WARSZTAT JĘZYKOWY DZIENNIKARZA

06.10.2014

Dziennikarz - osoba zajmująca się przygotowywaniem i prezentowaniem materiałów w środkach masowego przekazu. Pierwotnie termin ten oznaczał osobę piszącą teksty w gazetach, wraz z rozwojem środków przekazu objął także osoby zajmujące się przygotowywaniem materiałów w radiu, telewizji i Internecie.

Wśród dziennikarzy pojawiły się także pewne specjalności związane z tematem, którym się zajmują lub dziedziną zainteresowań, np. dziennikarze sportowi, dziennikarze z działu wydarzeń miejskich czy dziennikarze od wydarzeń kulturalnych, także w zależności od sposobu uprawiania działalności, np. felietoniści, reporterzy czy komentatorzy.

Reporter - dziennikarz zbierający i opracowujący aktualne wiadomości. W zależności od tego, gdzie pracuje oraz od zakresu obowiązków, może być tylko sprawozdawcą, dostarczycielem bieżących informacji albo autorem reportażu. Może być np. reporterem śledczym, wojennym, interwencyjnym, fabularnym, problemowym lub sprawozdawcą.

Redaktor - osoba redagująca gotowy już tekst i przygotowująca go do wydania; odpowiedzialny za poprawną zawartość treści, od strony merytorycznej, niekiedy technicznej czy naukowej; także osoba w radiu lub telewizji przygotowująca jakiś program i czuwająca nad jego stroną merytoryczną; czuwa nad tekstem do momentu wydania, a nawet dłużej - odpowiada na reakcje czytelników, słuchaczy, widzów.

Debaty - dyskusja o sformalizowanej formie, wymiana poglądów na dany temat, najczęściej w większym gronie osób, np. na zebraniu, posiedzeniu, zgromadzeniu, zjeździe. Dyskusja ta dotyczy wyboru najlepszego rozwiązania omawianego problemu lub sprawy. Debata medialna - tzn. na łamach mediów - prasy, radia, TV, w Internecie.

Środki masowego przekazu (mass media, publikatory) - środki społecznego komunikowania o szerokim zasięgu, czyli prasa, radio, TV, Internet, a w szerszym znaczeniu także książka, film, plakat, kino. Środki masowego przekazu to element kultury masowej.

Korespondent - osoba pracująca za granicą i przekazująca materiał do kraju.

PRAWO PRASOWE:

Słowo dziennikarz używane bywa zamiennie ze słowem redaktor. Jednak w wielu redakcjach istnieje ścisłe rozgraniczenie tych dwóch funkcji. Dziennikarz to często osoba, która tylko pisze teksty. Redaktor dodatkowo je redaguje, a także podejmuje decyzje o ich ukazaniu się (redaktor działu, programu, rubryki). Także w ustawie o prawie prasowym pojęcie dziennikarza i redaktora zdefiniowane są odrębnie. W świetle art.7 ust.5 Ustawy o Prawie Prasowym z dn. 26.01.1984 r. dziennikarzem jest osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją, albo zajmująca się taką działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji.

13.10.2014

HISTORIA MEDIÓW

Pisano ręcznie zawodowi pisarze (skrybowie): niewolnicy, kapłani, zakonnicy-kopiści. Pisano na stojąco na glinianych tablicach, z użyciem metalowych rylców lub kawałków trzciny. Zapisywano codzienne wydarzenia z życia państwa i miasta. Przeciętny kopista zapisywał 3-6 kart formatu „czwórki” (25x36 cm). Aby przepisać Biblię potrzebował roku. Sprawny kopista mógł za swojego życia przepisać 40 ksiąg. W dawnych czasach pisano teksty w formie zwojów, nawijanych na drążki z drewna lub kości, przechowywano je w specjalnych pokrowcach pergaminowych. Powstanie książki [przygotowanie liniowanie stron kaligrafowanie iluminowanie czyli ozdabianie oddanie do introligatorni, gdzie książkę oprawiano].

Wynalezienie druku - Jan Gutenberg:

- opracował metodę realizacji projektu wycinania czcionek, stworzył matrycę;

- do końca XV w. drukarnie pojawiły się w ok. 250 miastach Europy; [W Polsce:]

- Kasper Straubi rozpowszechnił drukowanie na naszych ziemiach, w kronikach zapisał się jako pierwszy drukarz polski;

- powstawanie tekstów w językach narodowych;

- I książką wydrukowaną w całości po polsku był „Raj duszny” - modlitewnik autorstwa Biernata z Lublina, wydrukowany w Krakowie w 1513 r.

- obok tekstów poważnych zaczęły się pojawiać także książeczki dla zabawy, ucieszne, krotochwilne, śmieszne.

Materiały pisarskie:

- kamień,

- glina,

- drewno i wosk,

- z ciekawszych materiałów należy wymienić bambus, jedwab, pergamin, płótno, liście palmowe,

- papier.

Stosowany dzisiaj jako materiał pisarski i drukarski ma swoją bardzo długą tradycję, Zmieniały się surowce, z których powstawał, a dzięki swojej taniości wyparł ostatecznie pergamin. Papier powstawał najpierw z lnu i szmat, dopiero później z masy celulozowej.

Komunikowanie na odległość

1) Sygnały ogniowe jako forma „telegrafu optycznego” znane były już w starożytności, wykorzystywane głównie przez wojsko.

2) Telegrafy optyczne - koniec XVIII w., Francja, potem powstawały w innych krajach. Pierwsza linia telegrafu optycznego pomiędzy Paryżem a Lille miała długość 225 km. Najdłuższa linia - 1200 km (między Warszawą a Petersburgiem).

3) Telegraf elektryczny - przewodowy - wykorzystywał prąd (wpływ wynalazków z dziedziny fizyki).

4) Telegraf bez drutu, zwany iskrowym lub radiotelegrafem.

Agencje telegraficzne/prasowe Agencja Charlsea Havasa, Associated Press, i in.

Prasa w rozwoju historycznym

Prasa - (wg encyklopedii) ogół wydawnictw drukowanych periodycznie i rozprowadzanych publicznie.

Pierwsza gazeta na świecie ukazała się ponad 3450 lat temu, była to egipska gazeta urzędowa z roku 1450 p.n.e., pisana na papirusie, hieroglifami (jej egzemplarze znajdują się obecnie w muzeum w Luwrze i Turynie).

* listy, broszury, nowinki, ulotki,

* gazety drukowane - pierwszą taką ważną relacją był wierszowany opis turnieju z 1410 r.

* Historia polskich druków ulotnych zaczyna się w roku 1513; nieznany autor pisał o wojnie z Moskwą, o oblężeniu Smoleńska. Kolejna publikacja ukazała się w 1514 r. - także relacja wojenna, opis bitwy pod Orszą.

* Specyficzne roczniki, czyli kalendarze - ostatni etap przed regularną prasą.

* 1645 r. - rozpoczyna swoją historię codzienna prasa szwedzka - tzw. Wiadomości. W Polsce I tygodnik powstał w 1661 r. - „Merkuriusz Polski”.

Prasa codzienna (XIX w., początek XX w.)

Wiek XIX jest zwany wiekiem prasy - ani wcześniej, ani później nie było takiego skoku jakościowego i ilościowego w dziedzinie gazet i czasopism. Szczególne przyśpieszenie nastąpiło po wprowadzeniu nowych technik druku. Początki prasy masowej zwykło łączyć się z nazwiskiem Benjamina Daya, amerykańskiego wydawcy. Gazeta Daya adresowana była głównie do klasy robotniczej, jej tematyka była łatwa i przyjemna.

W PL od ok. 1830 do 1939 r. wychodził „Kurier Warszawski”, którego założycielem i właścicielem był Bruno Kiciński, było to pismo dwustronicowe, zawierało zwięzłe i jasne informacje o sprawach europejskich i warszawskich. Następca Kicińskiego, Ludwik Dmuszewski, rozwinął pismo, wprowadził nowe rubryki - prognozę pogody, nekrologi, ogłoszenia matrymonialne, itp.

Związane ze Stronnictwem Chrześcijańsko-Narodowym, popularne wśród urzędników i warstwy inteligenckiej stolicy w okresie 20-lecia międzywojennego. Gazeta stała się głównym warszawskim pismem informacyjnym. Jej popularność stale wzrastała, starano się zachować obiektywno-informacyjny charakter pisma.

Czasopisma (XIX w., pocz. w. XX)

Wczesne czasopisma zajmowały się nauką, literaturą, sztuką w różnym wymiarze, co uzależnione było od uwarunkowań prawnych w danym kraju - polityki. Rozwój takich pism nastąpił w początkach XIX w. głównie w Ameryce oraz we Francji. Wyraźny wzrost pism ilustrowanych nastąpił w latach 40. XIX w., początek dała temu Anglia - w 1842 r. pojawił się „The Illustrated London News”; w PL - „Tygodnik Ilustrowany” 1859. Było to warszawskie ilustrowane czasopismo kulturalno-społeczne, wydawane w latach 1859 - 1939, założone przez Józefa Ungera. Nie było związane z żadną opcją polityczną, publikowało wiele materiałów historycznych i utworów literackich, zamieszczało również reprodukcje dzieł plastycznych. Z pismem współpracowało wielu pisarzy, m.in. Wincenty Pol, Sienkiewicz, Orzeszkowa. „TI” był rozprowadzany na całym terenie Polski, popularny był również wśród mieszkających w Rosji Polaków. Jego czytelnikami byli głównie ludzie starsi, przeważnie o konserwatywnych poglądach.

Gazeta niedzielna

Najstarszą gazetą niedzielną na świecie jest londyński „The Sunday Observer” z 1791 r.

„Time” - pierwsze pismo określane jako magazyn informacyjny z 1923 r. - dziś czołowy tygodnik światowy.

Pisma satyryczne W 1868 r. w Warszawie pojawiło się pismo satyryczne „Mucha”, rok później w Krakowie „Diabeł”. „Mucha” to ilustrowane czasopismo satyryczne wydawane w latach 1868 - 1939 oraz 1945 - 1952. Pierwszym redaktorem naczelnym i wydawcą był Józef Kauffman. Z pismem współpracowało wielu polskich literatów i rysowników, m.in. B. Prus.

20.10.14 r.

PODSTAWOWE TERMINY Z ZAKRESU PRAWA PRASOWEGO

Autoryzacja - wyrażenie zgody przez udzielającego informacji prasie na publiczne rozpowszechnianie swojej wypowiedzi w danej formie. Dziennikarz nie może odmówić osobie udzielającej inf. autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi, o ile nie była ona uprzednio publikowana. Osoba udzielająca inf. może z ważnych powodów społecznych lub osobistych zastrzec termin i zakres jej publikowania. Udzielania informacji nie można uzależnić od sposobu jej skomentowania lub uzgodnienia tekstu wypowiedzi dziennikarskiej. Dziennikarz nie może opublikować informacji, jeżeli osoba udzielająca jej zastrzegła to, ze względu na tajemnicę służbową lub zawodową. Nie wolno bez zgody osoby zainteresowanej publikować informacji oraz danych dotyczących prywatnej sfery życia, chyba że wiąże się bezpośrednio z działalnością publiczną danej osoby.

Krytyka prasowa - przyjmuje się, że krytyka prasowa jest publiczną oceną, opartą na konfrontacji jakiegoś stanu rzeczywistego z przyjętymi założeniami. Uznawana za działanie społecznie pożądane. Dziennikarskie prawo do krytyki nie jest jednak nieograniczone i nie może być rozumiane jako prawo do stawiania fałszywych lub niedostatecznie sprawdzonych zarzutów. Przedstawiciele administracji publicznej, instytucji, firm państwowych, organizacji spółdzielczych, związków zawodowych, organizacji samorządowych i społecznych są zobowiązani do udzielania odpowiedzi na zarzucaną im krytykę prasową bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca. Nie wolno utrudniać prasie zbierania materiałów krytycznych ani w inny sposób tłumić krytyki.

Materiał prasowy - każdy opublikowany lub przekazany do opublikowania w prasie tekst albo obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym lub innym, niezależnie od środków przekazu, rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa.

Odmowa udzielenia informacji - jeśli odmówimy udzielenia informacji, redaktor naczelny może domagać się od nas doręczenia odmowy na piśmie wraz z uzasadnieniem. Powinniśmy ją dostarczyć w ciągu 3 dni. Odmowę można zaskarżyć do Naczelnego Sądu Administracyjnego w ciągu 30 dni.

Prawo do informacji - przedstawiciele administracji publicznej, firm i organizacji pozarządowych są zobowiązani do udzielenia prasie informacji o swojej działalności, o ile (na podstawie innych przepisów) informacja nie jest objęta tajemnicą lub nie narusza prawa do prywatności.

Sprostowanie - oficjalne zaprzeczenie, wyjaśnienie wiadomości nieprawdziwej i nieścisłej, która dostała się do informacji publicznej. Redaktor naczelny jest zobowiązany opublikować sprostowanie bezpłatnie, o ile będzie ono rzeczowe i odnoszące się do faktów. Jest zobowiązany także do opublikowania odpowiedzi na stwierdzenia zagrażające dobrom osobistym, o ile jest ona rzeczowa. Tekst sprostowania lub odpowiedzi nie może być dłuższy od dwukrotnej objętości fragmentu materiału prasowego. Nie dotyczy to sprostowań i odpowiedzi pochodzących od naczelnych i centralnych organów administracji państwowej, jeżeli zostały nadesłane przez rzecznika…

Sprostowanie lub odpowiedź należy opublikować w dzienniku w ciągu 7 dni od dnia otrzymania s. lub odp., w czasopiśmie - w najbliższym lub jednym z dwóch następujących po nim przygotowanych do druku numerów, innym niż dziennik przekazie za pomocą dźwięku lub dźwięku i obrazu - w najbliższym analogicznym, nie później niż 14 dni od daty otrzymania. Sprostowanie w drukach periodycznych powinno być opublikowane lub przynajmniej zasygnalizowane w tym samym dziele równorzędną czcionką oraz pod widocznym tytułem, w pozostałych publikacjach powinno być nadane w zbliżonym czasie i w analogicznym programie. W tekście nadesłanego sprostowania/odpowiedzi nie wolno bez zgody wnioskodawcy dokonywać skrótów lub innych zmian, które by osłabiły jego znaczenie lub zniekształciły intencje autora. Tekst sprostowania nie może być komentowany w tym samym numerze lub audycji. Nie dotyczy to odpowiedzi i nie wyklucza prostej zapowiedzi polemiki lub wyjaśnień.

Redaktor naczelny może odmówić opublikowania sprostowania lub odpowiedzi, gdy:

• nie są rzeczowe i nie odnoszą się do faktów;

• zawierają treści karalne lub naruszające dobra osób trzecich;

• ich treść lub forma nie jest zgodna z zasadami współżycia społecznego;

• podważają fakty stwierdzone prawomocnym orzeczeniem;

• nie dotyczą one treści zawartych w materiale prasowym;

• są wystosowane przez osobę, której nie dotyczą fakty przytoczone w materiale;

• odnoszą się do wiadomości poprzednio sprostowanej;

• zostały nadesłane po upływie miesiąca od daty publikacji materiału prasowego (chyba że osoba zainteresowana nie mogła zapoznać się wcześniej z treścią publikacji, nie później jednak niż w ciągu 3 miesięcy od dnia opublikowania materiału prasowego);

• nie zostały podpisane w sposób umożliwiający redakcji identyfikację autora;

• redaktor naczelny jest zobowiązany przekazać wnioskodawcy pisemne zawiadomienie o odmowie opublikowania sprostowania lub odpowiedzi i przyczynach tego;

• sprostowania lub odpowiedzi mogą być podpisane pseudonimem gdy ich podstawa jest zagrożenie dobra związanego z pseudonimem; nazwisko podaje się tylko do wiadomości redakcji;

Wydawca - osoba prawna, fizyczna lub inna jednostka organizacyjna, nawet jeśli nie ma osobowości prawnej, np. organ państwowy, przedsiębiorstwo państwowe, organizacja polityczna.

REKLAMA

Reklama wg jej zwolenników istniała od zawsze; są badacze, którzy uważają, że istniała już w Babilonie, Egipcie, Starożytnej Grecji i Rzymie, słowo reklama - poch. ze starożytności i oznacza krzyczeć głośno, wołać, świadczyć.

1. W średniowieczu nastąpił regres handlu i reklamy, rozwijały się „jarmarczne” sposoby zachwalania towarów, pojawiły się też afisze reklamowe i plakaty.

2. Wraz z rozwojem handlu i przemysłu rozwijała się forma reklamy. Pojawiły się listy kupieckie, druki targowe. W krajach Europy: Anglii, Francji, Niemczech zaczęły powstawać biura wymiany informacji na temat kupna, sprzedaży, wymiany dóbr i towarów. Pierwsze takie biuro powstało w Londynie, w 1611 r., a w 1649 r. powstała pierwsza gazeta ogłoszeniowa.

3. W Warszawie w 1762 r., w Krakowie w 1742 r.

4. Reklamy tworzyli literaci - pisarze, poeci oraz malarze - i otrzymywali za nie olbrzymie honoraria. Np. w Polsce bardzo duże honorarium otrzymał Melchior Wańkowicz za hasło reklamowe „cukier krzepi”.

5. Istotny rozwój reklamy nastąpił w XIX w. wraz z powstaniem i rozwojem prasy masowej. Powstawały agencje informacyjne pośredniczące w sprzedaży reklam dla prasy. Także spore znaczenie w branży reklamowej odegrał rozwój prasy ilustrowanej i wprowadzenie do prasy fotografii (ok. 1865 r.). Przyśpieszenie reklamie prasowej dało również wprowadzenie koloru do druku. W XIX w. zaczęli pojawiać się specjaliści od układania tekstów i sloganów reklamowych, potem agencje reklamowe zatrudniające specjalistów od promocji towarów i usług - pierwsza agencja reklamowa powstała w Filadelfii w 1841 r. Ważną konkurencją dla prasy stały się media: kino, radio.

RADIO

W 1900 r. prof. Reginald Audrey Fessenden jako pierwszy przesłał głos ludzki drogą bezprzewodową. On także nadał 1 audycję radiową, którą odebrano w promieniu 9 km. Kolejnym ważnym elementem na drodze radia był audiofon - wzmacniał sygnał i umożliwiał transmisję głosu. W 1921 r. rozpoczęto prace nad uruchomieniem stałego programu radiowego w Londynie, równolegle powstało radio francuskie, później w Niemczech, Szwajcarii, Belgii, Danii, Szwecji, Hiszpanii i Włoszech. Próbne programy radiowe zaczęła też nadawać Moskwa (1922 r.). W 1924 r. rozpoczęto nadawanie audycji w Warszawie, a w 1926 r. zaczęło działać Polskie Radio S.A. Z rozwojem radia wiążą się ważne nazwiska uczonych: Marconi, V. Poulsen, A. Popow, K. Braun, i in.

TELEWIZJA

Pierwsze próby nad konstrukcją aparatury do przekazu obrazów na odległość datuje się na lata 70. XIX w. i są prowadzone równolegle w kilku krajach: w Irlandii, w Bostonie, we Francji. W Polsce: Julian Ochorowicz w 1878 r. publikuje artykuł wraz ze swoim projektem do przesyłania obrazu na odległość. Znaczące jest też nazwisko Paula Nipkowa, Niemca, który zapoczątkował system „mechaniczny” w przekazie obrazów. Polska 1897 r., Polak Jan Szczepanik zgłasza w Brytyjskim Urzędzie Patentowym wniosek o udzielenie mu patentu na urządzenie zwane „elektroskopem”, czyli na telewizor. W Polsce eksperymenty telewizyjne odbywają się już w 1937 r., po wojnie rusza Doświadczalna Stacja Telewizyjna (1952 r.), a od 1956 r. Telewizja Polska nadaje stałe programy.

INTERNET

Internet to ogólnoświatowa sieć komputerowa. Początki Internetu wiążą się z powstaniem sieci rozległej ARPANET i sięgają końca lat 60. XX w.

03.11.2014

GATUNKI DZIENNIKARSKIE

Gatunkami lub formami dziennikarskimi nazywamy typy wypowiedzi w mediach, zaś ich podstawowe modele to wzorce lub schematy gatunkowe. Wyróżnikami gatunków są:

- funkcje,

- temat,

- określona konstrukcja,

- typowe środki językowo-stylistyczne ORAZ

- miejsce ich publikacji.

Najczęściej gatunki dziennikarskie grupowane są w dwa podstawowe zbiory, nazywane też rodzajami dziennikarskimi:

a) gatunki informacyjne - mają powiadamiać, informować, dostarczać danych;

b) gatunki publicystyczne - mają oceniać i przekonywać.

Tekst informacyjny - powinien być napisany z zachowaniem tzw. 6 klasycznych pytań: kto, co, gdzie, kiedy, jak, dlaczego? ważne jest też pytanie - skąd wiadomo?, czyli o źródło informacji; wypowiedzi są zwykle niewielkie, często niesygnowane, podpisywane kryptonimem, inicjałami lub anonimowo.

Sygnał lub flash - najkrótszy teks typu: X prezydentem Y - są przekazywane do publicznej wiadomości natychmiast po ich zdobyciu.

News - krótki tekst informacyjny publikowany w serwisie radiowym lub telewizyjnym; cechy zdarzeń newsowych: wyjątkowo wielkie lub gwałtownie nasilające się, zachodzące między kolejnymi wydaniami, jednoznaczne, znaczące, ważne dla odbiorcy, zgodne z oczekiwaniami, nagłe i niespodziewane, powtarzalne i spersonalizowane.

Wzmianka - gatunek, którego treścią jest pojedynczy fakt, wydarzenie, stan rzeczy; istotny tu jest prosty i precyzyjny język warunkujący łatwość i precyzję odbioru.

Notatka - rodzaj wzmianki, uzupełnionej przez informacje dodatkowe, uszczegółowione o charakterze faktów pobocznych.

Wiadomość - notatka rozbudowana; powiadamia o bieżących sprawach, choć także o zapowiadanych wydarzeniach, wzbudzających zainteresowanie odbiorców. Wiadomość ma swoją budowę: tytuł (zwięzła informacja o tym, co się zdarzyło), lid - streszczający lub hasłowy, korpus wiadomości o charakterze sprawozdania (relacji), powinien być rzeczowy, jednoznaczny.

Sprawozdanie - przedstawia wydarzenia trwające przez jakiś czas i zmieniające się w czasie. Trzeba tu respektować chronologiczne następstwo zdarzeń. Przedstawia się zdarzenie, które już się zakończyło lub trwa. Zawiera opisy, odniesienia, porównania. Sprawozdanie bliskie jest relacji.

Relacja - wypowiedź w czasie bezpośredniej transmisji z jakiegoś wydarzenia, w radiu i TV.

Sylwetka - prezentacja mająca wiele znamion życiorysu, opis innej osoby: jej wyglądu, osobowości, sposobu bycia, działalności, wad i zalet, poglądów i celów życiowych, motywacji postępowań i zachowań. Ma ona konstrukcję życiorysu lub biogramu, może być wzbogacona dodatkowymi szczegółami. To gatunek zarówno informacyjny, jak i perswazyjny, rekomendujący daną osobę.

Zapowiedź (zajawka) - gatunek powiadamiający wstępnie o określonym fakcie oraz anonsujący teksty rozwijające temat w zapowiedzi zasygnalizowany.

Reportaż - gatunek złożony i dynamiczny, po części publicystyczno-literacki; może być reportaż prasowy, radiowy, telewizyjny. Ze względu na temat można wyodrębnić: reportaż historyczny, naukowy, produkcyjny, podróżniczy, sądowy, kryminalny, interwencyjny, zagraniczny, wojenny. Etymologicznie oznacza dziennikarskie sprawozdanie i dlatego ma przede wszystkim charakter sprawozdania z wydarzenia. Przejawia się w nim jednak silnie indywidualność autora, będącego świadkiem lub uczestnikiem zdarzenia. W reportażu przedstawiany jest pewien ściśle określony wycinek rzeczywistości, z wielu punktów widzenia.

Wywiad - rozmowa dziennikarza z osobą publiczną; jest nie tylko gatunkiem wypowiedzi, ale także metodą pracy, bowiem łączy się ze sposobem pozyskiwania informacji w rozmowach z uczestnikami, specjalistami, znawcami. Podstawa wywiadu jest dialog (struktura dialogowa), w którym uczestniczą przynajmniej dwie osoby - przeprowadzający rozmowę oraz udzielający odpowiedzi. W obrębie wywiadu może być wywiad-rozmowa lub wywiad-ankieta.

Komentarz - gatunek wypowiedzi wiążący się z oceną i wartościowaniem jakiejś informacji oraz wyrażaniem emocji piszącego. Niektóre gazety mają swoje strony przeznaczone na komentarze. Język takich komentarzy powinien być wyważony, spokojny, powinien zawierać stanowisko piszącego. Jest wypowiedzią perswazyjną, ma przekonać czytelnika do poglądów piszącego. Komentarz może być ironiczny, żartobliwy, umiarkowany, patetyczny.

Felieton - ma swoje stałe miejsce w gazecie i stały tytuł, jest pisany przez jedną osobę. Cechy: cykliczność ukazywania się, wyrazistość autorskiego stylu, subiektywizm, nieoficjalność wypowiedzi, prywatność sądów, eksponowanie podmiotu, pewien rodzaj gry z czytelnikiem. Tematyka nieograniczona, choć głównie powinny to być sprawy aktualne i realia bliskie czytelnikowi. Felietonista ma prawo pisać osobiście, emocjonalnie, tendencyjnie. Może być w swoich sądach niesprawiedliwy, polemiczny, prowokatorski, moralizatorski, surowy w krytyce. Felietony często są zaprawione żartem, szyderstwem, ironią, ale i powagą. Felieton musi być błyskotliwy.

Recenzja - gatunek publicystyczny, etymologicznie oznacza „oceniać”. Recenzja dziennikarska jest omówieniem i oceną dzieła artystycznego, naukowego lub innej publikacji, będącej przedmiotem działania praw autorskich w prasie lub innych mediach. W porównaniu z recenzją naukową, dziennikarska jest mniej wnikliwa, mniej profesjonalna, z prostszym aparatem krytycznym i ogólną oceną. Recenzję taką obowiązuje zasada aktualności (np. nie możemy nazwać dziś tekstu oceniającego „Pana Tadeusza” recenzją). Jako gatunek dziennikarski recenzja realizuje cele:

- informowanie o nowych dziełach i prezentowanie ich;

- ocenianie;

- kształtowanie gustu odbiorcy;

- refleksja krytyczna (bada struktury dzieła, odnoszenie dzieła do innych zjawisk).

[felieton coś lekkiego, osobisty punkt widzenia na dany temat; recenzja ukazanie suchych negatywów i pozytywów]

Esej - z fr. „próba”, „szkic”; dość obszerny utwór, swobodnie rozwijający i interpretujący zjawisko, eksponuje przy tym podmiotowy punkt widzenia, dba o oryginalny artystyczny sposób przekazu. Cechą charakterystyczną jest eksponowanie przez osobę mówiącą swojego punktu widzenia. Powstanie eseju jako gatunku łączy się z dziełem Michała de Montaigne „Essais (Próby)” z 1580 r. Powstały różne podziały eseju, ze względu na:

- temat: filozoficzne, historyczne, społeczne, estetyczne, literackie, naukowe, itp.;

- ekspozycję osoby mówiącej: podmiotowe, przedmiotowe, bezpośrednie, pośrednie.

Inny podział eseju:

- narracyjne,

- opisowe,

- spekulacyjne,

- argumentacyjne.

Cechy eseju dziennikarskiego:

- brak linearności wywodu, związki przyczynowo-skutkowe zastępowane przez skojarzenia, urwane myśli, nawet zaprzeczanie sobie;

- język trochę erudycyjny, trochę potoczny;

- dygresyjność, dopuszczalne wątki poboczne;

- niekonsekwentna erudycja;

- wprowadzenie fikcji w sensie literackim, poprzez bohatera, monolog, dialog, przemieszczanie się w czasie;

- cytaty;

- elementy indywidualizujące, niekiedy zaskakujące, z autorską fantazją i polotem.

Dziennik - zbiór zapisków, notatek, refleksji, najczęściej ze wskazaniem dnia ich zapisania, gromadzony zwykle przez wiele lat. Obok pamiętnika i wspomnień należy do prozy wspomnieniowej. Dzienniki i ich rodzaje:

1. prywatny - pisany „do szuflady”, zwykle z myślą o publikacji pośmiertnej;

2. dla publiczności - pisany na bieżąco;

3. pamiętnik, kartki wspominkowe - dotyczy głównie przeszłości, pisany na bieżąco.

17.11.14 r.

WYPOWIEDŹ PRASOWA

* Tytuł;

* nadtytuł lub podtytuł jako uzupełnienie (zwany też nagłówkiem);

* lead/lid: graficznie wyróżniony pierwszy akapit tekstu (główka)

* korpus: podstawowy składnik wypowiedzi jednoakapitowy lub złożony z wielu akapitów;

* odsyłacz: typowy dla niektórych wypowiedzi prasowych;

* wypowiedź w ramce, która zwykle uzupełnia treści tekstu zasadniczego (wiadomości, artykułu);

* wyimek, czyli wyeksponowany graficznie akapit, będący integralną częścią korpusu, służący celom perswazyjnym.

Istotne cechy niektórych części wypowiedzi prasowej:

Tytuł pełni funkcję nominatywną, niekiedy streszczającą, także pragmatyczną. Powinien być atrakcyjny, „chwytliwy”, niekiedy powinien nawet stanowić grę z odbiorcą.

Lead/lid wyróżnia się kilka rodzajów: streszczające, hasłowe, prognozujące, udramatyzowane, mieszane, opisowe, komentujące, lidy-cytaty.

Styl tekstu dziennikarskiego polega na takim wyborze środków językowych (słownikowych i gramatycznych) i ich szczególnej organizacji. Styl, chociaż zindywidualizowany jest zawsze wyznaczany przez czynniki zewnętrzne: styl epoki, tego a nie innego czasu powstania; dziennikarz może dokonywać stylizacji, czyli naśladować styl czyjejś wypowiedzi. Stylizacja, która polega na całkowitym upodobnieniu do naśladowanego wzoru to PASTISZ, zaś taka, której celem jest sparodiowanie kogoś to PARODIA. Teksty dziennikarskie mają też wiele aluzji, czyli odniesień do innych tekstów (a nawet tekstów kultury).

Redagowanie każdej wypowiedzi prasowej wiąże się z nadawaniem odpowiedniego kształtu komunikatom, które złożą się na konkretną publikację. Do elementów składowych redagowania, oprócz technicznych należą również: korekta, stylizowanie, czy nadawanie formy tekstom dziennikarskim.

Korpus podstawowy - ważna część artykułu, o którą należy zadbać. Musi spełniać kryteria poprawnościowe - logiczne, rzeczowe, stylistyczne, gramatyczne, itp.

KOMUNIKOWANIE MASOWE

Posiada cztery główne wyróżniki: Nadawca - przekaz - odbiorca - kanał, które charakteryzują tylko komunikowanie masowe.

Komunikowanie masowe obejmuje instytucje i technologie, za pomocą których wyspecjalizowane grupy posługują się urządzeniami technologicznymi w celu szerzenia treści wśród audytoriów.

I. Instytucje nadawcze.

To pewna zbiorowość działająca w sposób zorganizowany i mająca status instytucji. Szerszym pojęciem są instytucje medialne, które oprócz IN obejmują instytucje przekazu oraz świadczą usługi na rzecz nadawców czy wydawców. Także organy powołane do nadzoru nad mediami. IN mogą zajmować się projektowaniem, wytwarzaniem i rozpowszechnianiem przekazów różnego rodzaju.

Najważniejszym rodzajem działania IN jest wprowadzanie przekazów do publicznego obiegu. Właśnie ta czynność inicjuje i ukierunkowuje cały proces masowego komunikowania. Ludzie tworzą te instytucje, by realizować poprzez nie swoje pomysły, pokazywać pewne role w społeczeństwie.

WLASNOŚĆ INSTYTUCJI

3 formy własności:

- własność prywatna, właścicielem jest osoba fizyczna, grupa osób lub prywatne przedsiębiorstwo;

- wł. państwowa lub publiczna, właścicielem państwo, instytucja państwowa lub publiczna;

- własność organizacji społecznych, właścicielem organizacja, stowarzyszenie lub fundacja.

(Ze względu na formę własności oraz sposób i cel działania):

3 typy IN:

1. Media komercyjne - zarządza właściciel lub menadżerowie; celem jest dążenie do zysku, pomnażanie go, stąd nastawione na rozrywkę, przyciągające rzesze odbiorców i zapewniające wielkie wpływy. Rządzą nimi prawa rynku (atrakcyjny przekaz).

2. Media publiczne -mają status korporacji publicznej lub instytucji państwowej, powołanej do pełnienia służby publicznej. Ich działalność jest nadzorowana i kierowana przez kolegia, które działają na mocy ustawy lub statutów. - - -?

3. Media niekomercyjne (non profit) - stanowią integralną część szerszych struktur organizacyjnych, takich jak partie polityczne, związki zawodowe, stowarzyszenia. Mają one pomagać w realizacji interesów i dążeń organizacji macierzystej - popularyzować program polityczny lub związkowy, propagować wartości i ideały.

PRACOWNICY

Twórcy i wykonawcy - osoby opracowujący koncepcję przekazu oraz wykonujące najważniejsze czynności realizacyjne w toku jego produkcji: scenarzyści, reżyserzy, dziennikarze, redaktorzy, prezenterzy, komentatorzy. Ważna jest w tej grupie oryginalność pomysłów, jakość i kreatywność intelektualna oraz estetyczna strona przekazu.

Pracownicy pomocniczo-twórczy - osoby pomagające w pracy twórcy lub wykonujące czynności pomocnicze o pewnych celach działalności twórczej: asystenci, charakteryzatorzy, dokumentaliści, archiwiści, itd.

Pracownicy inżynieryjno-techniczni - osoby zaliczane do kategorii personelu urzędniczego, zajmujący się czynnościami zapewniającymi sprawne funkcjonowanie całej instytucji nadawczej.

Pracownicy administracyjno-biurowi - personel urzędniczy, zajmujący się czynnościami zapewniającymi sprawne funkcjonowanie całej instytucji nadawczej: sekretarki, portierzy, kadry, księgowi.

Menadżerowie i personel kierowniczy - osoby organizujące tok produkcji, kierujące nim i zarządzające funkcjonowaniem wszystkich komórek w strukturze instytucji. Także osoby odpowiedzialne za marketing, promocję, pozyskiwanie reklamodawców.

PRZEKAZY MASOWE

Zróżnicowanie przekazów masowych stawia problem ich uporządkowania, systematyzacji, stąd ich gatunkowość, podział na rodzaje.

Przekazy masowe skierowane są do nieograniczonej i nieokreślonej liczby odbiorców. - - - - - -?

Cechy:

1. cykliczność (seryjność, periodyczność);

2. zwielokrotnienie (multiplikacja);

3. schematyczność - formuła redakcyjna, układ przekazów, schematy narracyjne i treściowe.

Funkcje komunikowania masowego:

1) Obserwowanie otoczenia - - - -?

2) Korekcja reakcji na otoczenie - - - -?

3) Transmisja dziedzictwa - - - -?

4) Dostarczanie rozrywki czyli relaksacja, redukowanie napięć;

5) Informacyjna;

6) Interpretacyjna;

7) Socjalizacyjna;

8) Ekonomiczna - dążenie do zysku, kształtowanie popytu na reklamowane przez media produkty i usługi;

9) Nadawania statusu - skupianie uwagi i nadawanie ważności kwestiom publicznym, ludziom, organizacjom;

10) Wzmacniania norm społecznych;

11) Narkotyzująca dysfunkcja - postępujące uzależnienie odbiorców od środków przekazu.

24.11.14 r.

MEDIA A REKLAMA

1. Prasa - gazety codzienne

Zalety: szybkie wprowadzenie, niskie koszty, możliwość zmian, duży zasięg oddziaływania.

Wady: konkurencja innych reklam, natłok wiadomości, krótka aktualność, powierzchowna recepcja.

2. Magazyny

Zalety: długa aktualność, wielokrotne czytanie, wybrany segment rynku, dobra jakość fotografii,

dostępność koloru.

Wady: długie wprowadzenie, niemożliwość szybkich zmian, wysokie koszty, zmarnowany nakład,

zwroty.

3. Radio

Zalety: szybkie wprowadzenie, natychmiastowe rezultaty, możliwość szybkich zmian, względnie małe

koszty, wybrany segment rynku, duża lojalność odbiorców.

Wady: ulotność przekazu, mała siła oddziaływania, rozdrobnione audytorium.

4. TV

Zalety: duża siła oddziaływania, szybkie rezultaty, duży zasięg oddziaływania, łatwy wybór pory emisji.

Wady: wysokie koszty emisji i produkcji, niemożność szybkich zmian.

5. Bilbordy

Zalety: długa aktualność, duży zasięg oddziaływania, dobra jakość graficzna.

Wady: powierzchowna percepcja, niemożność szybkich zmian.

RETORYKA

Retoryka - ars bene discendi, czyli sztuka(dyscyplina) dobrego mówienia/dyktowania/przemawiania. Dawniej ars=technika, a więc umiejętność wytwarzania (tu: mówienie/wytwarzanie słów) wraz ze znajomością zasad, metod, przepisów reguł, była to więc sprawność oparta na metodzie, czyli porządku. Retoryka to umiejętność, kunszt, technika. Zaliczona została w łacinie do sztuk wyzwolonych, wolnych (w domyśle od wysiłku fizycznego) tzw. artes liberales, w przeciwieństwie do artes vulgares (sztuk pospolitych).

Retoryka to również sposób pięknego mówienia, teoria prozy, jest sztuką wygłaszania słów.

Z Wiki: Retoryka (gr. retorike) krasomówstwo, sztuka wymowy, umiejętność opisania swojego punktu widzenia i przekonania słuchaczy do swoich racji, czyli sztuka perswazji. Perswazja - sztuka przekonywania kogoś do własnych racji. Różni się od manipulacji tym, że przekonanie danej osoby do czegoś nie zaszkodzi jej w późniejszym czasie.

Retoryka to również dobre, rzetelne przekonywanie innych w mowie i piśmie. Była to teoria otwarta i dostępna dla wszystkich. Obowiązywała we wszystkich typach szkół jako zwieńczenie wykształcenia humanistycznego.

Schemat:

NADAWCA

sztuka - tekst - sztuka

ODBIORCA

Współczesne rozumienie retoryki - nauka funkcjonalnego i sprawnego posługiwania się językiem w mowie i piśmie. Celem retoryki jest więc nauczenie operowania słowem tak, żeby miało moc perswazyjną. Aby ten cel osiągnąć należy zharmonizować kilka elementów: naturalne predyspozycje, mistrza (wykonawcę, nadawcę), teorię, naśladowanie, ćwiczenie.

Funkcje retoryki:

- informacyjno-pouczająca (przekazywanie informacji z jednoczesnym pouczeniem, element dydaktyczny należy dostosować do odbiorcy, jego poziomu intelektualnego);

- zniewalająca (kiedy świadomie kierujemy mowę do odbiorcy, by go nakłonić, zniewolić, poruszyć, wzruszyć, czyli namówić do czegoś i jednocześnie przekonać);

- estetyczna (odwoływanie się do „uczuć” odbiorcy, apelowanie do jego słabych lub mocnych stron).

Działy retoryki:

Inventio - etap przygotowywania aktu

Disposito (kompozycja) - etap, w którym komponuje się wypowiedzi

Elocutio - wysłowienie, szczegółowe opracowanie stylu i słownictwa wypowiedzi

Memoria mnemotechnika - sztuka zapamiętywania

Actio - wygłoszenie przemówienia

Inwencja

Umiejętność (wiedza) „wynajdywania myśli”, „selekcji wiadomości”, „wyboru tematu”, „wyszukiwania sposobów rozwiązania postawionego problemu”, „gromadzenia danych”, itp. Istotą inwencji jest wynalezienie rzeczy prawdziwych lub prawdopodobnych, które pozwoliłyby przedstawić sprawę jako godną uznania, wzbudziłyby zaufanie słuchaczy, a tym samym wypełniłyby cele i funkcje perswazji.

Główne etapy inwencji obejmują: rozpoznanie sprawy (tematu), ustalenie stanu zagadnienia i zgromadzenie odpowiednich dowodów.

- Rozpoznanie sprawy (tematu),

- Ustalenie sprawy (tematu),

- Wiarygodność problemu retorycznego,

- Propozycja,

- Dowodzenie,

- Moment prawdopodobieństwa,

- Kryteria wyboru dowodów oratorskich.

Kompozycja

Wejście w temat,

Zdobycie przychylności słuchacza,

Okazanie szacunku słuchaczowi,

Wyrażenie uznania przeciwnikowi,

Wybór stosownego wstępu,

Przedłożenie (propositio),

Temat mowy wyrażony jasnym i zwięzłym zdaniem,

Podział,

Rozwinięcie przedłożenia - wyjaśnienie propozycji przez podział na części składowe, przeprowadzony według zasad logicznych,

Opowiadanie,

Opis (wyjaśnienie) przedmiotu mowy - przygotowuje zasadniczy zrąb mowy, tzn. dowodzenie,

Argumentacja.

Elocutio

Sztuka elokucji (sztuka wysławiania się) - zajmuje się celowym i stosownym do myśli użyciem słów. Wykład stylistyki retorycznej we wszystkich podręcznikach oparty jest na schemacie czterech zalet wysłowienia:

A) POPRAWNOŚĆ

- niegramatyczne użycie form wyrazu (np. „poszłem”, „włanczam”) - odbiorca wyobraża sobie mówiącego jako niedouczonego lub niechlujnego językowo,

- wyrażenia wyszukane - śmieszą,

- zbyt trywialne neologizmy (np. laska, zajebisty) - gorszą,

- użyte niewłaściwie archaizmy (np. niewiasta) - dziwią.

B) JASNOŚĆ

Zrozumiałość osiąga się poprzez stosowanie właściwych pojęć i wyrazów, prawidłowego szyku zdania, unikanie słów abstrakcyjnych, obcych i zapożyczonych. Nieodpowiedzialne wypowiadanie słów niezrozumiałych dla odbiorcy może zniechęcić słuchacza. Nadmiar słów może rodzić zniecierpliwienie.

C) STOSOWNOŚĆ

Zasada stosowności poucza, jak posługiwać się chwytami stylistycznymi, aby osiągnąć zamierzone wrażenie estetyczne i pożądany efekt perswazyjny. Postuluje ona dostosowanie stylu do rodzaju perswazji, do możliwości oratorskich podmiotu retorycznego, wreszcie do nastroju odbiorców i całego splotu okoliczności towarzyszących procesowi perswazji.

D) OZDOBNOŚĆ

Obejmowała ona także atrybuty estetyki słowa mówionego i pisanego, jak: siła, blask, pomysłowość, bogactwo, dowcip, staranność, rozmaitość czy wdzięk.

Memoria mnemotechnika

W tradycji antycznej zalecano wygłaszanie z pamięci, co stało się regułą. W tej chwili bywa to niemożliwe z różnych powodów, głównie z uwagi na nadmiar wiedzy, informacji, wskazane jest posiadanie notatek - planu. Techniki utrwalania słowa zaszły tak daleko, że sztuka pamięci nieomal upadła. Trudno nam uwierzyć, że Seneka Starszy zdolny był po jednokrotnym usłyszeniu zapamiętać i powtórzyć 2000 słów, zachowując ich kolejność.

Actio

Sposób wygłaszania: swoiste widowisko, rodzaj aktorstwa (ważny ubiór, gesty, sposób poruszania się).

Dokładność: niezbyt szybko i byle jak, ale powoli, tak, by zatroszczyć się o każdy szczegół, chodzi o pewną perfekcję, bycie dobrym w czymś.

Wyrazistość: nie mówić cicho, do siebie, mamrotać, mówić niewyraźnie.

Słyszalność: mówić tak, by być słyszanym, donośnie, ze zrozumieniem, wspomagać się różnymi pomocami audiowizualnymi.

Artykulacja: artykułować słowa, robić odpowiedni akcent, nie bełkotać, nie mamrotać, gdy kogoś nie możemy zrozumieć to odechciewa nam się go słuchać.

Interpretacja: mówić ze zrozumieniem, a nawet ze skalą nastrojów, uczuć, życzeń, itp.

01.12.2014 r.

PERSWAZJA

Perswazja zawiera intelektualne, moralne i emocjonalne składniki mowy skierowanej do rozumu, woli i uczuć adresata. Jej celem jest wytworzyć w nim stan zwany przekonaniem.

Przedmiotem perswazji może być każda sprawa podlegająca wartościowaniu intelektualnemu, etycznemu lub emocjonalnemu. Starożytni sądzili, że na ogół ludzie aprobują zasady ogólne, natomiast mogą różnić się co do ich zastosowania w szczegółowych przypadkach.

Istota perswazji Przekonywanie nie jest dyskusją, wymianą zdań, w której chodzi o dotarcie do prawdy obiektywnej lub - przynajmniej - do przedstawienia odrębnych stanowisk. Perswazja odwołuje się do określonego wartościowania. Wśród ocen wartościujących wyróżniamy oceny utylitarne, moralne i estetyczne.

Oceny utylitarne stwierdzają, że coś nadaje się albo nie nadaje do czegoś, jest pożyteczne lub szkodliwe, potrzebne lub niepotrzebne. Moralne formułowane są na podstawie jakiegoś systemu etycznego. Perswadujący ma zamiar skłonić odbiorcę do przyjęcia zaakceptowanej przez siebie wartości ze wszystkimi konsekwencjami wynikającymi z tej decyzji.

Interpersonalny charakter perswazji Skuteczność perswazji zależy w znacznym stopniu od tego, na ile mówca zna słuchacza, jego mentalność, język.

Warunki perswazji Perswazja może mieć miejsce tylko wtedy, gdy słuchacz ma jakiś wybór. W sytuacji zniewolenia żadna perswazja nie jest potrzebna.

Wyczucie psychologiczne Kontakt interpersonalny nie jest możliwy bez stworzenia odpowiedniego klimatu zaufania. Istnieje też w akcie perswazji pewna taktyka, a nawet strategia wykorzystująca prawa psychologiczne.

Sprawność logicznaOznacza konsekwencję w stosowaniu odpowiednich argumentów. Metodyka perswazyjna zmienia zgodnie ze swą istotą do zmiany dotychczasowej hierarchii wartości odbiorcy.

Uczciwość, moralność Etos przekonywania zakłada istnienie czystej intencji oraz wstrzymanie się od stosowania metod etycznie wątpliwych.

Rodzaje perswazji

Ze względu na stawiane sobie przez osobę przekonujące cele, perswazja może być:

• Przekonująca

Zakłada, że odbiorca jest jednostką aktywną intelektualnie i otwartą na przekonywanie (tzn. waha się), a nadawca ma uczciwe zamiary.

• Nakłaniająca/Propaganda

Propaganda nastawiona na jeden cel - pozyskanie dla idei czy doktryny jak największej liczby zwolenników. Propaganda może być jawna lub ukryta, uczciwa lub nieuczciwa, szkodliwa lub nieszkodliwa. Jest to zarazem świadome dążenie do wywarcia takiego wpływu na odbiorcę, by przyjął on proponowane cele perswazji. Skuteczność propagandy jest wprost proporcjonalna do stopnia zaufania słuchacza do propagującego. P. nakłaniająca przesycona jest wszelką dydaktyką, a jej fundamentem jest autorytet intelektualny, moralny.

• Pobudzająca/Agitacja

Obliczona na zjednanie odbiorcy dla jakiejś sprawy, idei czy poglądu, przy czym istotnym wyróżnikiem jest tu oddziaływanie doraźne, oparte na autorytatywnym i sugestywnym przekonywaniu. Agitować można w celu zmobilizowaniu uczestników do jakiejś doraźnej akcji, w celu zwerbowania członków do organizacji, itp. Najstarsza forma agitacji to przemówienie wiecowe. Na wiec przychodzą ludzie nie po to, aby dać się przekonać, ale po to, by usłyszeć dobitnie sformułowane hasła, których sami nie umieli przedtem wyrazić, ale które już w nich istniały nie całkiem uświadomione.

Etos - przewodnie wierzenia, mierniki, kryteria, ideały charakteryzujące lub nurtujące jakąś grupę, społeczność, naród, ideologię; zespół wartości będących podstawą głównych form, wzorców zachowania się, albo myśli jakiejś kultury, społeczeństwa, instytucji, pracy literackiej lub naukowej, dyscypliny intelektualnej, podstawowy światopogląd, usposobienie, postawa moralna, system wartości jednostki.

Dziennikarz - dobrym mówcą

dobry mówca - retor

To człowiek biegle, sprawnie i poprawnie posługujący się mową. W starożytności musiał posiadać kwalifikacje intelektualne, moralne, wielorakie umiejętności rzeczowe i formalne, bystrość umysłową, pamięć, powinien umieć stosować różne gesty. Musi mówić pięknie, przekonująco, ozdobnie, by się go dobrze słuchało, nie nudziło.

Zadania:

- jasno i wyraźnie zaznaczać swoje intencje,

- mieć świadomość tego, co się robi, o czym się mówi (kompetencje),

- zdolność empatii, wczuwanie się w sytuację, w odbiorcę, skuteczne przekonywanie, ale i umiejętność słuchania, patrzenia, pewien rodzaj wrażliwości, szacunek dla słuchaczy,

- aktywne słuchanie, tj. zwracanie uwagi na odbiorcę, jego pytania, kwestie, zadawanie mu pytań,

- kontakt niewerbalny: tonacja głosu, modulacja, tempo mówienia, kontakt wzrokowy, mimika twarzy, ciała,

- szczerość: słuchacz potrafi wyczuć, czy jesteśmy przekonani do tego o czym mówimy, dlatego należy utożsamiać się z odpowiedzią

- autoprezentacja: budowanie efektu autorytetu, odpowiednie konstruowanie własnego wizerunku, pragnienie zdobycia akceptacji u odbiorcy. Polega też na odpowiedniej selekcji informacji na własny temat i ich odpowiednim przekazaniu. Możemy tu wykorzystać rozmaite rekwizyty: własny wygląd, odpowiednie zachowanie, wyrażanie emocji, zabiegi werbalne, zasada wzajemności, umiar,

- asertywność: klucz do udanej komunikacji z otoczeniem.

Etapy konstruowania wypowiedzi

1. Opracowanie tematu.

2. Plan wypowiedzi.

3. Początek i zakończenie wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie. Rozwinięcie składa się z 3 elementów - opowiadanie, argumentowanie, odpieranie zarzutów.

4. Argumentacja.

5. Polemika.

6. Akcentowanie głównych myśli/głównych tez, spójność wypowiedzi, powtórzenia celowe, dygresje.

7. Logiczne myślenie: zasady logicznego myślenia, dedukcja, porównania, wnioskowanie, definiowanie, uogólnienia, klasyfikowanie.

8. Styl wypowiedzi

Pięć umiejętności dobrego mówcy:

1) Profesjonalne przygotowanie

2) Przyciągające rozpoczęcie

3) Przejrzysty przekaz

4) Perswazyjny język - jasność i zrozumiałość

5) Porywające zakończenie

Przemówienie publiczne

1. Przemawiający powinien unikać stylu książkowego, a zwłaszcza urzędowego.

2. Zdania powinny być w miarę krótkie i proste, a całość przejrzysta.

3. Przemówienie powinno być rzeczowe, oparte na faktach.

4. Jednym z podstawowych warunków skutecznego przemówienia publicznego jest zrozumiałość wypowiedzi.

5. Przemówienie powinno być sugestywne, w pewnym stopniu być przeżyciem emocjonalnym dla słuchacza.

6. Występować publicznie należy wówczas, kiedy ma się naprawdę coś do powiedzenia.

7. Styl i język powinny być dostosowane do audytorium.

8. Dobry mówca nie śpieszy się.

9. Mimika spokojna, aby nie odciągać uwagi od treści przemówienia.

10. Dobry mówca ani na chwilę nie traci kontaktu z audytorium.

11. Mówić wyraźnie i głośno.

12. Przemawiać wyraziście.

13. Sporządzić konspekt, zrobić próbę przemówienia.

Typy mówcy:

1) Dyrektor - utożsamia się z tematem, argumentuje racjonalnie. Posługuje się krótkimi, kategorycznymi zdaniami, wyraźnie oddzielając słowa. Ma plan wypowiedzi, którego jest pewien, wzbudza wiarygodność. Nie znosi sprzeciwu.

2) Misjonarz - utożsamia się z tematem i mówi emocjonalnie, jest podniecony, często posługuje się patosem, wielkimi słowami. Pokazuje wielkie wizje, ogromne cele, mówi z przekonaniem, postrzegany jako uczciwy.

3) Profesor - zdystansowanie do tematu, argumentuje racjonalnie, mówi wolno, z pewnym wahaniem, jest refleksyjny.

4) Luzak - zdystansowany, emocjonalny, wydaje się jakby mówił od niechcenia, z pewnym lekceważeniem, z humorem, ironią/cynizmem.

08.12.2014 r.

WARSZTAT MÓWCY

1. Podać temat, hasła wywoławcze, stawiać pytania, podawać przykłady, trochę anegdot, żartów.

2. Wizualizacja tez i materiału, o których mówimy, urozmaicenie zdjęciami, filmami, itp.

3. Stosowanie pytań pomocniczych, ćwiczeń warsztatowych.

4. Zawsze stosowanie podsumowania, wniosków.

5. Podawanie dodatkowej lub zalecanej literatury dla zainteresowanych.

6. Mówić z pasją.

7. Pamiętać o oczekiwaniach słuchaczy.

Co jest ważne przy zabieraniu głosu?

- autoprezentacja,

- psychiczne nastawienie,

- elementy perswazji, czyli delikatnego nakłaniania i przekonywania do swojego zdania, racji,

wskazywania, nie nacisku(!).

- wysoki poziom wiedzy w danym zakresie.

Od czego zacząć?

- KTO - kim jestem jako osoba przemawiająca?

- DO KOGO - do kogo się zwracam, wiek odbiorcy, poziom intelektualny, znajomość w temacie,

liczebność, status społeczny, przekonania religijne, narodowe, polityczne, nastrój?

- W JAKIM CELU - co zamierzam osiągnąć, po co chce im to powiedzieć?: wystąpienie informacyjne,

perswazyjne, okolicznościowe, konsultacyjne.

- CO - co chce powiedzieć?

- JAK - jaką formę ma mieć wystąpienie?

- KIEDY - kiedy muszę wystąpić?

- GDZIE - w jakim otoczeniu przyjdzie mi wystąpić?

Autorytet mówcy - pewnego rodzaju wiarygodność, zaufanie odbiorcy, zasada „wiem o czym mówię”, pewien sposób kreowania siebie, ale w granicach rozsądku, dyskretnie, spokojnie, bez arogancji, trzeba przedstawić siebie jako pewnego rodzaju eksperta w danej dziedzinie, specjalistę.

Zadania ( zobacz Zadania w Dziennikarz dobrym mówcą)

DYSKUSJA

„Nikt z nas nie wie tyle, ile wiemy wszyscy razem.”

Dyskusja - z łac. rozbić, rozplatać - znaczenia te odnoszą się do sfery wypowiedzi, objaśnień, rozmów, wspólnego wyjaśniania stanu rzeczy; kto dyskutuje, ten próbuje poznać prawdę, uzyskać właściwy osąd rzeczy na drodze wspólnych przemyśleń, rozważań, wyjaśnić daną kwestię z różnych punktów widzenia. „Niemożliwa jest dyskusja z kimś, kto zamiast szukać prawdy zakłada, że już ją posiada”.

Debata - z franc. oznacza właściwie „walkę na słowa”; kto prowadzi debatę, ma już wyrobione zdanie i chce je przeforsować, pragnie wpłynąć na przeciwnika, przekonac go, skłonić do działania, które uważa za stosowne.

Dialektyka - z gr. „rozmawiam”, słowo bogate w znaczenia; przy retoryce i komunikacji można je zdefiniować jako sztuka dyskutowania, która polega na tym, by wobec sprzeczności poglądów umieć wyszukać skuteczne argumenty na korzyść własnego stanowiska, by umiejętnie je uporządkować i przedstawić w sposób przekonujący.

Zasady debaty/dyskusji:

1. Partnera należy wysłuchać.

2. Partnera należy szanować.

3. Nie bagatelizować przekonań innych.

4. Dbać o jasny sposób wyrażania.

5. Być uprzejmym, miłym, zachowywać się dyplomatycznie.

6. Jeśli to konieczne, być nieustępliwym, w sytuacjach konfliktowych i napiętych zachować cierpliwość i zimną krew.

7. Dążyć do osiągnięcia swojego celu, a przynajmniej pewnego kompromisu.

8. Opracować technikę działania.

9. Dbać o dobry klimat rozmów.

Techniki prowadzenia dyskusji:

1. Przygotowanie: zdyscyplinowanie, plan, rozeznanie wstępne wśród uczestników.

2. Postawa prowadzącego: znajomość tematu obrad, spokój, ostrożność, neutralność, dowcip i cierpliwość, nie pouczać dyskutanta, działać ugodowo, ale zdecydowanie, ze stanowczością (gdy prowadzący nie spełnia swych funkcji dyskusja przeradza się w gadaninę).

3. Wprowadzenie, pytanie otwierające, przełamanie „pierwszych lodów”: rozpoczęcie ma być krótkie, potem należy „rozruszać” zebranych.

4. Animowanie dyskusji.

5. Utrzymanie dyskusji przy temacie: by nie dopuścić do bałaganu, mówienia o wszystkim i o niczym, by nie nastąpiło wymieszanie spraw, trzeba pilnować kolejności punkt po punkcie.

6. Konieczność objaśniania wypowiedzi: starać się pomagać tym dyskutantom, którzy mają problemy z mówieniem, umieć „przerzucać pomost” między osobami znacznie różniącymi się poziomem wykształcenia.

7. Zachowanie zaplanowanego porządku.

8. Podsumowanie końcowe.

Rodzaje dyskusji:

1. Dyskusja efektywna - jako praca zespołowa (praca kilku ludzi lub grup).

2. Dyskusja wolna - organizowana zawsze, gdy zachodzi dysharmonia między członkami, np. rozbieżność zdań, celem takiej dyskusji jest przełamanie impasu.

3. Negocjacje i przetargi.

4. Dyskusja wielostopniowa - odbywa się w grupach, które dyskutując nad danym problemem, rozpatrują przedstawione zagadnienia.

5. Dyskusja panelowa - grupa odbywa dyskusję przed publicznością, a po jej zakończeniu pojawiają się głosy z sali i trwa inny rodzaj dyskusji.

6. Dyskusja plenarna - dyskusja ogólna, z udziałem wszystkich na sali, np. na konferencjach.

3

---