Hipoglikemia (inaczej niedocukrzenie) – stan, w którym ilość glukozy we krwi (poza żyłą wrotną)

spada poniżej normy. Pełnoobjawowa hipoglikemia występuje zwykle przy stężeniu

poniżej 2,2 mmol/l (40 mg/dl) jednak pierwsze objawy rozpoczynają się zazwyczaj stężeniu

poniżej 2,8 mmol/l (50 mg/dl), a u cukrzyków nawet przy wyższych wartościach. Hipoglikemia

może być przyczyną śmierci.

Przyczyny:

Egzogenne (zwykle u chorych na cukrzycę)

* niedożywienie lub głodzenie

* względne lub bezwzględne przedawkowanie insuliny lub doustnych

leków przeciwcukrzycowych

* interakcje wyżej wymienionych leków z innymi lekami

* znaczny wysiłek

* spożycie alkoholu (u osób zdrowych również, zwłaszcza po spożyciu na czczo)

Hipoglikemia na czczo

* insulinoma i inne nowotwory

* ektopowe wydzielanie jednego z peptydów insulinopodobnych

* niewydolność wątroby

* niewydolność kory nadnerczy (np. w chorobie Addisona) lub przysadki mózgowej

* glikogenozy

* nesidolastoza

* choroby nerek powodujące glukozurię

Hipoglikemia poposiłkowa (reaktywna)

* wczesny okres cukrzycy

* zaburzenia opróżniania żołądkowego

* zespół poresekcyjny (dumping syndrome) po resekcji żołądka

* rzadkie defekty genetyczne

Objawy

* ze strony układu przywspółczulnego:

o silne uczucie głodu

o osłabienie

o nudności i wymioty

* ze strony układu współczulnego:

o niepokój

o zlewne poty

o tachykardia

o drżenie i wzrost napięcia mięśniowego

o rozszerzenie źrenic

* ze strony ośrodkowego układu nerwowego:

o "endokrynny zespół psychotyczny" (depresja, dysforia, splątanie,

zaburzenia koncentracji)

o zaburzenia koordynacji ruchowej

o wystąpienie prymitywnych automatyzmów

o drgawki

o objawy ogniskowe

o senność

o śpiączka

o podwójne widzenie

o zaburzenia oddechu

o zaburzenia krążenia.

Odczuwanie hipoglikemii jest zależne od obszarów mózgu (niedocukrzenie odczuwa przede

wszystkim jądro podstawno-brzuszne nadwzgórza)

Diagnostyka

Hipoglikemię różnicuje się z zaburzeniami psychicznymi, padaczką,

udarem mózgu i innymi schorzeniami.

Jeśli w przypadku stwierdzonej hipoglikemii nie stwierdzi się cukrzycy, prowadzi się

dalszą diagnostykę w celu ustalenia przyczyny. Po ciężkim przypadku wykonuje się często EEG

mózgu,w celu sprawdzenia prawidłowości w jego działaniu po wstrząsie.

Skutki zdrowotne

Skutki zdrowotne hipoglikemii mogą być bardzo poważne, znaczny spadek poziomu cukru

we krwi (poniżej 20mg%) może być nawet przyczyną śmierci - wstrząsu hipoglikemicznego.

Na powikłania spowodowane niedocukrzeniem narażone są głównie osoby chore na cukrzycę

(głównie typu pierwszego) oraz osoby z zaburzeniami endokrynologicznymi - hiperprodukcją insuliny

lub zmniejszonym wydzielaniem glukagonu (hormonu antagonistycznego względem niej).

Mózg potrzebuje glukozy (blisko 150 gramów dziennie), a nie ma możliwości magazynowania go.

Spadek dostawy cukru do mózgu powoduje znaczne zaburzenia w jego pracy, a nawet obumieranie.

Proces destrukcyjny dotyka najszybciej kory mózgowej, a następnie hipokampu oraz innych struktur mózgu,

co zagraża zdrowiu i życiu organizmu. Bezpośrednią odpowiedzią mózgu jest zwiększenie przepływu krwi

(adrenalina) i zwiększenie wchłaniania glukozy do tkanek.

Leczenie

Podstawą leczenia jest usunięcie przyczyny. W wielu przypadkach można tego

dokonać zachowawczo stosując odpowiednią dietę lub leki.

W przypadku lekkiej hipoglikemii podaje się choremu 5-20 g glukozy lub

sacharozy doustnie w formie krystalicznej lub w roztworze, np. w postaci soku.

W przypadku ciężkiej hipoglikemii podaje się 40% roztwór glukozy dożylnie, a

następnie wlew 5% roztworu glikozy.

Jeśli nie można podać dożylnie glukozy podaje się domięśniowo glukagon, a

następnie po wybudzeniu doustnie glukozę. Należy jednak pamiętać, że podanie

glukagonu jest nieskuteczne w przypadku wyczerpania zapasów glukozy w organizmie.

Zastosowanie glukagonu przeciwwskazane jest w przypadku hipoglikemii wywołanej spożyciem alkoholu.

Nie powinno się go ponadto podawać w przypadku hipoglikemii wywołanej przez doustne leki

przeciwcukrzycowe, ponieważ może zwiększać wydzielanie insuliny endogennej.

Reakcja organizmu - kontregulacja

Organizm nie pozostaje obojętny na spadek poziomu cukru we krwi - w zwykłych sytuacjach nie

dopuszcza do hipoglikemii, poprzez dozowanie glukagonu. Jednak w przypadku znacznego

spadku poziomu glukozy do akcji wkracza wiele hormonów, które starają się podnieść cukier.

Szybkość ich działania jest jednak zróżnicowana, co powoduje efekt zwany "odbiciem"

(dobrze znany cukrzykom), czyli hiperglikemią nawet do dwunastu godzin po niedocukrzeniu.

* adrenalina - uwalnia glukozę z glikogenu, aktywację produkcji cukru przez niektóre białka,

wstrzymanie produkcji insuliny (u osób ze sprawną trzustką)

Adrenalina powoduje drżenie rąk,drgawki, przyspieszone bicie serca, drażliwość

* glukagon - uwalnia glukozę z glikogenu, aktywację produkcji acetonu w wątrobie

(stąd tzw. aceton głodowy)

* kortyzol - powoduje rozpad białek i tłuszczów, które mogą być użyte jako materiał energetyczny

(proces zachodzi w wątrobie), zmniejsza zużycie glukozy w komórkach

* somatotropina (hormon wzrostu) - zmniejsza zużycie glukozy i powoduje rozpad białka.

Działa powoli, więc to właśnie on powoduje następującą dopiero po wielu godzinach hiperglikemię.