Dydaktyka pochodzi od słowa Didasko czyli nauczam mówię. Zajmuje się określaniem ogólnych zasad, norm, celów procesu uczenia się.
Proces dydaktyczny - system czynnosci nauczyciela i uczniów umożliwiajacy uczniom opanowanie wiedzy o świecie wyrabianie sprawności w jej stosowaniu rozwijanie zdolności i zainteresowań kształtowanie przekonań i postaw.
Jest pewno go rodzaju ciągiem działań charkteryzujący pracę nauczyciela z uczniami. Ogniwa nauczania to sekwencje które wprowadzamy w czynności nauczyciela i ucznia.
Podział ogniw nauczania według Wincentego Okonia:
1. Uświadamianie uczniom celów i zadań dydaktycznych
2. Zaznajamianie uczniów z nowym materiałem
3. kierowanie procesami uogólniania (opanowanie pojeć - rozwiązywanie problemów)
4. Utrwalenie wiadomości uczniów
5. Kształtowanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń
6. Wiązanie teorii z praktyką
7. Kontrola i ocena wyników nauczania.
Ogniwa procesu nauczania według Kulisiewicza
(uczenia się w toku podajacym nauczyciela):
1. przygotowanie do pracy - wytwarzanie u uczniow pozytywnej motywacji, sprzyjajacej uczeniu się.
2. podanie nowego materiału
3. synteza przekazywanego uczniom materiału - wyeksponowanie zawarte w materiale idei przewodnich, podstawowych faktów, zasadniczych tez.
4. kontrola wiadomosci - głównym zadaniem jest wykrycie braków i luk w wiadomościach.
Ogniwa procesu nauczania według Kupisiewicza
(uczenia się w toku poszukujacym):
1. uświadomienie sobie przez uczniów określonej trudnosci o charakterze teoretycznym lub praktycznym.
2. słowne okreslenie napotkanej trudnosci (sformułowanie problemu)
3. formułowanie hipotez
4. weryfikacja hipotezy
5. włączenie nowych wiadomosci do systemu posiadanej wiedzy i zastosowanie w działaniu.
(Nauczanie problemowe - przez stawianie problemów przed uczniami a oni sami pracuja) - dominuje uczeń!!
Zasady nauczania:
Zasada = norma
Zasada nauczania = imperatyw dla postępowania nauczyciela
Te normy postępowania dydaktycznego, których przestrzegania pozwala nauczycielowi realizować cele dydaktyczne
1. Zasada poglądowości
Reguły dydaktyczne:
- bezpośrednie poznawanie rzeczywistości przez uczniów, oparte na obserwacji, pomiarze itd. powinno być punktem wyjścia w pracy dydaktycznej w pracy nauczyciela.
- aby uczeń mógł zdobywać rzetelną, trwałą i operatywna wiedzą należy umiejętnie kierować jego działalnością poznawcza.
2. zasada przystępności (stopniowania trudności)
Dostosować metodę nauczania do poziomu uczniów.
Reguły (wg A. Komeńskiego):
- przechodzić od tego co bliskie, do tego co dalekie
- przechodzić od tego co łatwe, do tego co trudne
- przechodzić od tego co znane, do tego co nieznane
- uwzględnić różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów.
3. Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania
Reguły:
- poznać indywidualne zainteresowania uczniów i rozwijać je (kształtowanie motywów uczenia się)
- stawiać uczniów w sytuacjach wymagajacych rozwiązywania problemów.
4. zasada systematyczności
Reguły:
- określenie stanu wiedzy wyjściowej uczniów
- ustalenie tzw. merytorycznego środka ciężkości dla każdej lekcji
- podzielenie tematu na punkty i podpunkty
- streszczenia i syntetyzujące powtórzenia na początku i na końcu omawianych tematów.
- zwracać uwagę na sposób i formę wyrażania myśli przez uczniów.
5. Zasada trwałości wiedzy uczniów
Reguły:
- ćwiczenie utrwalające
- systematyzowanie wiadomości
- powtórzenia
- systematyczna kontrola wyników i uzasadnianie ocen pracy uczniów
6. Zasada wiązania teorii z praktyką
Służy przygotowywanie dzieci i młodzieży do racjonalnego posługiwania się wiedzą teoretyczną w różnych sytuacjach praktycznych.
ZASADY UCZENIA SIĘ I MOTYWACJI WEDŁUG DAVISA
1. Zasada doniosłości:
- należy oczekiwac, że uczeń będzie miał motywację do uczenia się tego co ma dla niego znaczenie.
2. Zasada wzorca:
- jest bardziej prawdopodobne, że uczeń przyswoi sobie nowe zachowania, jezeli przedstawi mu się wzorce wykonania, które będzie mógł obserwować i nasladować
3. Zasada nowości
- jest bardziej prawdopodobne, ze uczeń się nauczy, jezeli jego uwagę przyciągnie względnie nowe ujęcie materiału.
4. Zasada rozkładania ćwiczeń w czasie:
- uczenie się jeszcze bardziej skutecznie, jezeli ćwiczenia zostana podzielone na krótkie okresy i rozłozone w czasie.
5. Zasada aktywnego wiazania teorii z praktyką:
- jest bardziej prawdopodobne, że uczeń osiągnie cele kształcenia, jezeli będzie aktywnie uczestniczył w odpowiednich zajeciach praktycznych.
6. Zasada wygaszania:
- jest bardziej prawdopodobne, że uczeń nauczy się, jezeli stosowane ułatwienia będą stopniowo wycofywane.
7. Zasada przyjemności:
- jest bardziej prawdopodobne że uczeń będzie kontynułował nauke, jezeli proces kształcenia przebiega w miłej atmosferze.
Koncepcja kształcenia JEROME – BRUNERA:
- kształcenie jako nabywanie umiejętności zdobywania wiedzy
- Bruner wyróżnia 2 sposoby uczenia się:
1) uczenie się zewnątrzsterowne którego wzorcem jest dostosowanie zachowań jednostki do oczekiwań otoczenia a podstawowym wzmocnieniem mechanizmu uczenia się jest system zalecanych/stosowanych kar i nagród.
2) uczenie się wewnątrzsterowne którego wzorcem jest odkrywanie a siłą napędową – motyw kompetencji i mistrzostwa,
Im bardziej człowiek traktuje uczenie się jako odkrywanie czegoś a nie redukuje uczenia się do uczenia się o czymś tym bardziej uwalnia się od systemu kar i nagród zewnętrznych i większego znaczenia nabiera poczucie satysfakcji związane z dokonywaniem odkryć.
Wzory uczenia się wg D. Gołębniak:
1. Wzory behawioralne uczenia się –uczenie się określonych zachowań pod wpływem wzmocnień (systemy kar i nagród) dla utrwalenia pożądanych relacji między bodźcem a reakcją.
2. Wzory procesualno-poznawcze uczenia się i nauczania – rozumiane jako konstruowanie i rekonstruowanie wiedzy w toku nabywania doświadczeń, gromadzenia danych i informacji, przetwarzanie tych zasobów danych w wiedzę oraz włączenie wiedzy w dotychczasowe struktury poznawcze.
3. Wzory synergistycznego uczenia się i nauczania – uczenie się jest rozumiane jako tworzenie się „wspólnoty” osób uczących się.
4. Wzory całościowego uczenia się i nauczania – uczenie jest rozumiane jako formowanie „indywiduum” – ten wzór uczenia się jest skorelowany z nauczaniem rozumianym jako wspieranie podmiotowego istnienia i funkcjonowania człowieka.