Przyczyny zatruć lekami,czynniki powodujące
toksyczność leków.Zatrucia nienarkotycznymi
lekami przeciwbólowymi.Sposób ratowania.
LEK
Lekiem jest każda substancja chemiczna modyfikująca czynność żywego
organizmu,stoswana w celach leczniczych lub profiaktycznych.
ZATRUCIE
Jest to proces chorobowy z klinicznymi objawami podmiotowymi i przedmiotowymi,
wywołany przez substancję chemiczną.
EFEKT UBOCZNY
Każdy niepodążany efekt, występujący u pacjenta, niezależnie czy uznany
za związany z danym produktem medycznym czy też nie.
Poważny efekt uboczny to taki, który doprowadza do śmierci, stanowi zagrożenie
życia, powoduje uszczerbek na zdrowiu, lub też wymaga hospitalizacji, albo
ją przedłuża.Ponadto za efekty uboczne uznane są wady wrodzone lub wystąpienie
nowotworów złośliwych.
Przez nieoczekiwany efekt uboczny określa się efekt,którego wystąpienia
wcześniej nie stwierdzono.
NIEPOŻĄDANE DZIAŁANIE LEKU
Każde szkodliwe i niezamierzone działanie leku,które występuje przy jego podaniu,
w dawce stosowanej zwykle u człowieka w celach profilaktyki,diagnostyki i leczenia
chorób lub w celu modyfikacji funkcji fizjologicznych.Każde szkodliwe i niezamierzone
działanie, wynikające z przedawkowania, nadużycia, uzależnienia oraz interakcji z
innymi lekami uznać należy za niepożądane działanie leku.
Działania niepożądane można podzielić na:
Niespecyficzne
np - ból głowy
- nudności
- biegunka
Specyficzne
np. - żółtaczka zastoinowa
PRZYCZYNY ZATRUĆ LEKAMI
Działanie toksyczne leków występuje przede wszystkim w wyniku stosowania większych
dawek niż dawki lecznicze lub kumulacji leku w organiźmie podczas dlugotrwałego jego
podawania.
Najczęstsze
- świadome przyjęcie dużych ilości, przekraczających dawki lecznicze
w celach samobójczych.
- spożycie leku omyłkowo lub przypadkowo szczególnie przez dzieci
- przedawkowanie w wyniku błędów w stosowaniu leków
- lekkomania
CZYNNIKI POWODUJĄCE TOKSYCZNOŚĆ LEKÓW
01. REAKCJE UCZULENIOWE
- Cząsteczki leków lub ich metabolitów mają właściwości haptenów ( antygeny niepełno-
wartościowe, nie posiadające właściwości immunologicznych, mające właściwości
antygenowe.).Po połączeniu z endogennym białkiem powstają antygeny.Przy pierwszym
kontakcie z układem immunologicznym dochodzi do jego uwrażliwienia i proliferacji
tworzących przeciwciała limfocytów T i B. Pozostają one jako tzw.komórki pamięci
immunologicznej. Podczas kolejnego kontaktu przeciwciała są już obce.
Występuje odczyn immunologiczny, który może przebiegać w czterech różnych typach
reakcji jako: reakcja anafilaktyczna, cytotoksyczna, zapalenie naczyń, oraz kontaktowe
zapalenie skóry.
- Uczulenie na lek występuje częściej u osób z genetyczną predyspozycją , może jednak
wystąpić u każdego chorego.Może wystąpić w różnych postaciach: polekowe alergiczne
objawy skórne o charakterze swędzącego rumienia, wyprysku lub pokrzywki.
Następstwem reakcji uczuleniowej może być uszkodzenie układu krwiotwórczego i
elenentów morfotycznych krwi, prowadzące do wystąpienia niedokrwistości,
granulocytopenii, aranulocytozy lub trombocytopenii. Mogą wystąpić objawy obrzęku
naczyniowego lub dychawicy oskrzelowj.
Uogólnionym odczynem alergicznym jest choroba posurowicza, a najcięższą postacią
uczulenia polekowego jest wstrząs anafilaktyczny.
02. ODCZYNY FOTOTOKSYCZNE
Szczególny przypadek uczulenia na lek.Skojarzone działania światła i egzogennych
substancji fotoalergizujących prowadzi do powstania skórnych zmian chorobowych, określanych jako
wyprysk kontaktowy.Obraz kliniczny ma charakter oparzenia słonecznego.
03. DZIAŁANIE TERATOGENNE I EMBRIOTOKSYCZNE
Leki stosowane u kobiet w ciąży mogą wywierać, ze względu na dużą wrażliwość
rozwijających się tkanek płodu, niekorzystny wpływ na jego rozwój.
Działanie teratogenne to toksyczne działanie na zarodek i płód ludzki w okresie jego
organogenezy. Jest to okres pierwszych 3 miesięcy ciąży. Lek podany kobiecie w tym
okresie ciąży może spowodować obumarcie zarodka lub jego uszkodzenie, w następstwie
którego rozwijają się wady wrodzone.
W drugim okresie ciąży, obejmującym okres pozostałych 6 miesięcy, leki mogą
spowodować obumarcie płodu, poronienie lub różnego rodzaju uszkodzenia. Jest to
działanie embriotoksyczne.
Leki podane matce w okreie poprzedzającym bezpośrednio poród mogą utrudnić
rozwój fizjologiczny i czynności organizmu dziecka tuż po urodzeniu.
04. LEKI PRZENIKAJĄCE DO MLEKA
Wiele leków podanych z mlekiem matki może uszkodzić organizm noworodka.
- Z antybiotyków do mleka matki przechodzą penicylina i cefalosporyny. Istnieje raczej
możliwość wystąpienia reakcji uczuleniowych niż działania toksycznego.
- Niektóre chemioterapeutyki występują w mleku matki w znacznie większym stężeniu
niż w surowicy. U noworodka może wystąpić żółtaczka.
- U niemowląt których matka zażywała środki przeczyszczające występowała biegunka.
- Nienarkotyczne leki przeciwbólowe przechodzą do mleka matli w niewielkich ilościach i
niestanowią w zasadze niebezpieczeństwa.Dotyczy to również narkotycznych leków przeciw
bólowych i pochodnych kwasu barbiturowego.
05. DZIAŁANIE LEKÓW NA ORGANIZM DZIECKA
- Fizjologiczna i biochemiczna zmienność procesów życiowych w rozwijającym się organiźmie
sprawia, że kolejne fazy przemiany leku przebiegają w odmienny sposób w zależności od
wieku dziecka. Aktywność biotransformacji zwiększa się wraz z wiekiem dziecka.
U noworodków i niemowląt układ mikrosomalny wątroby ma bardzo małą aktywność
i dlatego wiele leków działa bardzo silnie. Istnieje niebezpieczeństwo wystąpienia działania
niepożądanego czy toksycznego.
06. DZIAŁANIE LEKU NA ORGANIZM W WIEKU PODESZŁYM
- Chorzy w wieku podeszłym mogą reagować na lek w sposób odmienny niż w wieku
dojrzałym.Wraz z wiekiem zmniejsza się aktywność enzymów metabolizujących leki
w wątrobie.Upośledzenie biotransformacji sprawia, że podane chorym w dawkach typowych
dla wieku dojrzałego mogą się okazać zbyt duże i działać toksycznie.
07. WPŁYW PŁCI NA DZIAŁANIE LEKÓW
- Działanie niepożądane i toksyczne występuje częściej u kobiet niż u męszczyzn. Jest to
prawdopodobnie związane z indukowaniem biotransfornacji leków przez testosteron.
08. DZIAŁANIE LEKÓW ,A WYSIŁEK FIZYCZNY
- Wysiłek fizyczny może zmienić wrażliwość organizmu na działanie leków.
W zależności od przemieszczania się krwi do mięśni może ulec zmianie wchłanianie
i dystrybucja leku.
09. UWARUNKOWANIA GENETYCZNE
- Mogą prowadzić do wystąpienia działania toksycznego po podaniu dawek terapeutycznych.
Przyczyna nieprawidłowych reakcji na lek są enzymopatie.
10. STAN PATOLOGICZNY NARZĄDÓW I UKŁADÓW
- Choroby wątroby, a zwłaszcza te, które przebiegają z uszkodzeniem miąższu upośledzają
w znacznym stopniu metabolizm leków, co prowadzi do kumulacji leków i znacznie
zwiększa ryzyko wystąpienia działania toksycznego. Duże znaczenie w mechaniźmie
działania leku ma jego wchlanianie. Choroby nerek mogą spowodować zmniejszenie
wydalania leków, wskutek czego przedłuża się jego okres półtrwania i zwiększa działanie
oraz zwiększenie ryzyka wystąpienia działania toksycznego.
11. INTERAKCJA LEKÓW
- W zakresie interakcji farmakokinetycznych, w których wzajemne oddziaływnie leków
występuje podczas kolejnych etapów przemian w organiźmie istnieją możliwości
zwiększenia siły działania leku aż do do wystąpienia działania niepożądanego,
toksycznego.
NIENARKOTYCZNE LEKI PRZECIWBÓLOWE
Zestaw dostępnych nienarkotycznych leków przeciwbólowych jest bardzo bogaty.
Są to związki bardzo zróżnicowane pod względem chemicznym. Mechanizm ich
działania polega na hamowaniu syntezy prostaglandyn lub najważniejszego w ich
syntezie enzymu - cyklooksygenazy (COX). Leki należące do tej grupy nie działają
na receptory opioidowe. Nie powodują euforii i nie prowadzą do powstania nałogu,
choć nadużywanie niektórych z nich może wywołać lekozależność. Znoszą bóle
łagodne i umiarkowane. Nienarkotyczne leki przeciwbólowe są zwykle obdarzone
dodatkowo właciwościami przeciwgorączkowymi i przeciwzapalnymi. Z tego względu
zalicza się je do grupy tzw. niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ),
w konsekwencji stosowanych głównie w chorobach reumatycznych, choć nie tylko.
Większoć z nich można kupić bez recepty.
Szeroko stosowane są pochodne kwasu salicylowego.Mają silne działanie przeciwzapalne,
przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Do najczęściej stosowanych pochodnych
kwasu salicylowego należą: kwas acetylosalicylowy, salicylan sodu i metylu oraz salicylamid.
Resorbują się dobrze z przewodu pokarmowego,maksymalne stężenie we krwi uzyskują
po około 2h. Niewielkie ich ilości wchłaniają się także przez skórę, dotyczy to zwłaszcza
salicylanu metylu. W przewodzie pokarmowym ulegają hydrolizie lub dysocjacji. Uwalnia się
w ten sposób czynnik właściwie działajacy - anion salicylanowy.
Okres połowicznego wydalania kwasu salicylowego wynosi 3 - 20h.
Ich toksyczność jest jest niestety powszechnie ignorowana, co przy ich łatwej dostępności
sprawia, że mogą być przyczyną zatruć ostrych.
Dawkę śmiertelną ocenia się na 0,2 - 0,5g/kg mc.
Z pochodnych aniliny stosowany jest powszechnie acenol (Paracetamol).
Toksyczność tego związku jest związana przede wszystkim z jego działaniem hepatotoksycznym.
Może wywołć methemoglobinemie i niedokrwistość niedobarwliwa.
Liczne pochodne pirozolonu, jak metamizol (Pyralgina) czy oksyfenbutazon (Tanderil) stosowane są
bardzo często także w mieszaninach przeciwbólowych.Mogą wywoływać oprócz typowych dla nienarkotycznych
leków przeciwbólowych działań niepożądanych agranulocytozę i niedokrwistość aplastyczną.Dojść może też
do uszkodzenia wątroby i nerek oraz licznych objawów uczuleniowych w tym złuszczające zapalenie skóry.
Pochodne kwasów arylooctowych,jak dikofenak (Voltaren) lub indometacyna (Metindol) stosowane są
przede wszystkim jako leki przeciwbólow i przeciwzapalne.Dużą toksyczność wykazuje indometacyna. Może
spowodować wystąpienie niedokrwistości aplastycznej.
OBJAWY ZATRUCIA NIENARKOTYCZNYMI LEKAMI PRZECIWBÓLOWYMI
- bóle i zawroty głowy
- osłabienie
- senność
- nudności i uczucie ciężaru w nadbrzuszu
- biegunka
- polinuria
- pobudzenie o.u.n czego efektem jest pobudzenie czynności ośrodka oddechowego
(głęboki i szybki oddech)
- sinica
- wybroczyny
- utrata przytomności
- obniżenie RR
- osłabienie czynności serca aż do zatrzymania czynności serca
PIERWSZA POMOC W ZATRUCIACH NIENARKOTYCZNYMI LEKAMI PRZECIWBÓLOWYMI
# Jeśli poszkodowany jest przytomny:
- próba eliminacji trucizny przez sprowokowanie wymiotów
(podanie ok. litra wody po czym podrażnienie palcem tylnej ściany gardła,jeżeli od czasu zażycia
leku nie upłynęło więcej niż 20 minut, czynność można powtórzyć)
- oczekując na pogotowie ratunkowe kontrolować czynności życiowe
# Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny:
- NIE WOLNO prowokować wymiotów (ryzyko zachłyśnięcia!),
- skontrolować parametry życiowe, w razie potrzeby resuscytacja krążeniowo-oddechowa
- jeśli oddech i krążenie są zachowane – ułożyć w pozycji bezpiecznej i okryć
- Zabezpieczanie opakowań po lekach i ewentualnych wymiocinach
BIBLIOGRAFIA
1.Witold Seńczuk,Toksykologia,Warszawa 2002,PZWL
2.http://hyperreal.info/comment/reply/2226
Natalia Jakubczak
Ratownictwo medyczne Rok 2
Grupa 1