„PLANOWANIE PRACY WYCHOWAWCZO-OPIEKUŃCZEJ

W INTERNACIE I BURSIE”

Internat to przyszkolna placówka opiekuńczo-wychowawcza, zapewniająca całkowitą opiekę i wychowanie młodzieży zdrowej, prawidłowo się rozwijającej, w okresie pobierania przez nią nauki szkolnej poza miejscem swego zamieszkania.

Internat może być przekształcony w bursę, w przypadku gdy co najmniej 30% wychowanków pochodzi z trzech różnych szkół.

Aktualnie bursa jest międzyszkolną placówką opiekuńczo-wychowawczą przeznaczoną dla młodzieży kształcącej się poza miejscem stałego zamieszkania, uczęszczającej do różnych szkół.

Obecnie funkcjonuje kilka typów internatów:

- internaty szkół podstawowych i specjalnych,

- odrębne internaty przy technikach, zasadniczych szkołach zawodowych oraz dla obu tych szkół łącznie,

- internaty dla uczniów szkół średnich - liceów.

Organami bursy są:

- dyrektor i rada pedagogiczna,

- rada bursy i rada rodziców (jeżeli została utworzona),

- samorząd wychowanków.

Bursa zapewnia wychowankom:

- całodobową opiekę;

- warunki do nauki;

- pomoc w nauce;

- warunki do rozwijania zainteresowań;

- warunki umożliwiające uczestnictwo w kulturze, sporcie i turystyce.

J. Szczepański przez funkcję instytucji rozumie sposób, w jaki zaspokajają one potrzeby występujące w danym społeczeństwie. Wypełnianie przez internat zadań nazywa się w praktyce funkcją rzeczywistą lub faktyczną.

Podstawowe funkcje internatu i bursy to:

- funkcja opiekuńcza,

- funkcja wychowawcza,

- funkcja diagnostyczna,

- funkcja dydaktyczna,

- funkcja społeczna.

Ogólnie można powiedzieć, że zadaniem internatu jest optymalne zaspokajanie aktualnych potrzeb wychowanka i systematyczne rozbudzanie potrzeb potencjalnych.

Działalność opiekuńczo-wychowawczą można ująć w pewne zakresy zadań:

- bezpieczeństwo i ochrona zdrowia wychowanków,

- zabezpieczenie powodzenia szkolnego i rozwijanie zainteresowań,

- wdrażanie do pożytecznego spędzania czasu wolnego i kultury życia codziennego,

- kształtowanie pożądanych postaw społeczno-moralnych, z równoczesnym przygotowaniem do samodzielności.

Podstawę właściwej organizacji pracy w internacie i bursie stanowią regulamin oraz dzienny rozkład zajęć. Regulamin internatu określa prawa i obowiązki wychowanka wobec siebie, współkolegów, swoich przełożonych, stosunek do własności społecznej oraz inne uwagi dotyczące życia młodzieży w internacie. Ważne jest, by w opracowaniu tych ustaleń uczestniczyła młodzież oraz samorząd, gdyż możliwe będzie wówczas świadome podporządkowanie się ustalonym przez siebie normom i przepisom.

W internacie i bursie wychowankowie winni znać swoje prawa oraz obowiązki, a kierownictwo i wychowawcy winni je przestrzegać.

Statut Bursy Szkolnej określa zasady, według których winny być opracowane podstawowe prawa i obowiązki wychowanka:

1) wychowanek ma prawo do:

- opieki wychowawczej, warunków pobytu zapewniających higienę, bezpieczeństwo, ochronę przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej oraz ochronę i poszanowanie jego godności;

- życzliwego i podmiotowego traktowania, korzystania z pomocy w przygotowaniu zadań domowych;

- swobody wyrażania myśli i przekonań;

- rozwijania zainteresowań, zdolności i talentów;

- korzystania z pomieszczeń i urządzeń;

2) wychowanek ma obowiązek przestrzegania postanowień zawartych w Statucie, a w szczególności:

- systematyczne uczęszczanie do szkoły;

- przestrzeganie zasad kultury współżycia w zespole;

- odpowiedzialność za własne życie, zdrowie, higienę oraz rozwój;

- dbałość o wspólne dobro, ład i porządek.

Organizacja pracy w internacie w dużym stopniu zależy od zaangażowania kierownictwa oraz posiadanych umiejętności przez wychowawców w pracy z grupą i poszczególnymi wychowankami, szczególnie trudnymi wychowawczo.

Planowanie to obmyślanie, rejestrowanie środków i sposobów działania dostosowanych do ustalonych celów i do warunków, w których będą działać - natomiast plan jest to opis zamierzonych działań wyrażony na piśmie.

Kryterium różnicującym plan jest czas i zakres działania. Stosując kryterium czasu można wyodrębnić plany wieloletnie - określone jako perspektywiczne - roczne, okresowe, miesięczne i tygodniowe. Według kryterium zakresu działania można odróżnić plany placówki czy szkoły, plany poszczególnych grup wychowawczych, samorządu itp.

Zespół autorski planujący działalność wychowawczą placówki musi dysponować odpowiednim materiałem wyjściowym. Są to: wnioski z pracy z ubiegłego roku szkolnego, uwagi powizytacyjne, statut internatu i zawarte w nim zadania oraz wytyczne władz oświatowych centralnych i lokalnych. Przy planowaniu pracy uwzględnia się także specyfikę internatu, skład osobowy wychowanków, ich potrzeby i problemy.

Każdy plan pracy winien zawierać: zadania, środki i formy ich realizacji, czas przeznaczony na wykonanie zadań, nazwiska osób odpowiedzialnych za ich wykonanie, uwagi. W planie powinny się znaleźć także treści innowacyjne zmian ilościowo-jakościowych dotyczących stwarzania wychowankom możliwości rozszerzania pola aktywności i zdobywanie przez nich niezbędnych doświadczeń do samodzielnego życia.

Podstawowym planem placówki jest roczny plan pracy opiekuńczo-wychowawczej. Obejmuje on całokształt pierwszoplanowych zadań przewidzianych do realizacji w danym roku i odpowiednich form realizacji w odniesieniu do całego zespołu pracowników placówki i instytucji współdziałających. Roczny plan pracy opracowuje i zatwierdza rada pedagogiczna. W fazie jego przygotowania ważne jest uwzględnienie propozycji wszystkich pracowników oraz młodzieży.

Plan pracy powinien zawierać następujące części:

1) część pierwszą, wstępną

Stanowi ona punkt wyjścia i uzasadnienia planowanych celów, zadań i form realizacji. Obejmuje ona ogólne dane o aktualnej sytuacji placówki, problemową analizę pracy za rok ubiegły, trudności i ich przyczyny oraz wnioski do dalszej pracy.

2) część drugą, czyli dział opiekuńczo-wychowawczy

Zawiera ona:

- główne cele działalności opiekuńczo-wychowawczej,

- zadania wychowawcze, jakie planuje się dla osiągnięcia celów,

- formy pracy,

- terminy realizacji, ewentualnie ich częstotliwość,

- nazwiska osób odpowiedzialnych za wykonanie,

- uwagi o realizacji.

3) część trzecią

Zawiera ona zadania pracowników służby zdrowia w zakresie ochrony zdrowia, zamierzone akcje i zabiegi higieniczno-sanitarne. Ponadto planuje się w tej części ogólne zamierzenia i najważniejsze prace dotyczące bazy materialnej placówki, sprawy kadrowe i finansowo-administracyjne.

Roczny plan pracy placówki winien być uzupełniony następującymi aneksami: planem pracy rady pedagogicznej z uwzględnieniem tematyki zebrań i samokształcenia, planem pracy poszczególnych agend, rozkładem dnia itp.

Konspekt jest to pisemne przygotowanie się do zajęć.

W konspekcie powinny występować następujące elementy:

- temat zajęć

- nazwa jednostki metodycznej

- czas i miejsce zajęć

- uczestnicy zajęć

- temat lub tematyka zajęć

- zamierzone cele zajęć (dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze)

- przewidywany przebieg zajęć (kolejność czynności)

- przewidywane metody (techniki) działania

- pomoce do zajęć

- uwagi o wykonaniu.

W praktyce stosuje się konspekt uproszczony, który zawiera: datę, rodzaj zajęć, temat zajęcia, cele i tok zajęć.

Organizacja procesu opiekuńczo-wychowawczego w internatach opiera się na grupach wychowawczych pozostających pod opieką poszczególnych wychowawców. Nie ma ścisłych zaleceń co do zasad tworzenia grup wychowawczych. Podziału wychowanków na grupy wychowawcze dokonuje kierownik internatu w porozumieniu z Radą Wychowawców oraz Samorządem.

Przy organizacji i ustalaniu liczebności grup oraz składu osobowego należy uwzględnić: zróżnicowanie wieku i zainteresowań wychowanków, czas rozpoczynania i kończenia zajęć lekcyjnych oraz pory spożywania posiłków, elastyczność w ustalaniu godzin na naukę własną.

Samorząd właściwy to organizacja młodzieżowa internatu, obejmująca całą społeczność placówki wychowawczej.

Samorząd działa poprzez:

- młodzieżową radę internatu,

- grupy działania samorządowe (sekcje),

- rady grup wychowawczych.

Zadania samorządu:

- organizowanie warunków życia,

- troska o dobre wyniki w nauce,

- organizowanie rozrywek w czasie wolnym,

- ustalenie zwyczajów placówki,

- współuczestniczenie w rozstrzyganiu problemów konfliktowych,

- inicjowanie prac na rzecz placówki.

Ważnym elementem w pracy internatu jest prowadzenie odpowiedniej dokumentacji.

Kierownik internatu powinien:

- prowadzić księgę ewidencji wychowanków,

- protokoły posiedzeń rady pedagogicznej,

- posiadać plan pracy,

- plan hospitacji,

- książkę zarządzeń.

Wychowawca powinien prowadzić:

- dziennik zajęć (zawierający: plan pracy, rozkład dzienny zajęć, wykaz wychowanków grupy, ich wyniki w nauce i inne bieżące uwagi),

- arkusze spostrzeżeń o uczniach, zwane kartą spostrzeżeń (lub zeszyt obserwacji i uwag o wychowankach grupy),

- w miarę potrzeb zeszyt łączności z wychowawcą klasy i rodzicami uczniów.

W pracy opiekuńczo-wychowawczej każdy wychowawca winien zwrócić szczególną uwagę na naukę własną wychowanków oraz organizację czasu wolnego. Organizacja nauki może odbywać się w zależności od warunków i bazy internatu w pokojach mieszkalnych lub też w pomieszczeniach specjalnie przeznaczonych. Rola wychowawcy podczas nauki wychowanków polega na organizowaniu pomocy słabszym, wdrażaniu do systematycznej i efektywnej nauki poprzez obserwację i kontrolę wykonanych prac domowych. Wychowawca winien także stworzyć warunki sprzyjające skupieniu i koncentracji uwagi podczas nauki wychowanków.

Jednym z ważnych problemów wychowawczych jest atrakcyjne spędzanie czasu wolnego przez wychowanków internatu. Większość wychowanków w internacie czas wolny przeznacza na słuchanie radia oraz oglądanie programów telewizyjnych Mała jest ilość imprez sportowych, rozrywkowych i oświatowych organizowanych na terenie placówki i poza nią. Wskazana jest szersza współpraca zw zakresie organizacji czasu wolnego pomiędzy internatami żeńskimi i męskimi oraz kontakty z placówkami kulturalnymi. Wychowawcy winni także podejmować i realizować tematy interesujące młodzież, związane z okresem dorastania, planami życiowymi lub przemianami społeczno-gospodarczymi kraju.

W pracy internatu i bursy konieczna jest ścisła współpraca wychowawców z nauczycielami w szkole i rodzicami uczniów. Szkoła powinna być stałym źródłem informacji o wychowanku, jego osiągnięciach i problemach. Wiadomości te muszą mieć charakter dwustronny, wychowawca internatu winien także informować nauczycieli szkoły o problemach, trudnościach w nauce poszczególnych wychowanków celem udzielenia odpowiedniej pomocy. Konieczna jest także w procesie opieki oraz wychowania bieżąca współpraca wychowawców internatu, kierownictwa z rodzicami wychowanków. Wskazane są także większe kontakty internatu - wychowawców oraz wychowanków z placówkami kulturalnymi, sportowymi oraz oświatowymi.

Bibliografia:

Badora S., Brągiel J. „Formy pracy opiekuńczo-wychowawczej”

Brągiel J. „Metodyka pracy opiekuńczo-wychowawczej”

Grądzki W. „Internat formą opieki wychowawczej”

Kelm A. „Węzłowe problemy pedagogiki opiekuńczej”

3

---