Kształcenie niesegregacyjne w perspektywie etyczno-prawnej
Partykularyzm jako źródło tradycyjnych rozwiązań pedagogicznych i opiekuńczych dla osób niepełnosprawnych
(Partykularyzm - stanowisko, zgodnie z którym ośrodki władzy i administracji nie uwzględniają całokształtu interesów określonego społeczeństwa czy państwa, ignorując potrzebę jego harmonijnego rozwoju gospodarczego lub kulturalnego, dbając jedynie o interesy własne, najczęściej własnej grupy interesu. Stronnicze decyzje podejmowane są wówczas na korzyść pewnych regionów kraju lub określonych grup społecznych, a pozostałe regiony są spychane na dalszy plan.)
Osoby zaangażowane w nauczanie dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych rzadko dostrzegają, że ich działalność może być przedmiotem dylematów etycznych.
Pedagogika specjalna uprawiana jest przede wszystkim jako nauka praktyczna, której głównym zadaniem jest wytwarzanie technologii kształcenia osób niepełnosprawnych.
Znaczy to, że pedagogika specjalna rozwijała się w klimacie ontologicznej i etycznej harmonii - nie poświęcano uwagi osobom niepełnosprawnym w filozoficznych koncepcjach człowieka.
Osoby niepełnosprawne postrzegano przede wszystkim jako jednostki o ograniczonej zdolności do kierowania sobą i samorealizacji, a zatem wymagające głównie protekcjonistycznej opieki czy paternalistycznego (przymiotnik od: paternalizm; oparty na zasadach paternalizmu, władzy ojca w rodzinie lub sposobu zarządzania przedsiębiorstwem, polegającego na całkowitym lub częściowym uzależnieniu pracowników od pracodawcy (np. hierarchia paternalistyczna) ) traktowania. - według Harlan Lane.
Dostrzeżono osobowy charakter niepełnosprawnych, czemu M. Grzegorzewska dała wyraz w pięknym i znanym haśle „ Nie ma kaleki - jest człowiek”.
Zaakceptowanie człowieczeństwa osób niepełnosprawnych nie stanowiło wystarczającego impulsu do uwolnienia teorii i praktyki pedagogiki specjalnej od paternalistycznego nastawienia, w myśl którego niepełnosprawni posiadają wyraźnie ograniczoną zdolność do kształtowania własnego losu, a zatem, uzależnienie od sprawnych opiekunów, troszczących się o ich potrzeby, leży w ich interesie.
Praktycznym następstwem tego sposobu myślenia był system specjalnych instytucji dla osób niepełnosprawnych, organizowanych i kierowanych przez sprawnych fachowców. Instytucje te ewaluowały z czasem w kierunku mniejszej izolacyjności i coraz wyższego standardu świadczonych w nich usług. Ważną rolę odegrała tutaj sformułowana w Skandynawii pod koniec lat 50. Ubiegłego wieku, zasada normalizacji, której pierwotna wersja to najdoskonalszy wytwór myślenia protekcjonistyczno-opiekuńczego.