PEDEUTOLOGIA

1. Problemy badawcze pedeutologii

Pedeutologia (gr. paideutes wychowawca; nauczyciel od paideúein wychowywać; kształcić) - jest to dział pedagogiki zajmujący się nauczycielem. W założeniu miała to być nauka badająca samokształcenie, czy też doskonalenie się nauczycieli.

Dziś jest to jedna z dynamicznie rozwijających się części pedagogiki i obejmuje nie tylko samokształcenie nauczycieli, lecz także zajmuje się:

• cechami osobowości nauczycieli (wychowawców) i wpływem tych cech na proces kształcenia i wychowania,

• poziomem i zakresem wykształcenia nauczyciela,

• rolą społeczną nauczyciela (wychowawcy) - oczekiwaniami społecznymi wobec nauczycieli, trudnością roli społecznej itp.,

• efektywnością kształcenia jako wynikiem pewnej pracy nauczyciela,

• warunkami i efektami pracy nauczycieli,

• doborem kandydatów do zawodu nauczycielskiego i kształcenie,

• doskonaleniem i samokształceniem, awansem zawodowym,

• warsztatem pracy nauczyciela,

• przemianami jakie następują w zawodzie nauczyciela,

• pozycją i autorytetem zawodu nauczyciela,

• funkcją społeczną zawodu nauczycielskiego,

• obowiązkami tego zawodu,

• prawami nauczyciela wynikającymi z kodeksu pracy i karty nauczyciela

2. Cele nauczania (sprawdzanie i ocenianie)

Cele zmieniają się wraz z rozwojem cywilizacji, ustroju, rozwojem nauki. Zadania wykonywane przez współczesnego nauczyciela są traktowane jako spełnienie ról, które podlegają różnym zmianom.

W. Okoń mówi, że dostrzega następujące grupy zadań tworzące obraz czynności codziennych nauczycieli w procesie kształcenia. Są to:

1. transmitowanie wiedzy i doświadczenia, polega na przygotowaniu młodych do życia w społeczeństwie (globalizacja); nauczyciel pełni rolę przekaźnika od nauczyciela animatora,

2. rozwijanie sił twórczych i zdolności innowacyjnych uczniów, różnorodnych czynników:

• np. wspomaganie procesów rozwiązywania zadań praktycznych,

• organizowanie różnorodnych form działalności twórczej, nauczanie przez kształtowanie problemowe,

• kształtowanie postaw i charakterów uczniów, rozwój moralny, poznawczy, kształtowanie umiejętności tworzenia własnych kryteriów wartości.

3. organizowanie działalności praktycznej dzieci i młodzieży, stwarzanie odpowiednich warunków wymaga od nauczyciela twórczej innowacji, łączenie teorii z praktyką, inspirowanie do podejmowania działań,

4. posługiwanie się nowymi środkami kształcenia i wychowania, umiejętność wykorzystania tych środków, jak zastosować, kiedy i jak obsłużyć,

5. sprawdzanie i ocenianie wyników osiągnięć uczniów.

• mimo liczebności każdy nauczyciel musi poznać uczniów,

• zapoznanie się z dokumentacja ucznia,

• spotkania z rodzicami,

• gruntowna znajomość uczniów, dokumentacji,

• znajomość treści programowych,

• ewaluacja, znajomość narzędzi i pomiaru, standaryzowanych narzędzi i budowanie narzędzi badawczych,

• umiejętności sprawdzania i oceniania, obiektywizm,

• takt pedagogiczny, etyka,

• przygotowanie uczniów do kształcenia równoległego i przez całe życie.

3. Funkcje nauczyciela (kształcenie interakcyjne w rozumieniu kompetencji zawodowych i społecznych)

Czesław Banach wyróżnia następujące funkcje z obszaru działań nauczyciela we współczesnej szkole:

1. funkcja kształcąca,

2. funkcja wychowawcza,

3. funkcja opiekuńcza,

4. funkcja środowiskowa,

5. funkcja orientacyjno - życiowego ukierunkowania młodzieży,

6. funkcja socjalizacyjna,

7. funkcja badawcza.

Najczęściej realizowane są dwie pierwsze funkcje, natomiast pozostałem nie w pełni są realizowane.

Coraz bardziej widoczna jest funkcja opiekuńcza, szczególnie w przedszkolu.

Inne funkcje:

1. funkcja kierownicza (liderska),

2. funkcja interakcyjna,

3. organizacyjna funkcja związana z pracą nauczyciela.

Jeszcze inne funkcje:

1. funkcja koordynacyjna - dot. współpracy z rodzicami i instytucjami,

2. funkcja diagnostyczna - sprowadza się do badań postępów w nauce, diagnozowanie osobowości ucznia, ale trzeba mieć do tego odpowiednie przygotowanie,

3. funkcja inspiracyjna - polega na inspirowaniu uczniów do podejmowania samodzielnych zadań, aby uczniowie czuli się odpowiedzialni,,

4. funkcja innowacyjna - polega na rozwijaniu postaw innowacyjnych, wprowadzaniu innowacji w swoim warsztacie pracy.

Funkcje nauczyciela w rozumieniu kompetencji zawodowych i społecznych.

1. nauczanie i uczenie się,

2. wychowanie,

3. opieka,

4. diagnozowanie,

5. ukierunkowywanie młodzieży,

6. działalność innowacyjna,

7. organizacja pracy własnej, uczniów i młodzieży,

8. współpraca ze środowiskiem - nie realizowana mimo doskonałych planów,

9. samodoskonalenie.

Powyższe funkcje wskazują na trzy potrzeby i tendencje w pracy współczesnego nauczyciela:

1. indywidualizacja i personalizacja,

2. przechodzenie od postawy pewności naukowej do poszukiwania lub tworzenia wiedzy,

3. zastępowanie postawy dominacji postawą dialogu, negocjacji, współdziałanie i otwieranie się na zmiany społeczne, edukacyjne, na potrzeby ludzi.

4. Potrzeba nowego humanizmu (Okoń, Biała Księga, Raport Delorsa)

Biała Księga

kładzie nacisk na kształcenie, doskonalenie, nauczanie i uczenie się na drodze uczącego się społeczeństwa.

Kształcenie na poziomie wyższym ma na celu kształcenie osobowości nauczyciela

Raport Delorsa

W 1993 roku powstała komisja do spraw edukacji, której przewodniczył Delors. Raport wydany przez tę komisję nosił tytuł „Edukacja. Jest w niej ukryty skarb.” nie dawał on rozwiązań lecz zalecenia. Analizuje zmiany, które pojawiły się po poprzednim raporcie Foora. Postuluje:

• wspólną edukację,

• edukacje zmieniającą się tak jak człowiek (globalizm),

• koniec zimnej wojny(sprzeciw przenikaniu się ideologii),

• ujednolicenie metod, form („Wioska− globalna”),

• rosnące znaczenie środków przekazu i komunikowania się,−

• zalecenia dla krajów, propozycje kierowania systemami edukacji i instytucjami.

Filary edukacyjne w Raporcie Delorsa:

1. Uczyć się aby żyć wspólnie

2. Uczyć się aby wiedzieć (podkreśla rolę wykształcenia

3. Uczyć się aby działać (akceptacja cech, autonomiczności, komunikatywności, odporności na stres, kreatywności)

4. Uczyć się aby być

Zwiększenie roli edukacji do radzenia sobie z problemami.

W społeczeństwie wiedzy podstawowym zasobem ekonomicznym staje się wiedza.

Era społeczeństwa przemysłowego ustępuje erze społeczeństwa informatycznego

Humanizm

wysuwa aspekt społeczny stawiający za cel dążenie na całym świecie w kierunku demokracji, pokoju, dobrobytu.

Pytania o przyszłą edukację:

• jak realizować proces kształcenia,

• ja przygotować młode pokolenie do zmian w życiu,

• jaka jest rola nauczyciele,

Na przestrzeni dziejów szkoła zmieniała się, ale też zmieniały się relacje między nauczyciele a uczniami.

Bogdan Suchodolski mówi, aby nie zapominać o historii, ale przede wszystkim trzeba myśleć o przyszłości.

O humanizmie mówi się wówczas, gdy uczeń jest indywidualistą.

5. Aktualne tendencje w kształceniu nauczycieli

Dwa modele doskonalenia zawodowego nauczycieli:

• inicjatywa wychodzi od nauczyciela

• decyduje o tym pracodawca, proponując np. Kursy, studia podyplomowe, szkolenia.

Edukacja permanentna - ogół procesów oświatowo - wychowawczych występujących w całym okresie życia człowieka, prowadzonych we wszystkich możliwych formach organizacyjnych i we wszystkich sytuacjach kontaktów międzyludzkich.

Kształcenie ustawiczne dorosłych - proces systematycznego uczenia się następujący po zakończeniu obowiązku szkolnego lub wydłużonej edukacji stacjonarnej i trwający przez cały okres aktywności zawodowej, a także dłużej w okresie „trzeciego wieku”.

Dokształcanie - to aktywność podejmowana w celu uzupełniania wiedzy i umiejętności wymaganych na stanowisku pracy. Może polegać na zdobywaniu kwalifikacji w systemie edukacji pionowej lub tez poszerzaniu i pogłębianiu kwalifikacji w systemie edukacji poziomej, umożliwiającej zdobycie różnych kwalifikacji i specjalizacji w zawodzie. Może tez wynikać z potrzeby zmiany specjalizacji dotychczasowej.

Doskonalenie - podwyższanie kwalifikacji zarówno formalnych jak i rzeczywistych, niezbędnych do spełniania zadań zawodowych w sytuacji zwiększenia wymagań. To kolejny etap edukacji nauczycielskiej, kontynuacja kształcenia i dokształcania oraz uczestnictwo w procesie kształcenia ustawicznego.

Samokształcenie - prowadzone jest samodzielnie z wykorzystaniem pomocy innych osób i instytucji edukacyjnych w celu uzupełnienia wiedzy lub zdobycia nowych umiejętności, może więc realizować zadania dokształcania i doskonalenia zawodowego.

6. Charakterystyczne cechy współczesnego nauczyciela

Edukacja nauczycielska nie może być nastawiona na transmisję wiedzy wyłącznie, lecz też na porozumienie i dialog.

Zadania wynikające z demokratyzacji, globalizacji, społeczeństwa pluralistycznego, wymuszają od nauczycieli wiedzy i umiejętności służących realizacji funkcji wychowawczej, opiekuńczej, fachowego doradztwa zawodowego (także pomoc dla rodziców), wyposażenie nauczycieli w kompetencje umożliwiające koordynowanie edukacji szkolnej z pozaszkolną, wiązanie wiedzy zdobytej, upowszechnianie wśród uczniów idei edukacji ustawicznej, niekończący się rozwój osobowości, otwarty na postępy cywilizacji, krytyczny, kreatywny.

Tworzenie własnych programów, projektów edukacyjnych unijnych, kształcenie nauczycieli twórczych, stosujących najnowocześniejsze metody w procesie dydaktycznym (komputer, internet), najnowocześniejsze środki, przygotowanie nauczycieli charakteryzujących się wysokimi walorami etycznymi i humanistycznymi, wartościami ogólnoludzkimi, wzór do naśladowania. Znajomość jęz. obcych w celu korzystania z osiągnięć innych krajów.

Kwaśnica mówi, że nauczyciel to zawód, którego nie zdobywa się w żadnym skończonym procesie kształcenia, dokształcania czy doskonalenia. Nauczyciel staje się nauczycielem wykonując swój zawód.

Kształcenie instytucjonalne stanowi fundament dalszego rozwoju zawodowego nauczycieli.

Nauczyciel jako fachowiec:

• wiedza przedmiotowa plus wiedza ogólna

• wiedza profesjonalna

• znajomość treści programowych

• otwarta postawa wobec nowych rozwiązań metodycznych

Nauczyciel jako kierownik:

• zagadnienia ułożone w strukturę logiczną

• kontekst przestrzenny

• akceptacja różnych strategii uczenie się i myślenia

• wykorzystanie różnych stylów kierowania

Nauczyciel jako inspirator:

• motywowanie do nauki

• wzbudzanie aktywności

• niesienie pomocy w odkrywaniu uzdolnień i zainteresowań

• aktywny słuchacz

Nauczyciel jako integrator:

• integracja treści programowych i klasy w zespół roboczy

• integracja uczniów pełnosprawnych z niepełnosprawnymi

7. Współpraca nauczycieli z rodzicami/rodziców ze szkołą

• partnerskie relacje pomiędzy nauczycielem a rodzicami,

• wspólne uzgadnianie celów,

• swobodna wymiana opinii o szkole i rodzinie,

• wyświadczanie sobie konkretnych usług,

• przysługiwanie równorzędnych praw i obowiązków w ramach współpracy szkoła - rodzice.

8. Awans zawodowy nauczyciela

Awans zawodowy uruchomił mechanizmy do podnoszenia kwalifikacji

Czy nauczyciel powinien awansować?

• system awansu zastąpił w 2000 r. system stopni specjalizacji zawodowej

• stopnie specjalizacji zawodowej są atutem w zdobywaniu awansu zawodowego

• związany jest z systemem wynagrodzeń nauczycielskich

Podstawy prawne:

Rozdział 3a Karta Nauczyciela USTAWA z dnia 26 stycznia 1982 r. t.j. Dz. U. z 2006 r.

Faza kształcenia zawodowego:

• praktyka w szkole

• studia nauczycielskiej

Faza adaptacji zawodowej:

• nauczyciel stażysta

• nauczyciel kontraktowy

Faza dojrzałości zawodowej:

• nauczyciel mianowany

Faza mistrzostwa zawodowego:

• nauczyciel dyplomowany

• profesor oświaty

Stażysta (9 miesięcy) - rozmowa kwalifikacyjna przed komisją, 2 lata pracy w szkole

Kontraktowy (2 lata 9 miesięcy) - egzamin przed komisją egzaminacyjną, 1 rok pracy w szkole

Mianowany (2 lata 9 miesięcy) - ocena dorobku, uzyskanie akceptacji komisji

Dyplomowany

Profesor oświaty (20 lat pracy, w tym co najmniej 10 lat jako dyplomowany)

Stopnie specjalizacji zawodowej:

I stopień - nauczyciele, którzy mieli dobrze zorganizowany warsztat pracy i osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej.

II stopień - nauczyciel, który osiągnął mistrzostwo w wykonywaniu zawodu, wzbogacił warsztat pracy, stosował nowatorskie metody

III stopień - twórcza działalność przyniosła nowe, oryginalne, społecznie wartościowe rozwiązania dydaktyczne, wspomagające rozwój zawodowy innych nauczycieli.

O stopnie specjalizacji zawodowej może ubiegać się nauczyciel, który:

I stopień specjalizacji zawodowej - nauczyciel, który wzorowo realizował zadania dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, dysponował dobrze zorganizowanym warsztatem pracy oraz uzyskiwał wyróżniające osiągnięcia w pracy dydaktycznej

II stopień specjalizacji zawodowej - nauczyciel, który osiągnął mistrzostwo w wykonywaniu swojego zawodu, stale wzbogacał warsztat pracy, stosował nowatorskie rozwiązania, oddziaływał inspirując środowisko; nauczyciel, który odbył 12 lat stażu pracy.

III stopień specjalizacji zawodowej - nauczyciel, którego twórcza działalność przyniosła nowe, oryginalne społecznie wartościowe rozwiązania dydaktyczno - wychowawcze, wspomagający rozwój innych nauczycieli; 18-letni staż pracy.

System awansu ma motywować nauczycieli do rozwoju i podnoszenia jakości pracy - czyli efektów pracy! Zawód nauczyciela należy do profesji:

- innowacyjnych

- twórczych

- stale rozwijających się

- stale poszukujących.

9. Humanizm w pedagogice jako nurt nauczania.

Cechy edukacji humanistycznej:

• motywacja wewnętrzna, szczególnie w pracy nauczyciela,

• wartości osobiste,

• znaczenie kultury i stosunków międzyludzkich,

• wzorowy styl pracy,

• aktywność jednostki, kreatywność,

• uwolnienie uczniów od poczucia strachu i pobudzanie do własnej pracy,

• przekształcenie szkoły z instytucji tak, aby byłą cząstką życia uczniów.

1

---