Lokalizacja, funkcje i konsekwencje uszkodzeń (według Łurii) poszczególnych okolic mózgu kierujących czynno­ściami mowy.

Żródio: G. Jastrzębowska, Podstawy logopedii dla studentów logopedii, pedagogiki, psychologii, filo­logii, Opole 1996

Okolice mózgu			Postać zaburzenia mowy wywołana uszkodzeniem okolicy mózgu
nazwa	lokalizacja	funkcje
1	2	3	4
Okolica skórno-kinestety-czna (czuciowa, someste-tyczna)	Zajmuje w lewej półkuli obszar zwany wieczkiem ciemieniowym; położona jest symetrycznie do oko­licy ruchowej narządów mowy	Zależy od niej: czucie ułożenia narządów mowy (tj. gnozja kinestetyczno--oralna) i w efekcie przy­bieranie przez nie odpo­wiednich pozycji (praksja statyczna). Odbiera ona informacje o ułożeniu na­rządów artykulacyjnych i analizuje je. Odpowiada więc za kinestezję artykulacyjną, tj. za czucie napięcia mięśni artykulacyj­nych. Skurcze mięśni języka, warg, podniebie­nia miękkiego wywołują powstawanie impulsów docierających do kory mózgowej. Brak tych im­pulsów powoduje zabu­rzenie stereotypów rucho­wych właściwych artyku­lacjom poszczególnych głosek	Uszkodzenie tej okolicy wywołuje afazję motoryczno-dośrodkową (kinestetyczną). Brak informa­cji z obwodu o aktualnej pozycji narządów mowy prowadzi do zaburzeń somestezji, tj. realizacji ru­chów artykulacyjnych (ich kierunku i siły). Za­burzony jest proces scala­nia impulsów dośrodkowych w większe struktury, czyli ich synteza w całościowe czuciowe schematy artykulacyjne. Powoduje to trudności w artykułowaniu głosek
Okolica kinetyczna (ru­chowa; ośrodek Broca)	Zajmuje pole w lewym płacie czołowym, i obej­muje jego tylno-dolne części	Zależy od niej kinetyczna gnozja oralna, czyli anali­za ruchów narządów mowy, zabezpieczająca organizację poszczegól­nych elementów ruchów w całość, tzn. płynność przechodzenia od głoski do głoski, od wyrazu do wyrazu. Odpowiada więc za organizację procesów ruchowych, tj. dynamicz­ny aspekt mowy	Uszkodzenie tej okolicy wywołuje afazję motoryczno-odśrodkową (kine­tyczną eferentną), pole­gającą na częściowej lub całkowitej utracie płynno­ści mowy, spowodowanej zaburzeniami sygnalizacji odśrodkowej, co wy­wołuje zaburzenia zdolno­ści modyfikowania ar­tykulacji zależnie od sąsiedztwa fonetycznego i utrzymania kolejności głosek w wyrazach, sylab w wyrazach itd.
Okolica przedruchowa	Znajduje się w płacie czołowym półkuli domi­nującej ku przodowi od okolicy Broca	Uczestniczy w organizacji bardziej złożonych form czynności nadawania mo­wy, tj. w tworzeniu złożo­nych tekstów, co wymaga zaprogramowania w mo­wie wewnętrznej	Uszkodzenie tej okolicy (ściślej - dodatkowego pola ruchowego mowy) wywołuje afazję przedruchową, przejawiającą się całkowitym zniesieniem mowy ekspresywnej przy zachowanym rozumieniu słyszanych słów; zacho­wana jest ruchomość narządów mowy. Uszkodze­nie przedniej części płata czołowego lewej półkuli, znajdującej się przed oko­licą Broca, wywołuje afa­zję dynamiczną przeja­wiającą się zaburzeniem procesu tworzenia dłuż­szych wypowiedzi. Brak tzw. napędu mowy; ta adynamiczność mowy może wynikać z niemożności sformułowania planu wy­powiedzi w mowie we­wnętrznej
Okolica słuchowa (pier­wotna kora słuchowa)	Zlokalizowana jest w tylno-górnej części płata skroniowego obu półkul	Odpowiada za analizę i syntezę słuchową	Obustronne uszkodzenie pól projekcyjnych powo­duje głuchotę, a pól gnostycznych - to, że dźwięki są słyszane, lecz nie są rozpoznawane
Pole słuchowo-gnostyczne (ośrodek Wernickego)	Obejmuje tylne części gór­nego zwoju skroniowego w lewej półkuli i ma połączenie z okolicą Bro­ca	Odpowiada za słuch fonematyczny, czyli za analizę i syntezę dźwięków mo­wy, ich identyfikowanie i rozróżnianie	Afazja akustyczno-gnostyczna, polegająca na trud­ności w różnicowaniu gło­sek, wyrazów zbliżonych brzmieniowo, co prowa­dzi do zaburzeń rozumie­nia słyszanej wypowiedzi
Pole słuchowo-mnestyczne	Znajduje się w środkowo-tylnej części lewego płata skroniowego	Odpowiada za syntezę słuchową. Jego funkcją jest przechowywanie śla­dów słuchowych wyra­zów i ich aktualizacja	Afazja akustyczno-mnestyczna, przejawiająca się trudnościami w rozumie­niu dłuższych wypowiedzi, a niekiedy również składających się jedynie z dwóch, trzech wyrazów: występują też trudności w przypominaniu wyra­zów, w powtarzaniu kilku elementów, w nazywaniu i w mowie samodzielnej
Okolica styku ciemieniowo-skroniowo-potylicznego	Znajduje się na pograni­czu reprezentacji trzech głównych analizatorów: wzrokowego, słuchowego i czuciowego	Afazja semantyczna, pole gająca na utracie wcześnie nabytych umiejętności rozumienia logiczno-syntaktycznych związków wyrazowych, tj. związków, w ja­kich wyrazy występuje w zdaniach, wyrażanych za pomocą form fleksyjnych oraz konstrukcji przyimkowych. Utrudnione jest rozumienie dłuższych i złożonych zdań, wymagające syntezy myślowej	Funkcja tej okolicy (lewej półkuli) polega na selekcji wyrazów (zwłaszcza nazw) ze względu na ich znacze­nie oraz warunkuje umie­jętność posługiwania się konstrukcjami logiczno-gramatycznymi (czyli sy­stemem syntaktycznym ję­zyka), umiejętność pisa­nia, czytania, liczenia oraz orientację w przestrzeni

\

1

---