Wykład 26.02.

Polityka konkurencji- zabezpiecza konkurencję przed degeneracją, która pochodzi najczęściej od karteli i władzy monopolistycznej poszczególnych przedsiębiorstw.

Wyróżniano 2 typy konkurencji:

- o charakterze kreatywnym – zachowania przeds. zwiększające atrakcyjność ich produkcji w ocenie konsumentów poprzez zwiększenie jakości, walorów użytkowych, obniżenie cen; jest dozwolona

- o charakterze destruktywnym – są to zachowania utrudniające lub uniemożliwiające działanie i rywalizację przedsiębiorstw będących konkurentami na rynku; nie jest zgodny z konkurencyjnym modelem gospodarki, zachowania tego typu są zakazane

W Niemczech stworzono instytucjonalny mechanizm ochrony konkurencji. Składa się na to: tworzenie prawa antymonopolowego przez prawodawcę, dbałość o przestrzeganie tego prawa - zostało to powierzone niezależnym urzędom antymonopolowym, sądy kontrolujące prawidłowość działania urzędu antymonopolowego. Z tej konstrukcji skorzystała Unia Europejska. Zakres Niemieckiego prawa ochrony konkurencji jest szeroki i obejmuje praktyki kartelowe, zakaz porozumień horyzontalnych ograniczających konkurencję razem z przewidzianymi wyjątkami od tego zakazu, zakaz zawierania niektórych porozumień wertykalnych, koncentracje przedsiębiorstw, praktyki nadużywania władzy gospodarczej przez przeds., zakaz nieetycznych praktyk gospodarczych (ma na uwadze ochronę uczciwej konkurencji). Odrębnie są traktowane w prawie małe i średnie przedsiębiorstwa bo zezwala się na współpracę przedsiębiorstw. Niemieckie koncepcje ochrony konk. wpłynęły na wspólnotowy model ochrony konkurencji. Polityka ochrony konk. Unii jest najbardziej rozwiniętym regionalnym prawem antymonom. Obejmuje ona jednolite, materialne i procesowe zasady, jak również instytucjonalne (istnieje wspólna władza antymonopolowa).

Polityka konkurencji w Unii.

Polityka konkurencji ma służyć stworzeniu dla wszystkich przeds. takich samych, ramowych warunków uczestnictwa w procesach zachodzących na rynku. (Jest to jedna z najstarszych polityk. Przewidziane było jej prowadzenie jeszcze w traktacie Rzymskim.)

Od początku prowadzenia polityki konkurencji ścierały się 2 koncepcje:

- strukturalna – przyjęto założenie, że konkurencyjna struktura rynku prowadzi do optymalnej alokacji zasobów ekonomicznych. Mechanizm konkurencji jest uznawany za podstawowe narzędzie uzyskania pozytywnych zmian w gospodarkach państw członkowskich. (Jeśli przyjmiemy, że takie jest działanie konkurencji to nie dziwi postulat prowadzenia ostrej polityki antymon.) Jest to postulat zwalczania karteli i monopolu na jednolitym rynku. Koniczne jest również zmniejszenie interwencjonizmu państwowego i jest wpływu na decyzje przeds. prywatnych. Za konieczne uznaje się kontrolowanie i ograniczanie procesów kartelizacji i monopolizacji na rozszerzonym rynku. Podlega kontroli działalność dużych przeds., aby nie dopuszczać do nadużywania przez nich władzy.

- dyrektywna – przedstawiciele tej koncepcji uznają za konieczne uzupełnienie mechanizmu konkurencji polityką interwencyjną, tak aby można było osiągnąć wszystkie pozytywne efekty integracji. Założeniem z jakiego wyszli przedstawiciele koncepcji jest takie, że tylko duże przedsiębiorstwa są w stanie podołać walce konkurencyjnej i postępowi technicznemu. Mechanizm konkurencji ma być uzupełniany przez politykę interwencyjną. Jest rozumiana jako pomoc w dokonywaniu pożądanych przekształceń strukturalnych, zachęcanie do koncentracji, popieranie modernizacji całych gałęzi przemysłu. Interwencja ma szczególne znaczenie w gałęziach a zaawansowanych technologiach, gdyż wymagają one pomocy państwa. (W szczególności pomoc ta stała się konieczna, aby korygować negatywne skutki, jakie może przynieść konkurencja. Te skutki mogą być odczuwane przez regiony zacofane i stare gałęzie przemysłu. Pojawia się postulat koordynacji na szczeblu ponadnarodowym polityki interwencji państw członkowskich. W koncepcji tej popiera się połączenia przedsiębiorstw. Powinny być zniesione przeszkody prawne i praktyczne. To ma przyczynić się do zwiększenia konk. międzynarodowej.)

W praktyce zwyciężyła dyrektywna koncepcja. W większym stopniu niż strukturalna.

Polityka konkurencji UE została podporządkowana procesowi integracji gospodarczej i realizacji wyznaczonych w tym procesie celów, co nie zawsze jest do pogodzenia z ochroną konkurencji. Może powstawać tutaj sprzeczność.

Zadania polityki konkurencji:

- ochrona integralności rynku wewnętrznego – obecny jednolity rynek nie powinien zostać podzielony na odrębne rynki

- zapewnienie efektywności przedsiębiorstw i konkurencyjne alokacji zasobów

- realizacja celów integracyjnych takich jak: budowa i rozwój jednolitego rynku wewnętrznego, zwiększenie konkurencyjności międzynarodowej gospodarek krajów członkowskich, zwiększenie spójność społeczno-gospodarczej

Polityka konkurencji

Przy realizacji celów integracyjnych polityka konkurencji została powiązana z innymi politykami. Polityka konkurencji ma chronić konsumentów, przedsiębiorców. Ochrona konkurencji powiązana została z realizacją celów integracyjnych w ramach modelu europejskiego. To wymaga pogodzenia ze sobą zachowania sił rynkowych z koniecznością zapewnienia danego poziomu spójności społeczno-gospodarczej. Również w ramach ochrony konkurencji ma być zapewniony dostęp do dóbr publicznych, Stawiane są takie wymagania: dobra publiczne mają być powszechnie dostępne po rozsądnych cenach. Ochrona konkurencji jest kształtowana również pod wpływem nacisków zewnętrznych, które wynikają z globalizacji, postępu technologicznego, światowej liberalizacji handlu, jak również od zmian zachowań konkurencyjnych krajów trzecich.

W ostatnich latach przed polityką konkurencji postawione zostało zadanie promowania społeczeństwa opartego na wiedzy. W tym przypadku wiąże się to z zapewnieniem nasilenia konkurencji zewnętrznej, aby wywierana była presja do prowadzenia prac rozwojowych oraz żeby przedsiębiorstwa angażowały się w proces innowacyjny. Powinny być znoszone przeszkody związane z funkcjonowaniem jednolitego rynku. Zadania:

1 (Jest stawiane pewne zadanie przed organami co do oceny zachowań i presji zmiany kierunków udzielania pomocy publicznej.)Pomoc publiczna powinna być przeznaczana na realizację celów horyzontalnych. Środki powinny być przeznaczane na badania i rozwój, innowacje i szkolenia. Kolejne zadanie to wspieranie rozwoju rynku wewnętrznego.

2 Dostrzeżono, że pomimo utworzenia rynku wewnętrznego brakuje wyraźnego związku pomiędzy likwidacją barier w handlu a skuteczną konkurencją. W koncepcji jednolitego rynku zakładano, że liberalizacja handlu przyczyni się do nasilenia presji konkurencyjnej. Okazało się, że nie osiągnięto tego. Stwierdzono, że istnieją bariery ograniczające konkurencję. Postawiono zadanie skutecznego egzekwowania naruszeń konkurencji.

3 Tworzenie korzystnego klimatu dla przedsiębiorstw. Ma być to powiązane z rozwojem globalnej spójności. W ramach tego zadania przewiduje się dokonanie przeglądu przepisów prawnych, aby wyeliminować te przepisy, które ograniczają konkurencję.

Przewidziano w ramach tych zadań, że organy ochrony konkurencji powinny skoncentrować swoją uwagę na wybranych naruszeniach konkurencji – najbardziej szkodliwych. Chodzi o gospodarkę wszystkich państw członkowskich. Do tych zachowań szczególnie groźnych zaliczamy koncentrację przedsiębiorstw, nadużywanie dominującej pozycji, kontroli pomocy publicznej.

Żeby skutecznie egzekwować prawo konkurencji ustanowiono europejska sieć konkurencji. Została powołana do życia na podstawie rozporządzenia Rady 1/2003.

Europejska sieć konkurencji – tworzą ją Komisja oraz krajowe organy ochrony konkurencji państw członkowskich. W Polsce jest to Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Nadrzędną pozycję w tej sieci ma Komisja. Utworzona została w celu zapewnienia jednolitej interpretacji i stosowania Wspólnotowych reguł konkurencji.

Ważnym zadaniem polityki konkurencji jest zwiększanie konkurencyjności na obszarze Unii Europejskiej. To zwiększenie konkurencyjności osiąga się przez wyeliminowanie przepisów prawnych, które hamują działania konkurencji i to dotyczy przeglądu przepisów Wspólnotowych i krajowych. W ramach tych działań mówi się również o zliberalizowaniu przemysłów sieciowych lub zliberalizowaniu sektorów regulowanych np. energetyka, dostawy gazu, telekomunikacji. Ważną kwestią jest skoncentrowanie uwagi na sektorach kluczowych z punktu widzenia rynku wewnętrznego i prowadzonych tam polityk. Odnosi się to do znoszenia ograniczeń konkurencji w liberalizowanych sektorach gospodarki i innych sektorach podlegającym regulacją ze strony państwa. Objęte liberalizacją została telekomunikacja, usługi pocztowe, usługi energetyczne, gaz i transport. Sektory te wpływają na działanie innych gałęzi gospodarki, jak również poziom konkurencyjności gospodarki. Działania te polegają na:

- zwiększenie liczby konkurujących ze sobą dostawców usług, tak żeby konsument miał większy wybór, wyższą jakość, niższą cenę

Poddano również szczególnej kontroli środki na świadczenie usług publicznych (usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym). W odniesieniu do tych usług, reguły konkurencji stosuje się w ograniczonym zakresie.

Dokonano również reformy polityki konkurencji. Reformą były objęte przepisy prawa. Duża reforma nastąpiła pod koniec lat 90-tych. W ramach tejże reformy ujednolicono przepisy prawa materialnego i procesowego. Od tego okresu na politykę konkurencji składa się: ochrona przed antykonkurencyjnymi porozumieniami przedsiębiorstw, ochrona przed nadużywanie dominującej pozycji, kontrola koncentracji przedsiębiorstw, kontrola pomocy publicznej, liberalizacja sektorów regulowanych. To składa się na obecną politykę konkurencji. Ważną zmianą jest także otwarcie na konkurencję ze strony krajów trzecich. Jest to związane ze znoszeniem przeszkód prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwa trzecie na jednolitym rynku. Otwarcie gospodarki uznano za ważne z uwagi na korzyści jakie mogą osiągnąć konsumenci i zwiększenie zatrudnienia. Wyróżnia się ochronę wewnętrzną i zewnętrzną konkurencji.

Ochrona wewnętrzna – polega na znoszeniu przeszkód ograniczających wymianę handlową: bariery taryfowe i pozataryfowe oraz inne przeszkody w handlu: techniczne, administracyjne, fiskalne.

Ochrona zewnętrzna – jest to wzmocnienie przedsiębiorstw z krajów członkowskich wobec przedsiębiorstw krajów trzecich. Obecnie ta ochrona nieco zmniejszyła się.

Polityka konkurencji w efekcie ma chronić konkurentów, konsumentów, przyczyniać się do wzrostu zatrudnienia, zwiększenia konkurencyjności międzynarodowej, zwiększenie spójności społeczno-gospodarczej.

Formy konkurencji niedoskonałej.

Wyróżnienie form konkurencji zależy od 3 czynników:

- liczba konkurentów działających na rynku, inaczej mówiąc jest to kryterium ilościowe

- rodzaj przedmiotu wymiany – czy jest ten przedmiot homogeniczny czy heterogoniczny

- rodzaje preferencji nabywców wobec przedsiębiorców – mogą mieć charakter homogeniczny i heterogoniczny

Formy rynku: (w zależności d 3 czynników)

- polipol doskonały – jest to sytuacja gdzie występuje duża liczba sprzedawców na rynku oraz wysoki stopień homogeniczności przedmiotu wymiany i preferencji nabywców wobec sprzedawców

- polipol niedoskonały – duża liczba sprzedawców oraz niski stopień homogeniczności przedmiotu wymiany i preferencji nabywców wobec sprzedawców

- monopol – występuje gdy na rynku istnieje jeden sprzedawca a oferowane przez niego towary nie mają substytutów; brak substytutów możemy ustalić badając jak kształtuje się mieszana elastyczność popytu ( poziom 0 – brak substytutów ); ważne jest że popyt na towary nie jest mobilny ( jeżeli zmiana ceny towaru nie wywoła zjawiska mobilności, czyli nie nastąpi przesunięcie popytu do innego sprzedawcy ); monopolista nie musi być przedsiębiorcą o dużych rozmiarach – rozmiary przedsiębiorstwa nie są kryterium decydującym o braku lub istnieniu monopolu; źródła powstawania monopolu: rynkowe i pozarynkowe ( zaliczmy decyzje podejmowane przez państwo oraz okoliczności związane z ograniczonością zasobów ekonomicznych i ograniczonością segmentów rynku )

Monopol publiczny jest monopolem doskonałym, kontrolowanych i regulowanym przez państwo: elektrownie, gazownie, wodociągi, poczta, komunikacja publiczna. Usługi mogą być powierzone wykonywaniu przez określonego przedsiębiorcę. Państwo ingeruje ustalając cenę maksymalną. Cena ta ma pokryć koszty i zapewnić przedsiębiorstwu użyteczności publicznej umiarkowane oprocentowanie zaangażowanego kapitału. Rząd może wykorzystywać monopole publiczne do powiększania dochodów budżetowych. Popyt na towary dostarczane przez przeds. publiczne jest na ogół nieelastyczny. Pozwala to na podnoszenie podatku akcyzowego bez obawy spadku wpływów budżetowych. Może być także wyłączność przedsiębiorstwa przyznaną przez prawo np. ochrona przez prawo patentowe.

Monopol wynikający z ograniczonych zasobów – jest to przypadek monopolu naturalnego i wynika ona z ograniczonych zasobów, najczęściej naturalnych oraz granicznej wielkości popytu w danym segmencie rynku. Ograniczona ilość zasobów powoduje że nie ma ekonomicznego uzasadnienia dla funkcjonowania wielu sprzedawców. Wyróżniamy minimalną i efektywną skalę działalności. Określa ona najmniejszą wielkość produkcji bądź sprzedaży, przy której przeciętne koszty przestają się obniżać. Dalsze ograniczanie produkcji bądź sprzedaży uniemożliwia przeds. efektywne funkcjonowanie na rynku.

Rynkowe źródła powstawania monopolu – nowe potrzeby nabywców oraz nowe produkty i usługi. Będzie to wynikiem procesów innowacyjnych. Drugim źródłem jest osiąganie i wykorzystywanie przez przeds. przewagi konkurencyjnej na rynku. Monopol na rynku powstaje, gdy przeds. odkryje albo sam stworzy nowe potrzeby u nabywców oraz gdy jako pierwszy zaspokoi te potrzeby. Innym przypadkiem jest odkrycie nowego sposobu zaspakajania istniejących potrzeb na rynku. W jednym i drugim przypadku taki monopol może mieć charakter przejściowy i przedsiębiorca może utracić swoją pozycję na rzecz innych przeds.

Przewaga konkurencyjna:

Osiąganie przewagi konkurencyjnej jest następstwem legalizacji. W wyniku konkurencji przeds, osiąga przewagę konkurencyjną. Zmusza ona konkurentów do obniżania poziomu cen lub ograniczania wielkości podaży przy danych cenach. Ograniczaniu podaży towarzyszy wzrost kosztów, które stopniowo mogą osiągnąć poziom wyższy niż poziom cen ustalonych przez przeds. mające przewagę konkurencyjną. Może to powodować wycofywanie się przeds. z rynku oraz może być barierą wejścia nowych przedsiębiorców na rynek.

Wykład 28.02.

- monopson – dotyczy nabywców towarów i popytu. Odzwierciedla on istnienie w danym segmencie rynku jednego nabywcy, który reprezentuje cały popyt na produkty lub usługi, które nie mają substytutów. Oznacza to, że podaż produktów jak i usług nie ma charakteru mobilnego. Sprzedawcy są pozbawieni możliwości wyboru nabywcy. Podstawą funkcjonowania monopsonu są relacje zachodzące między sprzedawcą a nabywcą (układ wertykalny stosunków rynkowych). W wyjątkowych wypadkach dotyczy nabywców wyrobów finalnych. Zazwyczaj monopson dotyczy nabywców prowadzących działalność gospodarczą. Zgłaszają oni popyt na pracę i rzeczowe czynniki wytwórcze. Te czynniki są przez nich przetwarzane na towary finalne. Monopsonistą może być przedsiębiorca produkcyjny lub usługowy. Ważne jest, że on jest jedynym podmiotem, który w danym segmencie rynku nabywa od sprzedawców czynniki wytwórcze. Monopsonista posługuje się2 narzędziami:

• - ceną i jej zmianą

• - wielkością popytu

Narzędzia te pozostają pod jego kontrolą. Próbuje on za ich pomocą kształtować podaż. O ilości oferowanych produktów bądź usług decydują sprzedawcy. Monopsonista dąży do obniżania poziomu cen i płac tak aby zmniejszyć wydatki przez siebie ponoszone. Może też działać przez zmniejszenie wielkości popytu. Na rynku może się zdarzyć przypadek monopolu dwustronnego. Jest to taka struktura podmiotowa runku, że jednemu sprzedawcy, reprezentującemu całą podaż danego produktu lub usługi, towarzyszy tylko jeden nabywca, reprezentujący popyt. Najczęściej jest to przypadek związków zawodowych i reprezentacji pracodawców, którzy negocjują poziom płac. Innym przykładem jest monopol producenta, który styka się z zrzeszonymi nabywcami, występującymi razem jako monopsoniści. Pozycje zajmowane przez monopolistę i monopsonistę tworzą sytuację wzajemnej zależności działań, które podejmują na rynku. Sprzedawca monopolista musi uwzględniać reakcje nabywcy monopsonisty i odwrotnie. Współzależność ta wynika z braku wyboru. Relacje pomiędzy tymi podmiotami są przedmiotem negocjacji (podmioty muszą prowadzić ze sobą negocjacje). Brak konkurencji między sprzedawcami i nabywcami powoduje, że proces negocjacyjny jest jedynym procesem jaki występuje na rynku w warunkach dwustronnego monopolu.

- duopol – mamy dwóch sprzedawców określonego dobra lub usługi. Działanie jednego z nich wpływa na pozycję drugiego, wymuszając na drugim określoną reakcję, którą trudno z góry przewidzieć. Żaden z przeds. duopolu nie może dokładnie przewidzieć skutków swoich własnych decyzji. Również nie może jednoznacznie przewidzieć reakcji konkurenta. Zwraca się również uwagę, że w przypadku duopolu występuję największe nasilenie konkurencji.

- oligopol

Mamy 3 formy konkurencji niedoskonałej:

• konk. polipolistyczna (in. Nazywana konkurencją atomistyczną) – muszą być spełnione 3 warunki:

1. Na rynku musi istnieć wielu przedsiębiorców. Każdy z nich ma stosunkowo mały udział w ogólnej wielkości podaży rynkowej. Jest też określany jako wysoki stopień zatomizowania podaży.

2. Istnieje swoboda wejścia na ten rynek i swoboda jego opuszczenia.

3. Wysoki stopień homogeniczności towarów będących przedmiotem wymiany oraz preferencji w stosunkach między sprzedawcami a nabywcami.

Podstawową cechą stos jest to że każdy z nich może wywierać wpływ na indywidualnego przedsiębiorcę, ale nie może wywierać wpływu na postępowanie wszystkich przedsiębiorców na rynku, czyli nie może wpływać na ogólną sytuację rynkową. Możemy powiedzieć, że przedsiębiorca jest zależny od działań wszystkich przedsiębiorców, którzy funkcjonują na danym rynku. Z małych udziałów rynkowych przeds. i z ich liczby na rynku wynika swoboda wejścia i opuszczenia rynku. Ta swoboda jest tym większa, im mniejszy jest potrzebny kapitał do stworzenia podaży o wielkości porównywalnej z wielkością podaży oferowaną przez działających już na rynku przedsiębiorców.

Homogeniczność przedmiotu wymiany jest związana z homogenicznym rynkiem, który tworzy jednorodną podstawę rozwoju procesów konkurencyjnych między przeds. i wykształca też określony układ zależności.

Dla konkurencji polipolistycznej charakterystyczna jest parametryzacja, która dotyczy narzędzi konkurencji i sposobów działania poszczególnych przedsiębiorców. Oznacza to, że znajdują się narzędzia poza kontrolą indywidualnego przedsiębiorcy. Nie wywiera on wpływu ani na proces powstawania ani zmian. Narzędzia są rezultatem działań wielu rozproszonych przedsiębiorców. Takim narzędziem konkurencji byłyby cena i produkt. Cena w warunkach tej konkurencji jest dla przedsiębiorcy parametrem. Zatem działania przedsiębiorcy polegają na zmianie wielkości podaży przy danych cenach rynkowych. Jest to dostosowanie ilościowe przedsiębiorcy. Parametryzacji też podlegają sposoby działania. Jest to związane z zależnością indywidualnego przedsiębiorcy od działań innych przedsiębiorców. Sposób działania nie jest przedmiotem wyboru. Przedsiębiorca dostosowuje swoje postępowanie do sposobu postępowania, który wykształcił się na rynku. Ten sposób postępowania wynika z działań wielu podmiotów gospodarczych. Na takim rynku będą dominowały procesy adaptacyjne a nie kreatywne.

Na takim rynku występuje wysoki stopień mobilności popytu. Przepływa on między przedsiębiorstwami. Mobilność popytu jest skutkiem oddziaływania na popyt wszystkich przedsiębiorców. Jest także dla przedsiębiorcy zjawiskiem zewnętrznym ( jak cena, produkt i sposób działania).

Konkurencja polipolistyczna występuje na rynku niedoskonałym, czyli takim gdzie nie jest spełniony warunek przejrzystości rynku. Oznacza to, że znane są wszystkim uczestnikom rynku zgłoszone na nim oferty. Rynek jest homogeniczny zarówno w odniesieniu do przedmiotu wymiany, jak i preferencji w stosunku do przedsiębiorców. Homogeniczność preferencji oznacza brak zróżnicowania preferencji osobistych, czasowych i przestrzennych, którymi kierują się przedsiębiorcy w stosunkach z nabywcami. Ta konkurencja odpowiadałaby polipolowi doskonałemu. Warunki tej konkurencji występują w odniesieniu do podstawowych produktów rolnych.

• konk. monopolistyczna – charakteryzuje się tym, że występują w niej elementy konkurencji i monopolu. Twórca tej konkurencji jest E.H Chamberlin – amerykański ekonomista. Warunki:

1. Zróżnicowanie produktów przy istnieniu wielu przedsiębiorców.

2. Istnienie konkurencji między przedsiębiorcami zajmującymi pozycje monopolistyczne.

Podstawą tej konkurencji jest proces różnicowania produktów. W wyniku tego procesu na rynku pojawiają się produkty podobne, ale nie identyczne. Przez róż nicowanie produktów na rynku pojawiają się produkty o odmiennej strukturze właściwości, tak że jeden produkt można odróżnić od drugiego. Różnicowanie produktu wymaga od przedsiębiorcy znajomości preferencji konsumentów i ich reakcji na zmianę właściwości produktu. Różnicować możemy produkt przez zmianę jego właściwości fizycznych, chemicznych, zmianę kształtu i opakowania, przez znak towarowy.

W warunkach konkurencji monopolistycznej występuje wielu producentów o małych udziałach rynkowych. Podstawowym narzędziem konkurencji jest produkt i jego zróżnicowanie. Przedsiębiorca dąży do stworzenia luki substytucyjnej pomiędzy swoim produktem a produktami oferowanymi przez konkurentów. Tę lukę substytucyjną będzie tworzył przez zróżnicowanie produktu. U konsumenta powstaje przekonanie, że nie ma substytutów. Stworzenie luki substytucyjnej pozwala skupić uwagę na produkcie przedsiębiorcy. Gdy powstanie luka substytucyjna to zmniejsza ona mieszaną elastyczność popytu. Dla przedsiębiorcy oznacza to, że może podwyższać cenę swojego towaru bez wywołania negatywnych następstw ze strony nabywców. Powstanie luki substytucyjnej wpływa na zmniejszenie mobilności popytu. Powstaje wówczas obszar postępowania monopolistycznego. Obszar ten występuje tylko w pewnym przedziale cenowym.

W konkurencji monopolistycznej każdy towar podlega konkurencji mniej lub bardziej doskonałych substytutów. Konkurencja ta zmusza posiadacza monopolu do obniżania cen i rozszerzania dostaw bardziej niż chciałby to zrobić. Zróżnicowanie produktów, tworzy SIEĆ INDYWIDUALNYCH RYNKÓW ZWIĄZANYCH ZE SOBĄ SUBSTYTUCYJNOŚCI.

MONOPOL PRZESTRZENNY- nabywcy są mniej lub więcej rozmieszczeni w pewnej powierzchni, sprzedawcy rozmieszczają się w tej przestrzeni mając jedynie na uwadze wygodę jak największej liczby nabywców, produkt jest jednolity z wyjątkiem aspektu przestrzennego i na początku jest oferowany przez wszystkich sprzedawców po jednakowych cenach, w efekcie otrzymamy mniej więcej równomierne rozłożenie sprzedawców, w tej przestrzeni, rynek sprzedawców będzie obejmował klientów zamieszkałych w pobliżu, w ramach takiego modelu przyjmujemy założenie NABYWCY LUBIĄ KUPOWAĆ WYGODNIE. Każdy ze sprzedawców powiększyć swój rynek obniżając cenę, tak aby przyciągnąć tych klientów, którzy wolą iść dalej byle kupić taniej, analogicznie podnosząc cenę sprzedawca traci nabywców bardziej oddalonych, ale nadal utrzymuje tych nabywców, którzy mieszkają bliżej niego i wolą płacić wyższą cenę niż chodzić dalej. Każdy wyrób jest tutaj zróżnicowany przestrzennie a elastyczność popytu jest ograniczona a nie nieskończona, krzywa popytu dla tego przedsiębiorcy idzie stromo w dół, w zależności od tego w jakiej mierze cenione są niepowtarzalne czynniki związane z jego produktem, tutaj „wygodna lokalizacja”. Gdy uwzględnimy nierównomierne rozmieszczenie ludności miejscami skoncentrowanej, otrzymamy obraz zbliżony do rzeczywistości, lokalizacja sprzedawcy uwzględnia nie tylko miejsce zamieszkania ludzi oraz ich wędrówki(skupiska w miejscach pracy, w drodze do pracy, na skrzyżowaniach, w ośrodkach handlowych) w takich punktach sklepy będą większe i liczniejsze. Chamberleine zastępuje takie rozumienie przestrzeni, przestrzenią gospodarczą, gdzie nabywcy i przedsiębiorcy są podobnie rozmieszczeni jak w przestrzeni w znaczeniu dosłownym. Wyroby ich różnią się tylko tym przestrzennym aspektem, jako przykład podaje on dwie restauracje sąsiadujące …. Monopol przestrzenny występuje w działalności usługowej i w działalności handlowej z uwagi na odległość jaka jest miedzy przedsiębiorcami, obszar tej działalności zależy od tego jak długo nabywcy chcą kupować…. Na konkurencje ma wpływ charakter produktu oferowanego w tym również jego miejsce w przestrzeni gospodarczej, drugą zmienna są ceny, a trzecią koszty sprzedaży( te nakłady związane z wysiłkami na rzecz sprzedania towaru).

W konkurencji monopolistycznej mogą występować przedsiębiorstwa różnej wielkości, zależą one od poszczególnych dziedzin gospodarczych ,od właściwości wytwarzanych towarów, od kosztów produkcji i sprzedaży, a także od elastyczności popytu.

Nie ma właściwie barier dostępu na ten rynek i nie ma ograniczeń jeżeli chodzi o opuszczenie tego rynku, nie występuje przejrzystość rynku.

• konk. oligopolistyczna – w warunkach oligopolu przedsiębiorca działa w otoczeniu konkurencyjnym i może wywierać swoim zachowaniem skuteczny wpływ na postępowanie innych oligopolistów. Warunki tej konkurencji to:

1. Istnienie kilku przedsiębiorców na rynku

2. Każdy z przedsiębiorców ma stosunkowo duży udział w ogólnej wielkości podaży. Tworzy się oligopolistyczna struktura podaży.

3. Istnieją bariery dostępu do rynku, jak i opuszczenia. Jest ograniczony dostęp do rynku dla nowych przedsiębiorców.

4. Rynek charakteryzuje się wysokim stopniem przejrzystości.

Dla tej konkurencji charakterystyczne jest to, że każdy z oligopolistów dysponuje dużą siła ekonomiczną i z uwagi na nią, ani narzędzia konkurencji, ani sposób działania nie podlegają parametryzacji. Mogą być one kontrolowane przez poszczególnych przedsiębiorców. Narzędzia konkurencji i sposób działania są przedmiotem wyboru i kształtowania przez oligopolistów.

Charakterystyczną cecha tej konkurencji jest występowanie układu dwustronnego zależności pomiędzy oligopolistami. Decyzje i działania oligopolisty wywołują reakcje innego oligopolisty. Z kolei te reakcje stają się podstawą podejmowania decyzji i działań przez każdego oligopolistę. Cechą charakterystyczną jest współzależność decyzji, działań i reakcji wszystkich oligopolistów znajdujących się na rynku. Współzależność ta ma wpływ na sytuację rynkową i na efekty jakie osiągają poszczególni oligopoliści. To będzie kształtowało sytuację na rynku. Istnienie tej współzależności wpływa na wybór sposobów działania i narzędzi konkurencji przez danego oligopolistę. Oligopolista osiągnie sukces jeżeli przyśpieszy pozytywne dla siebie reakcje konsumentów oraz opóźni reakcje konkurentów. Od oligopolisty wymagana jest znajomość preferencji konsumentów i konkurentów oraz ich reakcji na zmianę. Przyspieszenie pozytywnych reakcji konsumentów jest możliwe jeżeli oferowane towary i ich właściwości będą odpowiadały preferencją nabywców.

Możliwość opóźnienia reakcji konkurentów zależy od rodzaju oligopolu, czyli zależeć będzie od tego, czy mamy do czynienia z oligopolem homogenicznym, czy heterogenicznym.

Homogeniczny oligopol – przedmiot wymiany jak i preferencje nabywców wobec poszczególnych oligopolistów mają względnie jednorodny charakter. W takim oligopolu potencjalnymi narzędziami konkurencji jest cena i techniczno – organizacyjne warunki sprzedaży ( jak jest towar oferowany ). W zasadzie występuje dążenie do stabilności ceny. Przyjmujemy założenie, że oligopoliści reagują na obniżenie ceny przez jednego z nich, nie reagują natomiast na podniesienie ceny. Jeżeli oligopolista obniża cenę, a towar jest homogeniczny, to zmiana ceny nie wymaga dodatkowych inwestycji. Inni oligopoliści obniżą też cenę. W takim przypadku na rynku następuje zwiększenie sprzedaży towaru homogenicznego. Udziały na rynku każdego z oligopolistów nie ulegną zmianie. Jeżeli jeden oligopolista podnosi cenę, to mobilność popytu jest znaczna i zmniejszą się udziały w rynku oligopolisty, który podniósł cenę. Zmniejszy się też jego sprzedaż. W warunkach oligopolu homogenicznego możliwości opóźnienia reakcji konkurentów są niewielkie. Przeważa tendencja do stabilizacji cen. Pewne możliwości opóźnienia reakcji ma oligopolista, jeżeli chodzi o zmianę techniczno – organizacyjnych warunków sprzedaży.

Innym przypadkiem jest oligopol heterogoniczny. To taki, w którym przedmiot wymiany i preferencje nabywców wobec przedsiębiorców nie mają jednorodnego charakteru. Podstawowym narzędziem konkurencji jest zmiana właściwości towarów. Żeby dokonać tej zmiany mogą być wymagane inwestycje. Inwestycje wymagają czasu i jeżeli któryś z oligopolistów nie dokona inwestycji, to będzie opóźniony. W tym oligopolu mniejsze znaczenie ma zmiana ceny. Oligopol heterogeniczny osłabia współzależność decyzji i działań między oligopolistami oraz osłabia samą konkurencję oligopolistyczną. Wysoki stopień heterogeniczności rynku może tą konkurencję zbliżyć do konkurencji monopolistycznej. W warunkach oligopolu heterogenicznego przeds. dążą do zwiększenia udziałów w rynku. W warunkach tej konkurencji dostęp do rynku jest ograniczony, z tego względu że rywalizują ze sobą przedsiębiorcy o dużej sile ekonomicznej. Bariery wejścia na ten rynek są tym większe im większy jest potrzebny kapitał do uzyskania siły porównywalnej jaką uzyskują oligopoliści już działający na rynku. Ta konkurencja charakteryzuje się wysokim stopniem przejrzystości rynku.

Powstanie oligopolu może być wynikiem koncentracji działalności gospodarczej. Sytuacje polipolistyczne mogą przekształcić się w sytuacje oligopolistyczne.

Zachowania konkurencyjne oligopolistów dzielimy na:

- zachowania kreatywne – jest to tworzenie i wprowadzanie nowych elementów do konkurencji. Może to być nowy produkt, nowa metoda wytwarzania, nowy sposób dystrybucji towarów. Jeżeli ktoś dostarczy nowości to osiągnie zyski nadzwyczajne i brak konkurentów. Może być potrzeba posłużenia się reklamą. Cena nowości będzie jeszcze wysoka jak i koszty produkcji.

- imitacyjne – inaczej jest to naśladowanie innowatora i próba jego prześcignięcia. Zostaną zlikwidowane zyski nadzwyczajne, nasili się konkurencja cenowa, zwiększy się liczba konkurentów, obniżeniu ulegnie cena i koszty produkcji.

- zabezpieczające – inaczej są to działania zmierzające do utrzymania osiągniętej pozycji na rynku. Istotne będą poza cenowe narzędzia konkurencji. Dotyczy posługiwania się znakiem firmowym, wzorem użytkowym jak i tech.-org. Warunki sprzedaży.

WYKŁAD 4

5.03.2013R.

KONKURENCYJNOŚĆ

Stanowi, zespół istotnych cech podmiotu gospodarującego, rywalizującego z innymi podmiotami. Wyznaczają one potencjał i pozycję tego podmiotu w stosunku do konkurentów, jak i jego potencjalne możliwości rywalizacji.

KONKURENCYJNOŚĆ Międzynarodowa- używana w odniesieniu do przedsiębiorstw, sektorów, regionów, całych gospodarek, niekiedy do ugrupowań. Ten termin nie jest jednoznaczny. Jest to zdolność do sprostania konkurencji międzynarodowej i utrzymania wysokiego tempa krajowego popytu, bez pogarszania bilansu obrotów bieżących, czyli części bilansu płatniczego.

KONKURENCYJNOŚĆ GOSPODAREK KRAJOWYCH- jako zdolność gospodarek do efektywnego włączenia się w procesy wymiany międzynarodowej, oraz zmianę warunków działalności technologiczno- przemysłowej i organizacyjnej, w tym odniesieniu wyróżniamy konkurencyjność

1. cenową - wyznaczaną przez kurs walutowy, analizuje się ją w oparciu o zmianę relacji cen towarów eksportowanych do cen towarów importowanych, uwzględnia się również równowagę bilansu płatniczego,

2. kosztową- opiera się na porównaniu kosztów absolutnych, jej miara jest jednostkowy koszt płac, a w nim uwzględnia się poziom płac i obciążeń socjalnych, kurs walutowy i wydajność pracy,

3. technologiczna i strukturalna- określa wiedzę i procesy technologiczne stosowane w przedsiębiorstwie, dla jej ustalenia trzeba określić i zbadać czynniki wpływające na dynamikę innowacji technologicznych w przedsiębiorstwie, gałęzi czy całej gospodarce.)

W definicji tej kok podanej przez OECD oprócz zdolności włączenia się w wymianę międzynarodową, dodaje się również poziom zatrudnienia na trwałych podstawach i wysoką stopę zwrotu z czynników produkcji.

PRZEWAGA KONKURENCYJNA PORTERA, KONKURENCYJNOSC NARODU wg niego jest wynikiem efektywności z jaka przedsiębiorstwa zlokalizowane na danym terenie, mogą wykorzystać nakłady do wytwarzania wartościowych wyrobów. Konkurencyjność zależy od zdolności przemysłu danego kraju do innowacji i podnoszenia ich poziomu. Innowacje rozumie szeroko takie jak technologie innowacje w postaci nowego produktu, nowej metody dystrybucji, nowy model szkolenia pracowników. Dla przedsiębiorstwa ważne jest istnienie silnych krajowych konkurentów, innowacyjnych dostawców i wymagających konsumentów. Porter teza: w świecie narastającej konkurencji globalnej zwiększa się a nie maleje znaczenie narodu, wynika to z tego, że podstawą konkurencji w większym stopniu stało się tworzenie i przyswajanie wiedzy. Przewaga konkurencyjna powstaje i utrzymuje się w określonym miejscu, podkreśla znaczenie narodu bo do powodzenia narodu przyczyniają się różnice w narodowych wartościach kulturze, w strukturach gospodarczych instytucjach i historii.

W koncepcji konkurencyjności na poziomie narodowym istotne znaczenie odgrywa EFEKTYWNOŚĆ celem narodowym jest worzenie wysokiego i stale rosnącego poziomu życia obywateli, a on zależy od wydajności pracy i kapitału w danym kraju. Trwały wzrost efektywności jest możliwy dzięki ciągłemu postępowi w gospodarce, przedsiębiorstwa musza podnosić jakość produktów wyposażać te produkty w cos nowego, doskonalić te produkty, zwiększać sprawność produkcji. Ważne jest również wg Portera, CIĄGŁOŚĆ INNOWACJI a nie jednorazowe działanie. Jedynym sposobem na utrzymanie przewagi konkurencyjnej jest podnoszenie poziomu innowacji czyli ciągłe doskonalenie i dokonywanie zmian produktu, oraz sprzedawanie wyrobów przedsiębiorstwa na całym świecie pod własną nazwą i za pośrednictwem międzynarodowych kanałów dystrybucji pozostających pod jego kontrolą. Wyróżnia on 4 czynniki, które musza współdziałać,

1. czynniki produkcji (bierze się pod uwagę posiadane przez dany kraj zasoby w postaci wykwalifikowanej siły roboczej, infrastruktury, nauki, jaki zdolność do ich tworzenia, doskonalenia i wykorzystywania w sektorach gospodarki. Przykład Huty w Lombardii),

2. warunki popytu (odnosi się do struktury i charakteru popytu krajowego oraz jego odziaływanie na przedsiębiorców i dostawców towarów, i m bardziej wymagający konsumenci tym większe szanse na zdobycie przewagi)

3. sektory wspierające i pokrewne (ważne żeby staniały i żeby były konkurencyjne w skali międzynarodowej i aby były innowacyjne jest możliwość przenoszenia tych innowacji do danego przedsiębiorstwa, dostrzeżone w przemyśle skórzanym we Włoszech)

4. struktura i strategia firmy oraz konkurencja wewnętrzna (to dotyczy warunków określających sposób tworzeni, oddziaływania i zarządzania przedsiębiorstwami, Porter mówi ze nie ma uniwersalnego modelu zarządzania dla każdego kraju i gałęzi, np. we Włoszech przewagę utrzymywały małe rodzinne firmy, w Niemczech przedsiębiorstwa zarządzane w sposób hierarchiczny, maja na siebie oddziaływać. Tutaj ważna jest silna konkurencja wewnętrzna, w ów czas przedsiębiorstwo uczy się konkurowania, może być mu łatwiej działać na zewnątrz im większa liczba konkurentów wewnętrznych tym większa szansa zdobycia przewagi. Stwierdził on ze przewagę uzyskują przedsiębiorstwa gdy środowisko krajowe umożliwia szybkie gromadzeni wyspecjalizowanych zasobów i umiejętności, zapewnia bieżące informację o potrzebach nabywców i zmusza przedsiębiorstwa do inwestowania i innowacji, zwraca też uwagę, że przewagę konkurencyjną zdobywają narody w tych dziedzinach w które angażują się utalentowane osoby).

NA POLITYKĘ MIEDZY NARAODOWĄ SKŁĄDAJĄ SIĘ:

ZACZYNAMY OD UE, bo zasady są tam bezpośrednio stosowane, ponieważ istnieje:

1. zasada pierwszeństwa wspólnotowych reguł konkurencji - jeżeli w danym przypadku mogą być zastosowane krajowe reguły chroniące konkurencje i reguły unijne to musza być stosowane wspólnotowe reguły ochrony konkurencji.

2. zasada eksterytorialności- oznacza ze reguły chroniące konkurencję maja zastosowanie do zachowania podmiotów gospodarczych z krajów członkowskich jak i podmiotów gospodarczych z krajów trzecich jeśli działają one na obszarze jednolitego rynku i skutki ich działania występują na tym rynku. Ważne tutaj jest ze działanie spółki zależnej na obszarze jednolitego rynku jest oceniane jak działanie spółki macierzystej tego przedsiębiorstwa.

Reguły o ochronie konkurencji są zawarte w Traktatach, na początku był Rzymski 1957, który ulegał zmianą przez: JAE, mastrich, amstrdam, nicea, lizbona. Obecnie te reguły znajdują się w TFUE. Art. 101 do 109 mieszczą się postanowienia dotyczące OCHRONY KONKURENCJI.

Te wspólnotowe reguły ochrony konkurencji obowiązują w krajach członkowskich jak i krajach które weszły w skład EUROPEJSKIEGO OBSZARU GSP(kraje członkowskie, Islandia, lichtensztain, jest ich 30). Powstał na podstawie porozumienia zawartego miedzy krajami europejskich wspólnot gospodarczych i ich krajów członkowskich, a krajami europejskiego stowarzyszenia wolnego handlu czyli EFTY.

Te reguły z TFUE są podzielone na przepisy mające zastosowanie do przedsiębiorstw (101 do 106) i od 107 do 109 które dotyczą pomocy publicznej.

Na podstawie traktatów wydane zostały liczne przepisy wykonawcze, te akty wykonawcze dotyczą reguł materialnego prawa i procedury. Obejmują:

1. rozporządzenia w sprawie zwolnień grupowych lub wyłączeń blokowych w odniesieniu do porozumień przedsiębiorstw

2. rozporządzenie rady 1/2003 w sprawie stosowania artykułu 81 i 82 twe(obecnie 101 i 102 TFUE)

3. rozporządzenie rady numer 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw, obejmuje ono również ochronę przedsiębiorstw przed określonymi zachwianiami innych podmiotów.

4. przepisy które dotyczą tzw ZASADY DE MINIMIS ma ona zastosowanie do porozumień przedsiębiorstw i pomocy publicznej.

5. rozporządzenie rady 800/2008 które dotyczy wyłączeń blokowych pewnych kategorii pomocy publicznej.

6. wydawane są też przez KE wytyczne, obwieszczenia, to nie akty prawne, ale są przestrzegane bo zawierają informację czym kieruje się KE przy ocenie określonych zachowań, czy to przedsiębiorstw czy państw członkowskich.

7. oddzielnie zostały uregulowane zasady które dotyczą

Wykład 07.03.

Przepisy od 101 do 109 z TFUE.

Oprócz przepisów traktatowych, mamy przepisy aktów wykonawczych.

- przepisy dot. kontroli koncentracji przedsiębiorstw

Rozporządzenie rady z 2006r., które dot. stosowania niektórych reguł konkurencji w odniesieniu do produkcji rolnej. Zgodnie z rozporz. reguły konkurencji zawarte w art. Od 101 do 106 mają zastosowanie do produkcji lub handlu produktami rolnymi jeśli porozumienia i uzgodnione praktyki nie stanowią integralnej części Krajowej Organizacji Rynku Rolnego oraz nie są niezbędne do realizacji celów wyznaczonych przez wspólną politykę rolną. Cele wspólnej polityki rolnej określone są w art. 39 TFUE i związane są z zapewnieniem stabilności rynków rolnych, zapewnienie odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej, zapewnienie rozsądnych cen w dostawach dla konsumentów. W praktyce reguły konkurencji mają zastosowanie do wąskiej grupy towarów produktów rolnych takich jak np. skóry, futra, podpuszczka (służy do produkcji serów), nawozy i środki ochrony roślin. Do tej grupy towarów mają zastosowanie reguły konkurencji w szerokim zakresie, a do pozostałych w ograniczonym zakresie. W przepisach wykonawczych produkcja rolna jest wyłączona.

Orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości

TS ma zapewnić poszanowanie prawa Wspólnotowego, jego interpretacji i stosowania. Orzeczenia TS uzupełniają prawo konkurencji. W szczególności znaczenie mają tutaj orzeczenia prejudycjalne (wstępne). Rozstrzygają kwestie prawne i interpretują je. O wydanie ich mogą wystąpić uprawnione organy państw członkowskich, przed którymi toczy się postępowanie w danej sprawie. Najczęściej będą to organy sądowe w tym również sądy karne, jak i organy admin. zajmujące się ochroną konkurencji w krajach członkowskich. Przez orzeczenie TS została ustanowiona zasada pierwszeństwa, jak i eksterytorialności. Reguła prymatu prawa wspólnotowego nad prawem krajowym dotyczy zarówno tych przepisów, które odnoszą Siudo przedsiębiorstw jak tych, które dotyczą pomocy publicznej. Zasada ta odnosi się do bezwarunkowego nakazu uznania przez narodowe sądy za nieważne porozumienia w stosunku do którego Komisja podjęła stosowną decyzję.

Przepisy działu dot. reguł konkurencji podzielone są na 2 części:

- reguły mające zastosowanie do przedsiębiorstw (art. 101 do 106 TFUE): art. 101 dotyczy zakazanych porozumień przedsiębiorstw, art. 102 poświęcony jest nadużywaniu dominującej pozycji, art. 106 odnosi się do przedsiębiorstw publicznych, pozostałe przepisy zawierają uprawnienia organów

- reguły odnoszące się do pomocy publicznej (od 107 do 109 TFUE)

Poza traktatem jest rozporządzenie Rady o Kontroli Koncentracji Przedsiębiorstw. Od początku istnienia wspólnot koncentracje nie podlegały kontroli na poziomie wspólnotowym.

Reguły dotyczące przedsiębiorstw.

Pojęcie przedsiębiorstwa nie zostało w artykule zdefiniowane. Przyjmuje się, że przedsiębiorstwo może obejmować różnorodne formy prawnych przedsięwzięć czyli przeds. byłby podmiot gospodarujący prowadzący działalność gospodarczą, który do prowadzenia tej działalności został dopuszczony na podstawie przepisów prawa krajowego. Mogą być to przedsiębiorstwa prywatne, jak i publiczne. Mogą prowadzić one działalność w formie spółek, czy to akcyjnych z o. o., komandytowych, komandytowo-akcyjnych, jawnych. Mogą być to indywidualne podmioty gospodarcze, a także spółdzielnie. Mogą świadczyć usługi by wytwarzać towary, lub je rozprowadzać. Nie ma znaczenia wielkość przedsiębiorstwa. Z orzecznictwa TS wynikają pewne istotne cechy, które muszą być spełnione by uznać podmiot za przeds. Przyjęto w orzecznictwie, że przedsiębiorstwem jest każda jednostka bez względu na formę prawną i sposób finansowania, która stawia sobie cele gospodarcze a nie prywatną konsumpcję. Działalność takiej jednostki ma mieć charakter zarobkowy. Wliczone zostały do kategorii przeds, również stowarzyszenia zawodowe, związki producentów, a nie tylko wcześniej wymienione spółki, czy osoby fizyczne. Do przedsiębiorstw podlegających wspólnotowym regułom konkurencji w praktyce zaliczono: zawodowych sportowców, spółki rewidentów księgowych, spółki wynalazców zwłaszcza te, które udzielają licencji, artyści i organizacje zarządzające prawami autorskim. Stowarzyszenia kulturalne, społecznie i związki wyznaniowe też mogą być uznane za przedsiębiorstwo, jeśli angażują się w działalność gospodarczą. Jeżeli prowadzą tylko działalność społeczną, nie są traktowane jako przeds.

Oddzielną kategorią przeds. są przedsiębiorstwa publiczne. Mówi o nich art. 106. Przedsiębiorstwem publicznym jest jednostka, która aktywnie uczestniczy w gospodarce i na którą ma decydujący wpływ państwo. Dla uznania za przeds. publiczne nie ma znaczenia forma prawna, osobowość prawna i forma własności. W art. 106 są uwzględnione pewne kategorie przeds. publicznych. Jedną grupę tych podmiotów stanowią podległe państwu organy, wszystkie osoby prawne prawa publicznego, przeds. i agendy państwowe. W niektórych krajach władze państwowe uważa się za przeds. publiczne. Przykładem są władze leśne. Jest także 2 kategoria przeds. publicznych. Są to przeds. którym państwa członkowskie nadały prawa specjalne lub wyłączne. Są to inaczej prywatne podmioty gospodarujące, którym państwa nadały takie prawa jak monopol w produkcji lub handlu, prawa użytkowania (inaczej koncesje). Wśród przeds z art. 106 są także monopole skarbowe, lub podmioty świadczące usługi w ogólnym interesie gospodarczym. Te podmioty nie wykonują uprawnień władczych.

Art. 101 TFUE, który odnosi się do pewnej kategorii zakazanych porozumień, uzgodnionych praktyk, lub decyzji zrzeszeń przedsiębiorstw. Ten artykuł generalnie zakazuje dyskryminacji zbiorowej wynikającej z umów. Jest skonstruowany w ten sposób, że składa się z 3 ustępów. W pierwszym ustępie jest zakaz, w drugim jest określone jaki skutek wywołuje zakazane porozumienie, a w trzecim znajduje się instytucja zwolnienia indywidualnego, czyli określone są warunki po spłonieniu których porozumienie naruszające konkurencję uznane jest za dozwolone. Ten zakaz nie jest zakazem bezwzględnym, są od niego wyjątki. Zakazane są porozumienia przeds., uzgodnione praktyki, jak i decyzje zrzeszeń przeds., których celem lub skutkiem jest ograniczenie, zakłócenie, czy zapobieżenie konkurencji, a także oddziaływanie na handel pomiędzy państwami członkowskimi. Takie zachowania są uważane za niezgodne z rynkiem wewnętrznym.

Porozumienia mogą być to zarówno te o charakterze horyzontalnym i wertykalnym. Występują wówczas gdy partnerzy porozumienia są funkcjonalnie jednorodni, czyli są to umowy zawierane między przeds. konkurentami znajdującymi się na tym samym poziomie działalności gospodarczej. Będą to np. porozumienia zawarte między producentami danego produktu. Mogą być zakazane porozumienia wertykalne. Są to takie umowy, w których partnerzy są funkcjonalnie jednorodni, czyli przeds. działająca różnym poziomie procesów gospodarczych. Art. 101 w zasadzie zakazuje zawierania umów kartelowych.

Kartel jest szczególną formą monopolu utworzoną przez zamkniętą grupę przedsiębiorstw, zawierających między sobą porozumienia, Przedmiotem porozumienia jest uzgadnianie zachowań na rynku. Może to dotyczyć cen, limitów dostaw na rynku, inwestycji. Członkowie kartelu są zobowiązani do ścisłego przestrzegania przyjętych ustaleń pod groźbą kary. Istotą kartelu jest to, że stanowi on formalny system zmowy przedsiębiorstw, które do niego należą. Kartel sztucznie ogranicza produkcję, podnosi cenę i tworzy w danej branży warunki monopolu. Działa na szkodę gospodarki narodowej, hamuje postęp, nie sprzyja innowacji. Działania czynią szkodę konsumenta przez utrzymywanie wysokich cen, do których dostosowuje się rozmiary produkcji. Uczestnicy kartelu zachowują, prawną, ekonomiczną i organizacyjną samodzielność. Ich celem jest ograniczenie, lub wyeliminowanie konkurencji na danym rynku. Najczęściej w praktyce mamy do czynienia z karaniem umów kartelowych w art. 101.

Decyzje zrzeszeń przedsiębiorstw.

Mogą być to uchwały, zalecenia związków przedsiębiorstw, nawet tych, które nie mają osobowości prawnej. Ważne jest żeby były one skierowane do członków zrzeszenia. Mogą być podjęte w sposób formalny jak i nieformalny. Takie decyzje podejmuje wyłoniona reprezentacja, lub wspólny organ przedsiębiorstw, które są upoważnione do działania w ich imieniu. Decyzja zrzeszenia przedsiębiorstw jest aktem pochodzącym od właściwego organu i wyraża wspólną wolę przedsiębiorstw. Może występować pod różnymi nazwami. Mogą być do wytyczne, rekomendacje, a w niektórych sprawach statut zrzeszenia. Przedmiotem takiej decyzji może być ustalanie cen i warunków umów, co ma chronić wspólne interesy (ustalanie zasad dyskonta, ograniczenie równoległego importu, określenie warunków wystaw i wykluczanie z nich niektórych przedsiębiorstw).

Uzgodniona praktyka: zachowanie przedsiębiorstw, które nie ma formalnego kształtu; mogą być to ustne porozumienia; przejawiają się w formie pewnych zachowań na rynku. Uzgodnione praktyki są to wszelkie formy nieoficjalnych kontaktów, których skutki dostrzeżemy na rynku i to może polegać na tym , że dostrzeżemy pewne równoległe zachowania na rynku. Z tego wynika, że dla stwierdzenia czy istnieje uzgodniona praktyka trzeba zbadać wszystkie okoliczności.

W dalszej części art. 101 ustęp 1 wymienione są poszczególne przypadki. Na pierwszym miejscu znajduje się ustalanie cen w sposób pośredni lub bezpośredni i innych warunków transakcji. Porozumienia dotyczące cen są zakazane we wszystkich postaciach i na wszystkich szczeblach obrotu towarowego. Nie ma znaczenia czy jest to sprzedaż hurtowa, czy detaliczna. Zakazane jest każde określenie ceny, nawet w sposób orientacyjny, jeśli pozwala uczestnikom porozumienia przewidzieć politykę cenową konkurentów. Taką praktykę TS określił w sprawie „Holenderski…. Cementowy”. Innym przykładem jest zbiorowy system poszanowania narzuconych cen. System ten przyjęty był przez stowarzyszenia zrzeszające wydawców, hurtowników, importerów i księgarzy. Podmioty te sprzedawały książki w języku niderlandzkim na rynku Belgii i Holandii. Sprzedawcy tych książek musieli sprzedawać je po cenach ustalonych przez dostawcę. Została w ten sposób wyeliminowana konkurencja cenowa. Przedsiębiorstwa pozwane w tej sprawie broniły się, że ustalony system cen pozwalał im podnieść jakość książek. Argument ten został odrzucony.

Niedozwolone jest także stosowanie systemu podwójnych cen, cen innych w obrocie krajowym a innych w eksporcie (przykład wysky). Również zakazane jest stosowanie cen zalecanych w ramach umowy franchezingowej, jeżeli pozbawi się licencjobiorcy prawa ustalania własnych cen sprzedaży.

Jeżeli chodzi o stosowanie innych warunków transakcji, wyróżniamy przykład uzgodnienia w regulaminie uczestnictwa w giełdach, które uniemożliwiły dostęp do giełd określonym uczestnikom rynku albo wprowadzenie do regulaminu targów czasowych zakazów dla uczestników targów do brania udziału w targach konkurencyjnych. Innym przykładem może być przypadek sieci dystrybucji peugeot. W umowie o utworzenie sieci dystrybucji, dystrybutorom zakazano zaopatrywania mieszkańców Wielkiej Brytanii i Irlandii w samochody przystosowanie do ruchu lewostronnego. To niewątpliwie wpływało na handel pomiędzy państwami członkowskimi.

Inny przypadek szczególnego rodzaju związany jest z zrzeszeniem przedsiębiorstw. Sprawa dotyczy tytoniu surowego w Hiszpanii. Czterej hiszpańscy przetwórcy tytoniu surowego i jeden włoski przetwórca zawarli umowę w celu ustalenia maksymalnej średniej ceny jaką chcieli płacić hiszpańskim producentom tytoniu surowego. Uzgodnili także ilości tytoniu jaką będą kupowali. Kartel działał 5 lat. Strony stworzyły także system egzekwowania i kontrolowania przestrzegania umowy. Te uzgodnienia były potrzebne do prowadzenia negocjacji warunków umów z przedstawicielami producentów tytoniu. Warunki były ustalane w formie umów kontraktacyjnych. Członkowie kartelu określili przedział cen dla tytoniu surowego, który miał pomóc w ustaleniu ostatecznej ceny nabycia. Za zawarcie takiej umowy strony kartelu zostały ukarane i nałożone na nie kare 20 mln euro. Równocześnie w trakcie postępowania wyszło na jaw że istnieje kartel stowarzyszeń reprezentujących producentów tytoniu surowego. Producenci tytoniu surowego działali w zmowie ustalając przedziały cen i ceny minimalne tytoniu. Na członków drugiego kartelu też nałożono karę w formie symbolicznej 1000 euro.

Ograniczenie lub kontrolowanie produkcji rynku rozwoju technicznego lub inwestycji.

Niekiedy nazywa się to limitowaniem dostaw. Umowy takie polegają na dobrowolnym ograniczeniu przez strony swobody rozwoju. Umowy te utrudniają innym przedsiębiorcom wejście na rynek. Najczęściej spotykaną formą tych umów jest określanie limitów kwot dostaw na rynek, czy takich umów, w których określana jest wielkość produkcji każdego z partnerów umowy. Będzie to wpływało na podaż towaru na rynku i może wpłynąć także na poziom cen. Jeżeli chodzi o ograniczanie rozwoju technicznego i inwestycji, jest to szkodliwe zwłaszcza dla konsumentów, bo oferuje się im towar przestarzały. Zakaz może dotyczyć porozumień o specjalizacji produkcji jeśli nie korzystają one ze zwolnienia grupowego, zwłaszcza gdy są połączone z dodatkowymi postanowieniami antykonkurencyjnymi. Przykładem może być określanie norm typów produktów, czy ustalanie wynagrodzeń długoterminowych w sferze produkcji.

Następnym naruszeniem może być podział rynku lub źródeł zaopatrzenia. Porozumienia takie zmierzają do sztucznego podziału jednolitego rynku na odrębne rynki, najczęściej narodowe. Może to zdarzyć się w przypadku porozumień pionowych i poziomych. Przykładami naruszeń są kartele eksportowe, importowe, zobowiązania odbiorców do sprzedaży towarów tylko na danym obszarze, wspólne kontrole importu towaru. To ma uniemożliwić import równoległy innym podmiotom gospodarczym. Zakaz ten odnosi się do umów o wyłączności i może to być umowa o wyłącznej sprzedaży (przedsiębiorstwo zobowiązuje się do dostarczania produktu w celu odsprzedaży na danym terytorium wyłącznie jednemu przedsiębiorcy). Może to być także umowa o wyłącznych zakupach. Wówczas sprzedawca zobowiązuje Siudo zakupów towarów, do dalszej sprzedaży wyłącznie u danego dostawcy.

WYKŁAD 6

12.03.2013

Art. 101

UMOWY KTÓRYCH PRZEDMIOTEM JEST PODZIAŁ RYNKU LUB ŹRÓDEŁ PRZEZNACZENIA, one naruszają integralność jednego z rynków mogą dotyczyć

1. Karteli

2. umów o wyłączności sprzedaży( przedsiębiorstwo zobowiązuje się do dostarczania towarów w celu odsprzedaży na danym terytorium wyłącznie jednemu przedsiębiorcy)

3. Umowy o wyłączności zakupu- sprzedawca jest zobowiązany do dalszej sprzedaży wyłącznie u danego dostawcy np.: sprzedaż energii w Holandii, rozstrzygnięty przez trybunał sprawiedliwości, został on uznany za nielegalny gdyż w umowach pomiędzy dostawcą regionalnym a dostawcami lokalnymi zawarta była klauzula wyłączności, zabraniała ona lokalnym sprzedawcą energii elektrycznej na zaopatrywanie się u innych dostawców energii; inny przykład to francuskie piwo, dwa browary – potrzeby konsumpcji po za domem, rynek nazwany sektorem HoReCa( hotele, restauracje, kawiarnie), ten rynek był podzielony na te dwie grupy browarów, przedsiębiorstwa porozumiewały się co do zakończenia walki o przejęcie hurtowni napojów, przedsiębiorstwa zostały ukarane karą grzywny, heineken 1mln euro, druga 1,5 mln euro to pewien procent ich obrotów, okolicznością obciążającą było ponowne naruszenie reguł konkurencji; Zdarzają się również naruszenia przez małe i średnie przed. Kartel fosforanu cynku( antykorozyjnego metalu który stosowany do produkcji farb przemysłowych, )kartel dotyczył ustalania cen i podziału rynku, działał on przez 4 lata, jego członkowie w zróżnicowany sposób traktowali swoich kontrahentów. Zastosowano do tego kartelu najwyższą karę a wiec 10 % obrotów przedsiębiorca z poprzedniego roku przed naruszeniem, uznano ze przedsiębiorstwa dopuściły się ciężkiego naruszenia zasad konkurencji.

kartele przetargowe- dzielą one miedzy siebie rynek zamówień publicznych, ustalają między sobą, które z przedsiębiorstw, jaki przetarg wygra.

Również komisja uznaje za nielegalne takie sposoby podziału rynku, które polegają na wymianie informacji.

1. Umowy, które polegają na stosowaniu wobec partnerów handlowych niejednakowych warunków do ekwiwalentnych świadczeń- oznacza to ze takie same transakcje są korzystniejsze dla wybranych kontrahentów niż dla niektórych, np.

• stosowanie upustów cenowych,

• lub udzielaniu gwarancji,

• ale również polega na różnicach warunków gwarancji,

• wybóru autoryzowanych sprzedawców( najczęściej na podstawie porozumień tworzących selektywne sieci dystrybucji- dotyczą te sieci z reguły pewnych kategorii towarów np. kosmetyki ze znaną marka lub sprzęt elektroniczny, w odniesieniu do tych porozumień dostawca towaru stawiał określone wymagania dostawcom i to nie jest niedozwolone ale konieczne jest, aby takie wymagania były jednakowe dla wszystkich kandydatów do sieci dystrybucji, zakazano przy tworzeniu tej sieci ograniczeń o kryterium ilościowym, dopuszczalne jest kryterium jakościowe, uznaje się ze jest nielegalne jeżeli opiera się na kryteriach ilościowych, bo to powoduje ze utrudniony jest dostęp do rynku jeszcze innym sprzedawcom)

Przykład naruszenia to umowa jaką zawarło belgijskie stowarzyszenie usług wodnych z transporterami pralek itp.. na podstawie tego porozumienia tylko produkty spełniające normy belgijskie mogły być podłączone no sieci wodnych, z podmiotami które były w porozumieniu nie było problemów ze sprawdzaniem i z uznawaniem badań.

1. umowy wiązane- w takich porozumieniach strony uzależniają zawarcie kontraktu od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ani ze względu na charakter ani ze względu na zwyczaje, nie są związane z przedmiotem umowy. Wymuszanie na partnerze umowy przyjęcia dodatkowych świadczeń, najczęściej występują przy sprzedaży gdzie wymusza się przyjęcie transportu, ubezpieczenie towaru i może być uzależnienie zawarcia umowy od udzielenia licencji na prawa własności przemysłowej.

Te porozumienia, zrzeszenia i praktyki stosowane wymienione w 101 ust 1 są nieważne z mocy prawa- nie wywołują skutków prawnych, od momentu zawarcia takiej umowy, czyli prawo działa wstecz w tym wypadku. Może być tak, że nie całe porozumienie jest uznane za nieważne, mogą być tylko klauzule. Ta nieważność rozciąga się również na porozumienia wykonawcze te zawarte w celu wykonania antykonkurencyjnego porozumienia. Konsekwencje prawne: te podmioty które zawarły nieważne porozumienie będą ukarane:

1. karą grzywny- max wysokość do 10 % obrotu przedsiębiorstwa, bez znaczenia w jakiej jest kondycji,

2. odpowiedzialność odszkodowawcza, każda osoba która poniosła szkodę w wyniku takiego porozumienia może dochodzić odszkodowania od stron porozumienia, postepowanie toczy się przed sadami krajowymi i przy krajowych prawach.

W praktyce stosowania tej reguły konkurencji zastosowano:

1. kryterium dostrzegalnego odziaływania na konkurencję - porozumienie uznaje się za zakazane jeśli w sposób dostrzegalny wpływa na konkurencje. Jak to jest ustalane?: konieczne jest ustalenie okoliczności ekonomicznych, prawnych i faktycznych porozumienia i określenia jakie skutki to porozumienie wywiera w sferze konkurencji. Należy określić charakter i ilość produktów które są przedmiotem porozumienia, następnie należy zbadać pozycję stron porozumienia na rynku( im słabsza tym mniejsze skutki w sferze konkurencji), należy wziąć pod uwagę liczbę stron( im większa tym gorzej), badane powinno być istnienie prawa własności przemysłowej i inne analogiczne prawa chronione przez ustawodawstwa krajowe, należy zbadać rzeczywiste i potencjalne ograniczenie konkurenci na jednolitym rynku( analiza rynku)

2. zasada DEMIIMUS( drobiazgi nie interesują prawa)- porozumienie unika zakazu z art. 101 ust 1 traktatu, jeśli oddziałuje na rynek nieznacznie biorąc pod uwagę pozycję stron porozumienia na tym rynku, bada się czy posiadana pozycja w ogóle przyczynia się do zniekształceń konkurencji.

W oparciu o tę zasadę w praktyce KE wprowadziła zwolnienia porozumień małych i średnich przedsiębiorstw( porozumienia o mniejszym znaczeniu) po raz pierwszy określiła te porozumienia w 1986r i wzięła pod uwagę dwa kryteria:

1. udział w rynku stron porozumienia,

2. wielkość obrotów przedsiębiorstw,

te zasady ulegały zmianą i obecnie obowiązuje obwieszczenie ( nie jest to akt prawny) w sprawie porozumień o mniejszym znaczeniu lub obwieszczenie deminimus, przyjmuje ono jeden warunek i to jest UDZUAŁ RYNKOWY- oddzielnie określony dla porozumień wertykalnych i horyzontalnych, zgodnie z nim porozumienie przedsiębiorstw jako nie oddziałujące dostrzegalnie na konkurencję unika zakazu art. 101 ust 1 jeśli

1. łączny udział stron porozumienia nie przekracza 10% procent rynków na obszarze których porozumienie wywiera skutki jest to w przypadku porozumień między rzeczywistymi lub potencjalnymi konkurentami horyzontalnie,

2. udział rynkowy każdej ze stron porozumienia nie przekracza 15% rynków na obszarze których porozumienie wywiera skutki, gdy porozumienie zawarte jest między przedsiębiorstwami, które nie są konkurentami na tym rynku, porozumienie pionowe wertykalne,

3. W tym obwieszczeniu również zawarto, co jeśli trudno jest porozumienie zakwalifikować do jednej z kategorii(wertykalnej lub horyzontalnej) przewiduje się jako próg 10% rynków na obszarze których porozumienie wywiera skutki

4. jest także wymieniona lista naruszeń które są zakwalifikowane do naruszeń ciężkich które nie korzystają z dobrodziejstwa zasady deminimus nawet jeśli spełniają progi, są to obniżanie cen, podziału rynków lub konsumenta

Art. 101 ust3 określa kiedy porozumienie może skorzystać ze zwolnieniea indywidualnego- dopuszcza się porozumienia z uwagi na pozytywne skutki jakie mogą przynieść, żeby z niego skorzystać przedsiębiorstwo musi spełnić łącznie 4 warunki :dwa pozytywne, dwa negatywne:

POZYTYWNE:

1. powinno to porozumienie przyczyniać się do polepszenia produkcji lub dystrybucji towaru lub służyć postępowi technicznemu lub gospodarczemu( ten warunek może być spełniony przez np. zwiększenie zdolności produkcyjnych stron porozumienia. Ten warunek spełniają z reguły porozumienia :

• prowadzeniu własnych prac badawczych,

• o wyłączności sprzedaży,

• umowy przyczyniające się do obniżania kosztów produkcji lub dystrybucji,

• do poprawienia jakości towaru,

• do zwiększenia asortymentu oferowanych towarów,

• umowy prowadzące do racjonalizacji możliwości przedsiębiorstw i te które wprowadzają nowe rozwiązania technologiczne, zwłaszcza w odniesieniu do umów o specjalizacji produkcji, podkreśla się ze pozwalają one strona umowy racjonalnie wykorzystać ich możliwości produkcyjne,

• ważny jest tzw efekt racjonalizatorki jest on argumentem przemawiającym za tym porozumieniem,

• również warunek ten jest spełniony jeżeli zapewniona jest dzięki umowie regularność dostaw towarów,

• gdy zwiększa się efektywność,

• gdy poprawia się bezpieczeństwo,

• gdy tworzone są nowe miejsc pracy i

• gdy zmniejsza się negatywne odziaływanie na środowisko naturalne.

1. porozumienie powinno dostarczać konsumentom godziwy udział w korzyściach wynikających z tego porozumienia ( konsument jest rozumiany szeroko, będzie to indywidualny nabywca, detalista hurtownik, pośrednik jak i przedsiębiorca, korzyć może polegać np. na obniżeniu ceny tego towaru lub polepszenie jakości tego towaru.) Korzyści mogą wystąpić w różnych krajach, nie tylko w państwie które jest siedzibą stron porozumienia. Ze szczególną ostrożnością traktowane są umowy cenowe i o podziale rynku, jeśli chodzi o porozumienia indywidualne zezwala się na takie porozumienie, jeśli przyczyniają się one do szybszego rozwoju i wdrożenia nowych technologii i gdyby to wdrożenie nie było możliwe bez ograniczenia konkurencji. To jest tez okoliczność brana pod uwagę przy umowach licencyjnych, umowach o korzystanie z know how i umowach dotyczących patentów. Jeżeli chodzi o umowy dystrybucje zezwala się na umowy o wyłączności, gdy poprawia to dystrybucje towaru. Często tez zawierane są umowy o prowadzenie wspólnych prac badawczych i tych które wykorzystują efekty tych prac, pozwala to na oszczędności, jeżeli chodzi o ponoszone koszty i nakłady; otrzymamy nowocześniejszy produkt. Jeżeli chodzi o selektywny system dystrybucji, badano czy na rynku będzie istniał jeszcze jakiś inny system niż selektywny, badano też czy kartel handlowy nie stara się wykluczyć importu równoległego:::

z jego spełnienia powinny wynikać korzyści a konsument ma realnie je wyczuwać , w postaci lepszych produktów lepiej dostosowanych do potrzeb konsumentów, produkty dostosowane do wymogów ochrony środowiska, maja być produkty łatwiej dostępne dla konsumenta, zapewniona będzie regularność dostaw. Oferta członków kartelu będzie bardziej zróżnicowana poprawie ulegnie zaopatrzenie, korzyścią mogą być też warunki gwarancji przy zakupie towaru , lub zapewnienie usług naprawczych, ta korzyść może mieć również charakter finansowy, obniżenie ceny towarów oferowanych przez kartel, ta korzyść musi być rzeczywistą konsekwencją kartelu.

NEGATYWNE

1. porozumienie nie może nakładać na strony ograniczeń które nie są niezbędne do osiągniecia tych celów- spełnienie warunku proporcjonalności między założonymi celami, a podejmowanymi działaniami, narusza tę zasadę takie postanowienie w umowie licencyjnej, gdzie zastrzeżone jest absolutna protekcja terytorialna,

2. porozumienie nie może stwarzać warunków do wyeliminowania konkurencji na znacznym obszarze rynku danych towarów(przy ocenie bierze się pod uwagę stwarzanie możliwości wyeliminowanie konkurencji, KE mówi, że jeżeli strony porozumienia maja udziały od 20 do 30 % to ono nie budzi zastrzeżeń, jeżeli przekraczają 50 % to jest to uważane za udziały krytyczne czyli niebezpieczeństwo wyeliminowania konkurencji, jeżeli 70, 80 % niemożliwe staje się korzystanie ze zwolnienia indywidualnego przez to porozumienie, KE podkreśla, że nie chodzi tutaj tylko o wyeliminowanie konkurencji cenowej ale każdej inne postaci konkurencji.

W praktyce: przyjęto zasadę, że korzyści z kartelu mają przewyższać jego negatywne skutki

Cały artykuł 101 w praktyce w większym zakresie dopuszczono porozumienia do wykonywania i zawierania, na jednolitym rynku, z uwagi na to, że osiągnięte zostały inne cele, a nim jest osiągniecie postępu technicznego, wprowadzono również system zwolnień grupowych czy wyłączeń blokowych, wydawane są przepisy w formie rozporządzeń, w których zezwala się na porozumienia, obowiązują przez okres kilku miesięcy, takimi porozumieniami są porozumienia:

1. specjalizacji produkcji,

2. porozumienia o transferze technologii( porozumieniea licencyjne, dotyczące patentów, porozumienia przenoszące knowhow),

3. porozumienia wertykalne dotyczące dostaw i dystrybucji,

4. oddzielnie uregulowana jest kwestia dotycząca dystrybucji pojazdów silnikowych i usługi posprzedaży,

5. porozumienia horyzontalne .

Podstawowym wymogiem występującym we wszystkich rozporządzeniach to niski poziom udziałów w rynku ( czyli małe i średnie przedsiębiorstwa.) Do 2004 decyzje w sprawach zwolnienie indywidualnego decydowała KE, badała ona czy porozumienie jest zgodne z regułą konkurencji dotyczącą zakazanych porozumień, lub, że je narusza, badała tez czy porozumienie spełnia warunki dla uzyskania zwolnienia indywidualnego ( mogła wydać decyzje zezwalającą- na okres kilku lat,) KE mogła tez ustalić dodatkowe warunki a propos zwolnień indywidualnych i mogła tez odmówić wydania takiego zezwolenia. Po 2004 nie ma już obowiązku zgłoszenia KE chęci porozumienia, ale ciągle może ona kontrolować i może być wszczęte postepowania na wniosek przedsiębiorstw. Dla przedsiębiorców zwiększa się ryzyko.

Zgodnie z zasadą eksterytorialności stroną jest także państwo trzecie, ono również może być ukarane. Ten artykuł dotyczy dyskryminacji zbiorowej wynikającej z umów. Zakaz ten z art. 101 nie jest bezwzględny. Jak już wcześniej było mówione Odstępem są : wyłączenia blokowe oraz zezwolenia indywidualne.

Nadużycie dominującej pozycji art. 102 TFUE jest to zakaz bezwzględny nie ma odstępów. Niedozwolone jest nadużywanie przez przedsiębiorstwo lub grupy przedsiębiorstw dominującej pozycji, na obszarze jednolitego rynku lub znacznej jego części. Taka pozycja przynosi szkodę zarówno konsumentom jak i konkurentom, a zapewnia korzyści dominującemu przedsiębiorstwu. Aby móc mówić o nadużywaniu:

1. przedsiębiorstwo musi zajmować dominującą pozycję, po czym to wiadomo:

• trzeba ustalić w jakiej proporcji rynek jest kontrolowany przez to przedsiębiorstwo, w praktyce orzeczniczej uznano ze 47% udziału w rynku witaminy A firma Hoffmann la Roche zostało uznane za dominacje, w innym przypadku 40% udziału na rynku owoców cytrusowych jakie posiadała spółka United Brands,

• ważne również jest ustalenie jaką siłą ekonomiczną dysponują te przedsiębiorstwa,

• ważne jest również zbadanie struktury rynkowej na jakiej działa to przedsiębiorstwo, ustala się liczbę i siłę rynkową konkurentów,

• czy istnieją bariery dostępu na ten rynek, czy istnieją możliwości działania niezależnie od konkurentów, dostawców lub nabywców, przy ustalaniu tych barier trzeba zbadać, co to są za bariery, bo mogą wynikać z ochrony prawnej, mogą być również wynikiem działalności państwa, a za to przedsiębiorstwo nie ponosi odpowiedzialności. Zasadniczym znamieniem istnienia pozycji dominującej jest zdolność przedsiębiorstwa lub kilku wpływania na swoich konkurentów z gałęzi lub rynku, możliwość wpływania oraz dyktowania działań, ilość dostarczanych na rynek produktów…

1. zajmuje ta pozycje na właściwym rynku

2. dopuszcza się nadużycia tej pozycji.