwość wykorzystywania dowolnego źródła dochodu
Rozgraniczenie źródeł dochodów	każdy podmiot publicznoprawny ma własne źródła dochodów
Dodatki do podatków	do podatków państwowych dolicza się dodatek tzw. „komunalny", który zwiększa wysokość obciążenia
Udział w podatkach	poszczególne jednostki samorządu terytorialnego mają określony procentowy udział w podatkach

W praktyce formuły te nigdy nie występują w czystej postaci, zawsze są to systemy mieszane.

1. Klasyfikacja podatków.

PRZEDMIOTOWE	Majątkowe w tym od praw majątkowych	Podstawą naliczania podatku jest posiadany majątek, w tym prawa majątkowe
	Od przychodów	Naliczany od przychodów osiąganych z działalności gospodarczej
	Od dochodów	Podstawę tych podatków stanowi dochód osiągany w pracy i działalności gosp.
	Od wydatków	Nakładany jest na realizowane wydatki tzw.podatek od konsumpcji
ZWIĄZEK MIĘDZY CIĘŻAREM PODATKOWYM A PONOSZĄCYM GO PODATNIKIEM	Bezpośrednie	Podatek płacą podmioty które są bezpośrednio związane z zaistnieniem zjawiska wywołującego obowiązek podatkowy
	Pośrednie	Podatek płacą inne podmioty niż te, u których powstało zobowiązanie podatkowe
WŁADZTWO PODATKOWE(PODMIOTOWE)	Państwa	zasilają budżet państwa,przy czym pełne uprawnienie do ich kształtowania ma państwo
	Samorządu terytorialnego	zasilają budżety jednostek samorządu terytorialnego, w zakresie których posiadają one określone kompetencje

1. Wymień i opisz podstawowe elementy konstrukcyjne podatku.

ELEMENTY KONSTRUKCYJNE	OPIS-CHARAKTERYSTYKA
Podmiot podatku(kto opłaca podatek)	Jest to osoba fizyczna lub prawna ponosząca ciężar świadczenia podatkowego
Przedmiot podatku-(od czego jest opłacany podatek)	Zjawisko lub przedmiot, którego występowanie rodzi konieczność uiszczenia podatku
Podstawa opodatkowania(od czego jest obliczany podatek)	Wartość przedmiotu, od której nalicza się podatek zgodnie z obowiązującą stawką podatkową.
Stawka podatkowa	Określa sposób naliczania podatku w zależności od wielkości podstawy opodatkowania
Skala podatkowa	Zestawienie wielkości podstawy opodatkowania i odpowiadających im stawek podatkowych.
Zwolnienia od podatku, ulgi	Zwolnienia to wyłączenie podmiotu z poboru podatku, zaś ulgi to częściowe ograniczenie ciężaru podatkowego

1. Wymień przyczyny ucieczki przed podatkiem.

Konsekwencje gospodarcze i społeczne prowokują do ucieczki przed nimi na drodze poszukiwania luk w prawie podatkowym lub na drodze nielegalnej. Motywy:

• Moralna- kwestia dualizmu postępowania pod względem norm moralnych

• Polityczna-

• Ekonomiczna- występowanie w systemie niemożności przerzucania podatku w okresie stagnacji

• Techniczna- wynika z wysokości stopnia skomplikowania współczesnych systemów podatkowych

1. Formy ucieczki przed podatkami.

Unikanie podatku – świadome powstrzymywanie się przed dokonywaniem pewnych czynności, które wywołują powstanie stosunku podatkowego, albo na wyszukiwaniu luk w przepisach podatkowych. W aspekcie międzynarodowym polega to na unikaniu nałożenia podatku (stworzenie tzw. Oazy podatkowej), unikaniu uiszczenia podatku (tworzenie holdingów międzynarodowych) w celu transferów albo przemieszczania zysków).

Innym sposobem ucieczki przed podatkami są oszustwa podatkowe. Mogą one polegać na:

• tzw. fałszywym kwalifikowaniu (stwarzanie fikcyjnej sytuacji prawnej),

• zatajeniach rachunkowych (prowadzenie podwójnej księgowości)

• zatajenia materialne (ukrywanie przedmiotów czynności podlegających opodatkowaniu).

1. Cechy dobrego systemu podatkowego.

• Należy wprowadzić kilka podatków, przy czym 3 lub 4 powinny stanowić podstawę finansów publicznych.

• Powinno się sięgać do różnych źródeł opodatkowania.

• Podstawowe rodzaje podatków powinno się ustalać na szczeblu władz centralnych.

• Z psychologicznego punktu widzenia łatwiej jest zwiększyć ciężary podatkowe przez podwyższenie już istniejącego podatku niż wprowadzić nowy; łatwiej jest zwiększyć podatki pośrednie niż bezpośrednie.

1. Podatek a pożyczka.

Podatek	Pożyczka
Charakter przymusowy Następuje natychmiastowe zubożenie podatnika Obciąża obecne pokolenie Bardzo często jest inflacjogenny Może wywoływać zjawisko ucieczki przed podatkami Może wywoływać niezadowolenie społeczne Podmiotowy przekrój podatników jest inny niż pożyczkodawców	Dobrowolna Potencjalne zubożenie podatnika Obciąża przyszłe pokolenie Prowadzi do zmniejszenia globalnej siły nabywczej Może świadczyć o poparciu społecznym dla władzy Może być narzędziem zmiany struktury gospodarki Wywołuje transfer dochodów od przyszłych podatników do obecnych posiadaczy

1. Kryterium podziału wydatków publicznych.

PODZIAŁ WYDATKÓW PUBLICZNYCH
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

1. Deficyt budżetowy. Teorie równowagi budżetowej.

Sytuacja, w której dochody ze źródeł zwyczajnych nie wystarczają na pokrycie zaplanowanych wydatków. W literaturze wyróżnia się 4 teorie równowagi budżetowej:

1. Teoria klasyczna - charakterystyczna dla gosp. Liberalnej, opiera się na matematycznej równości wydatków i dochodów budżetowych

Słabości:

• trudno osiągnąć stan równowagi, ponieważ budżet jest planowany jako zrównoważony, natomiast realizowany jako nie zrównoważony

• równowaga osiągana często w sposób sztuczny, wyłączając z planowanego budżetu pewne wydatki

1. Teoria systematycznego deficytu - deficyt nie jest niczym nagannym o ile nie współistnieje z deficytem bilansu płatniczego, deficyt jest korzystny, ponieważ jego finansowanie powoduje zwiększenie siły nabywczej krajowej, jest pożądany- może być sposobem na zmniejszenie poziomu bezrobocia

Zastrzeżenia:

• deficyt musi być finansowany ze źródeł nadzwyczajnych, co może wywołać inflację

• przy systematycznie utrzymującym się deficycie państwo jest zmuszone do przyjęcia kredytu na coraz to gorszych warunkach i traci zaufanie jako pożyczkobiorca w kraju i za granicą

• systematyczny deficyt powoduje obciążenie gospodarki wysokimi kosztami pożyczek

• narastanie długu publicznego i kosztów jego obsługi obniża międzynarodową zdolność konkurencyjną kraju

1. Teoria budżetów cyklicznych - opiera się na założeniu, że deficyt jest dopuszczalny w pewnym okresie o ile zostanie skompensowany nadwyżkami w latach przyszłych. W praktycznym stosowaniu tej teorii pojawiają się następujące trudności:

• nadwyżki mogą być natomiast przechwytywane przez silne LOBy polityczne dla realizacji krótkoterminowych celów związanych z obietnicami wyborczymi

• cykle koniunkturalne są nieregularne, a stosowanie tej teorii wymaga w miare stabilnej koniunktury gospodarczej

• nie istnieją żadne gwarancje, że wysokość nadwyżek w okresie dobrej koniunktury wystarczy na późniejszych deficytów

1. Teoria impasu-opiera się na przypuszczeniu, że rozwój gosp. Będzie taki a nie inny. Impas jest nadwyżką zaplanowanych w budżecie wydatków nad zaplanowanymi dochodami ze źródeł zwyczajnych. Większość współczesnych deficytów to deficyty z impasem. Wyróżnia się dwa warunki dopuszczalności impasu:

• w okresie ożywienia koniunktury emisja dodatkowego pieniądza niezbędnego do pokrycia dodatkowych wydatków musi być skompensowana na większą produkcję

• dopuszczalna wysokość impasu powinna odpowiadać tej części przyrostu oszczędności, jaką będzie mógł ściągnąć Skarb Państwa, na pokrycie tych dodatkowych wydatków

1. Źródła środków publicznych.

1. Jednostki organizacyjne (czyli formy organizacyjno-prawne)

Jednostki organizacyjne- formy organizacji gosp. Budżetowej, które nie posiadają osobowości prawnej; działają w imieniu i na rachunek instytucji publicznej. Do tej grupy zalicza się:

• zakłady budżetowe- niektóre koszty może pokrywać ze zrealizowanych przychodów a nadwyżkę wypracowanych środków przekazuje do budżetu, np. przedszkola, izby wytrzeźwień, niektóre zakłady utylizacji odpadów, zakłady komunalne

• gosp. Pomocnicze- wyodrębniona organizacyjnie i rachunkowo część jednostki budżetowej do właściwego budżetu przekazuje 50% wypracowanego zysku; realizuje zadania rzeczowe o charakterze produkcyjno- usługowym na zasadzie odpłatnej, np. warsztaty szkolne, naprawcze(przy jedn. Wojskowych)

• jednostki budżetowe- charakteryzują się tym, że swoje wydatki pokrywają ze środków pochodzących z budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego a dochody przekazują do tego samego budżetu, np. w tej formie występują podmioty deficytowe: szkoły, policja, straż pożarna, domy pomocy społ., urzędy

1. Dług publiczny.

Dług publiczny- finansowe zobowiązanie władz publicznych z tytułu zaciągniętych pożyczek. Przyczyną zadłużenia może być:

• konieczność pokrycia deficytu budżetowego

• konieczność zaciągnięcia bezpośrednich pożyczek i kredytów

• emisja papierów wartościowych

• nie regulowanie przez jedn. sektora publicznego wymaganych zobowiązań

Ponadto zadłużenie może wynikać z:

• przymusowego wywłaszczenia mienia na zasadach odpłatności

• zobowiązań odszkodowawczych powstałych na mocy orzeczeń sądu

Wyróżniamy dwa główne cele zarządzania długiem publicznym:

• konieczność wspierania przez rząd polityki monetarnej

• umocnienie państwowych rezerw walutowych

• zapewnienie stałego dostępu władz publicznych do rynków finansowych

• dodatkowe zarządzanie nowymi emisjami papierów wartościowych

• minimalizacja kosztów pozyskania i obsługi długu publicznego

• koordynowanie bieżącej i przyszłej zapadalności instrumentów Skarbu Państwa

• promowanie oszczędności zwłaszcza długoterminowych wśród gosp. Domowych

Dług publiczny może być wykorzystywany do kształtowania koniunktury gospodarczej.

1. Działalność budżetowa

• NETTO:

• zakłady budżetowe- niektóre koszty może pokrywać ze zrealizowanych przychodów a nadwyżkę wypracowanych środków przekazuje do budżetu, np. przedszkola, izby wytrzeźwień, niektóre zakłady utylizacji odpadów, zakłady komunalne

• gosp. Pomocnicze- wyodrębniona organizacyjnie i rachunkowo część jednostki budżetowej do właściwego budżetu przekazuje 50% wypracowanego zysku; realizuje zadania rzeczowe o charakterze produkcyjno- usługowym na zasadzie odpłatnej, np. warsztaty szkolne, naprawcze(przy jedn. Wojskowych)

• BRUTTO:

• jednostki budżetowe- charakteryzują się tym, że swoje wydatki pokrywają ze środków pochodzących z budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego a dochody przekazują do tego samego budżetu, np. w tej formie występują podmioty deficytowe: szkoły, policja, straż pożarna, domy pomocy społ., urzędy

Każda z wymienionych form organizacyjnych nie daje pełnej możliwości wykorzystania realizowanych dochodów bez konieczności rozliczenia się z właściwym budżetem. Formę, która zapewnia atrakcyjny i motywacyjny sposób wydatkowania środków publicznych to tzw. Środki specjalne. Ta forma działalności charakteryzuje się tym, że uzyskane środki z prowadzonej działalności rozdysponowane są przez tę jednostkę.

1. Zbiór elementów tworzących sektor finansów publicznych wg. Kryterium formy prawnej.

W zbiorze elementów tworzących sektor finansów publicznych wg kryteriów formy prawnej wyróżnia się dwie grupy:

• Podmioty sektora publicznego – są to niezależne instytucje mające osobowość prawną i co ważne prowadzące działalność we własnym imieniu i na własny rachunek

  • Publiczne fundusze celowe – łączą dochód publiczny z konkretnym zadaniem do realizacji którego zostały powołane. Mają własne źródła dochodów mogą też posiadać osobowość prawną.

  • Pobocze funduszy celowych – są to instytucje: agencje, fundusze, uczelnie wyższe, nie mające statusu publicznego funduszu celowego, ale działające w praktyce na jego zasadach

• Jednostki organizacyjne – nie mają osobowości prawnej działają w imieniu i na rachunek instytucji publicznych

  • Jednostki budżetowe – swoje wydatki pokrywa ze środków pochodzących z budżetu

    • Gospodarstwo pomocnicze – jest wyodrębnioną organizacyjnie i rachunkowo częścią jednostki budżetowej, która koszty swojej działalności pokrywa z własnych przychodów, a połowę dochodu przekazuje do budżetu

    • Środki specjalne – to wyodrębniona rachunkowo część jednostki budżetowej, środki uzyskane z działalności rozdysponowane są przez jednostkę.

1. Budżet zadaniowy – istota, etapy przygotowania.

Istotą budżetu zadaniowego jest to, że podstawą jego skonstruowania są zadania, a nie jak w dotychczasowym, tradycyjnym budżecie- działy.

Wyróżnia się IV etapy przygotowania budżetu zadaniowego:

1. opracowanie procedury budżetu i przebudowa administracji

2. definiowanie zadań budżetowych i mierników

3. planowanie wieloletnie- pozwala na określenie celów strategicznych i dostosowanie do nich zadań w poszczególnych notach

4. przygotowanie budżetu oraz określenie budżetu(określenie kto i za co odpowiada?)

1. Korzyści z wdrożenia budżetu zadaniowego.

Do korzyści z wdrożenia budżetu zadaniowego można zaliczyć:

1. wykorzystanie budżetu jako narzędzia ukierunkowanego na osiągnięcie zaplanowanych celów

2. lepsza alokacja ograniczonych środków finansowych, ponieważ budżet zadaniowy tworzy podstawy obiektywnego podejmowania decyzji

3. polega na pozyskiwaniu informacji w całkowitych kształtach usług oraz wskaźnikach ekonomicznych i finansowych co stanowi podstawę monitoringu i analiz w różnych obszarach

4. możliwość porównywania wydatkowanych środków finansowych z uzyskanymi efektami, jako podstawy do pomiaru efektywności

5. decentralizacja procesu planowania, ustalenia zadań przez jednostki i wydziały

6. poprawa terminowości realizacji zadań

7. standaryzacja procesu planowania

8. poprawa formy dokumentu budżetowego jako narzędzia komunikacji ze społecznością lokalną

1. Ubezpieczyciele w otoczeniu.

2. Funkcje ubezpieczeń.

• f. prewencyjna- stosowanie bonifikat za dotychczasową bezszkodowość w użytkowaniu ubezpieczonych przedmiotów

• f. kontrolna:

• wiąże się z każdą czynnością finansową

• kontrola odnosi się do każdego zaistniałego zdarzenia, które przeklada się na stan zasobów i strumieni finansowych ubezpieczyciela

• ocena zaistniałego zdarzenia losowego

• sprawdzenie czy ubezpieczony spelnił wszystkie wymogi zapisane w umowie ubezpieczeniowej

• f. kompensacyjna- wypłata odszkodowań lub świadczeń ciągłych

1. Ochrona ubezpieczeniowa.