WYKŁAD 1 i 2 Andragogika jest samodzielną dyscypliną naukową. Posiada własne metody badań i wydzielony obszar zainteresowań. Jest to nauka stosunkowo młoda. Oddzieliła się od pedagogiki w 2. poł. XX w. Andragogika bywa rozumiana także jako teoria oświaty dorosłych. Termin andragogika został użyty po raz pierwszy w 1833 roku przez niemieckiego pedagoga Aleksandra Kappa. Kapp sprecyzował termin i nadał mu nowe znaczenie. W Polsce terminu andragogika jako pierwsi użyli Andrzej Niesiołowski i Helena Radlińska w 1935 r. W ujęciu Heleny Radlińskiej andragogika = pedagogika społeczna. Definiowała ją ona jako „stosunek wychowawczy do środowiska społecznego”. Radlińska określiła wstępnie zadania andragogiki. W roku 1947 postawiła przed andragogiką nowe zadanie: wykrywanie w teraźniejszości tendencji, które są istotne(?) dla przyszłości. Poszerzyła także znacznie przedmiot andragogiki (o obszar teorii pracy społecznej). Wg Radlińskiej bardzo istotne jest badanie twórczej działalności społecznej, to ona uzasadnia istnienie andragogiki(?). Ryszard Wroczyński też stanowi część historii oświaty dorosłych. Jest autorem książki „Dzieje oświaty polskiej”. Również zajmował się andragogiką, tłumaczył, że jest ona potrzebna. Dlaczego? W rzeczywistości, w której świat nieustannie się rozwija, postęp techniczny idzie w parze z postępem człowieka. Ponieważ maszyny zastąpiły ludzi przy wielu czynnościach, ci zyskali więcej wolnego czasu - powstała zatem potrzeba jego zagospodarowania. W ten sposób powstała teoria oświaty dorosłych. Aleksander Kamiński - tworzył grupy harcerskie dla młodzieży (autor „Kamieni na szaniec”). Edukacja dorosłych w Polsce od połowy XIX wieku (zabory) Głównym zadaniem e.d. było kompensowanie braków szkolnictwa polskiego. Miała zaspokajać potrzeby ludzi dorosłych. Realizowały ją stowarzyszenia oświatowe. Przyjmowała ona formę wykładów popularnych / otwartych. Organizowane one były np. przez senat UJ (pierwszy w 1805 r.; tematyka: geografia, czas sumaryczny: 10 h, wysoka frekwencja zaskoczyła uczelnię). Wykłady te były prowadzone zarówno przez profesorów UJ jak i przedstawicieli inteligencji (lekarzy, prawników, inżynierów). W wykładach uczestniczyć mógł każdy kto chciał. Także chłopi - po prawdzie był to jedyny sposób na przekazanie im wiedzy, ponieważ nie potrafili oni z reguły czytać. W 1897 roku 69% Polaków było analfabetami. W roku 1886 w Warszawie powstał Tajny Uniwersytet Latający. Działał on na zasadzie kół zainteresowań. Był przeznaczony dla kobiet. Nazwa wzięła się stąd, że zajęcia za każdym razem odbywały się w innym mieszkaniu. Studia na nim trwały 5-6 lat. Tygodniowo 8-11 h wykładów. Najsłynniejszą absolwentką TUL jest Maria Skłodowska-Curie. W 1906 roku TUL przekształcił się w Towarzystwo Kursów Naukowych, w 1919 w Wolną Wszechnicę Polską, a ta dała początek Uniwersytetowi Łódzkiemu, który powstał w roku 1945. Zabór pruski od 1880 do 1939 Towarzystwo Czytelni Ludowych: - zakładało czytelnie, żeby ludzie mieli dostęp do książek, - organizowało odczyty/wykłady, - organizowało teatry amatorskie, - upowszechniało czytelnictwo polskich książek. We Lwowie działało Towarzystwo Oświaty Ludowej, które kierowało swoją ofertę do chłopów i robotników. „Pod koniec XIX wieku, w 1898 r. zawiązało się we Lwowie i Krakowie (ośrodki polskości) Towarzystwo Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza. Powstało ono z inicjatywy patriotycznie usposobionych studentów, którzy pragnęli w ten sposób uczcić 100-lecie urodzin wielkiego poety. Stowarzyszenie to było legalną organizacją oświaty upowszechniającą wiedzę wśród robotników i chłopów. Organizowało odczyty, kursy, kształciło oświatowców, prowadziło własne biblioteczki. Uniwersytetowi Ludowemu im. A. Mickiewicza zawdzięczamy pierwsze czasopismo andragogiczne „Wiedza dla Wszystkich”, które zaczęło wychodzić we Lwowie w 1899 r. Staraniem tego Towarzystwa ukazał się pierwszy obszerny podręcznik pedagogiki dorosłych pt. „Praca oświatowa, jej zadania, metody i organizacja”.” (http://www.twp.pl/historia0.html) Był to uniwersytet otwarty dla wszystkich chętnych, głównie dla robotników. Pojedyncze wykłady z czasem przekształciły się w ich cykle na różne tematy. Uniwersytet organizował też biura porad dla samouków, wspierał także rozwój amatorskiego ruchu artystycznego.
Zabór rosyjski W 1905 roku na terenie Królestwa Polskiego powstaje Polska Macierz Szkolna. „Celem organizacji było krzewienie i popieranie oświaty w duchu chrześcijańskim i narodowym poprzez zakładanie i prowadzenie instytucji wychowawczo-oświatowych; ochronek, szkół powszechnych, seminariów nauczycielskich, szkół średnich i szkół wyższych, organizowanie czytelni, bibliotek, uniwersytetów ludowych, urządzania odczytów, wykładów, pogadanek, przedstawień publicznych, wydawania i rozpowszechniania książek.” (http://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Macierz_Szkolna) Generalnie celem działalności PMS była walka z analfabetyzmem. Kołem napędowym były potrzeby robotników i chłopów nim dotkniętych ;] W przedsięwzięcie byli zaangażowani najwybitniejsi intelektualiści tamtych czasów (prowadzili WYKŁADY). Okres międzywojenny Cele edukacji dorosłych w tym okresie to: - podnoszenie poziomu intelektualnego i moralnego, - współpraca między różnymi grupami narodowościowymi i społecznymi. Wynikało to z sytuacji społecznej i gospodarczej odbudowanego kraju. Powstawały stowarzyszenia naukowe i kulturalne, młodzieżowe, zawodowe. Powstawały UNIWERSYTETY POWSZECHNE i UNIWERSYTETY LUDOWE (typ internatowy). W edukację dorosłych włącza się też radio i film, przez które również naucza się dorosłych. W 1926 roku powstaje Uniwersytet Radiowy. Ponadto starano się wychodzić z edukacją dorosłych poza duże miasta, żeby objąć nią więcej ludzi. W 1949 sejm nałożył obowiązek szkolny na analfabetów. W tamtym czasie na 19 mln obywateli powyżej 15 r.ż.: 20% miało wykształcenie podstawowe, 3% miało wykształcenie średnie, 0,8% miało wykształcenie wyższe. Początek komunizmu Edukacja dorosłych z okresu komunizmu zatraciła swoją specyfikę, a stała się instrumentem ideologicznym. Nastąpiło widoczne zahamowanie jej rozwoju. Od 1948 władze zaczęły stopniowo likwidować instytucje zajmujące się oświatą dorosłych. Jednocześnie system oświaty dorosłych został upaństwowiony. Stowarzyszenia z własnymi inicjatywami były zamykane. Zostały tylko instytucje państwowe - indoktrynowane przez państwo, włączone w system indoktrynacji społeczeństwa. Wszystkie powstające instytucje powstawały na wzór dobrze działających instytucji na wschodzie (w Związku Radzieckim). Zlikwidowano autonomiczność kształcenia dorosłych. Nie wychodzono poza pewien określony za góry program. Było dużo analfabetów, więc władze kraju otwierały specjalne szkoły dla osób pracujących - program: nauka czytania i pisania. Cele oświaty dorosłych w tamtym okresie: - tworzenie socjalistycznej inteligencji - umożliwić dopływ specjalistycznych kadr do różnych dziedzin gospodarki, uzupełnianie braków - przyuczanie do zawodu, zdobycie zawodu, podnoszenie kwalifikacji - wszechstronny rozwój człowieka Lata 60. Ekonomiści zaczęli dowodzić, że oświata może być głównym czynnikiem rozwoju ekonomicznego. Wykształcenie zaczęto traktować jako czynnik determinujący/wspomagający karierę. Główny cel: orientacja na karierę i pragmatyzm (zmniejszono wartość znaczenia uczenia się (samokształcenia) dla samorealizacji, kształciło się żeby zrobić karierę). Wzrosło zainteresowanie kursami praktycznymi, związane z przygotowaniem do konkretnego zawodu. Dużo osób w nich uczestniczyło. Lata 70. Nastąpiła próba zintensyfikowania działalności dydaktycznej. W różnych miastach wojewódzkich najczęściej powstawały CKU - Centra Kształcenia Ustawicznego. Zaczęły równocześnie powstawać w wielu miastach. Miały umożliwić szerokiej grupie osób dorosłych dostęp do edukacji. Wiedza teoretyczna, konkretna, którą później można wykorzystać w praktyce. Też w tym okresie następuje rozwój dydaktyki za pośrednictwem radia i telewizji. Zamykano wiele szkół dla pracujących (ponad 40%), stwierdzono, że to był zły kierunek. Lata 80. Ludzie stracili sens w wiarę ciągłego podnoszenia swojego wykształcenia, to nic nie daje. Odbiło się to na tym, co działo się w edukacji dorosłych. |
Lata 90. Przełom polityczny roku 1989 odbił się na edukacji. Określono nowe cele, które powinny przyświecać edukacji dorosłych w Polsce: przede wszystkim odbudowa wartości patriotycznych, brać też pod uwagę wartości chrześcijańskie. Chodziło o to, by przekazywać prawdę o przeszłości i rozwijać cechy indywidualne kształcących się osób. W bardzo krótkim czasie rozwijał się wolny rynek usług szkolnych. Pojawili się organizatorzy oświaty dorosłych. Zakładane przez fundacje, stowarzyszenia, organizacje społeczne, przez spółki prawa handlowego, przez osoby fizyczne, spółki cywilne - każdy kto chciał mógł zakładać własne instytucje kształcące. Do dzisiejszego dnia 88% tych instytucji to inst. prywatne. CKU - jest ponad 120, działają prężnie. ZDZ - Zakład Doskonalenia Zawodowego, jest ich w Polsce ponad 30. Od 2001 roku obserwujemy stagnację rynku usług dla dorosłych, zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym. Te, które są prowadzą, głównie kształcenie o charakterze ogólnokształcącym - takie szkoły średnie dla dorosłych, i zawodowym - kursy. Rynek krakowski oferuje najczęściej szkoły języków obcych. To są najczęściej organizatorzy oświaty dorosłych, szkoły językowe. Inną formą skierowaną do seniorów są uniwersytety trzeciego wieku. W Polsce bardzo dobrze się rozwijają, pojawia się ich coraz więcej. Do tego uniwersytety ludowe i uniwersytety powszechne. Powstają fundacje i towarzystwa też zajmujące się edukacją. Podstawowym problemem edukacji dorosłych jest brak czasu. Szkoda na nią czasu w czasie pracy, a po pracy ludzie już nie mają na to szans. Tyle jeśli chodzi o historię oświaty dorosłych. Wykład 3 dzieje oświaty dorosłych w Polsce. Oświecenie XVIII w. : -zmiany w sferach ekonomicznych, społecznych, w dziedzinie oświaty dorosłych Skromne początki pracy oświatowej wśród ludu polskiego - pod koniec XVIII w., szerzenie się FIZJOKRATYZMU (wolna od pańszczyzny praca na roli) FIZJOKRACI- inicjatywa rozwoju ludu/oświaty chłopów, polepszenie warunków ekonomicznych. Podstawowy problem to podniesienie poziomu wykształcenia i upowszechnienie wiedzy. Andragogika ma statut nauki akademicki bo: - wiele uniwersytetów ma zakłady/katedry/kierunki kształcące w dziedzinie andragogiki - wypracowano w jej obrębie wiele teorii dotyczących kształcenia/wychowania (np. teoria kształcenia ustawicznego). - specyficzny przedmiot zainteresowań (osoba dorosła- uczeń, jego role) - zajmuje się zagadnieniem kształcenia dorosłych, aby było najbardziej efektywne, jego skutkami. Cel andraogigiki - uniwersalne prawidłowości kształcenia dorosłych. SUBDYSCYPLINY ANDRAGOGIKI Lucjan Turos- działy andragogiki
Współpraca z innymi naukami:
WADY ANDRAGOGIKI: - mała ilość teorii. - formułowanie niezrozumiałych tez - korzystanie z dorobku innych nauk - używanie nieprecyzyjnych określeń Trendy w kształceniu dorosłych -Globalizacja rynku pracy - chęć osiągnięć. -mediatyzacja życia -bezdzietność -naplyw cudzoziemców -wydłużenie okresu starości -zdrowie - uczenie się przez całe życie - powrót odpowiedzialność za działania np. ekologie. - poszukiwanie sensu, religijność. WYKŁAD 4 Trzy perspektywy postrzegania dorosłości w kategoriach edukacji: 1.Wiąże się z negowaniem możliwości rozwoju człowieka dorosłego, a zwłaszcza do możliwości uczenia się. Gdybyśmy wyszli z tego założenia andragogika nie miałaby sensu. I dorośli, i seniorzy, nie mieliby 2.Dostrzega możliwości uczenia się dorosłych poza obszarem młodzieńczości. To taki okres w życiu człowieka, kiedy człowiek może się rozwijać, ale nie ma charakterystycznych zmian, nie jest to spektakularne w żaden sposób. 3.Dzieli życie człowieka na stadia (fazy). Zwraca się uwagę na rozwój różnych sfer osobowości człowieka dorosłego. LIT. „Wiek a aktywność człowieka” Irena Gore Są tam przykłady ponad setki ludzi, z różnych epok historycznych, którzy mimo zaawansowanego wieku ciągle tworzyli i działali aktywnie. a)Platon - w wieku 80 lat napisał rozprawę „prawa” b)Michał Anioł - 80 lat i kaplica sykstyńska (?) c)Tycjan - pietę namalował jak miał 90 d)Galileo Galilei, jako 78 latek niewidomy skonstruował zegar wahadłowy e)Wit Stwosz - ołtarz z kościoła Mariackiego, inny w wieku 83 f)Thomas Edison - do 84 r.ż. kierował fabrykami, laboratoriami. Dorosłość w andragogice to ta faza życia po zakończeniu okresu wzrastania i biologicznego dojrzewania organizmu do pełnienia wszystkich istotnych funkcji życiowych. Okres ten zaczyna się 18-22 lata. Wśród charakterystycznych dla człowieka wymienia się zdolność do wyzbywania się nastawień, oczekiwań, wierzeń, przekonań; zdolność do rozumienia i ustosunkowywania się do pewnych rzeczy, podtrzymywanie lub zmiana właściwości otoczenia, w którym żyjemy. Najczęściej dorosłość bywa definiowana w 3 wymiarach (za: Mieczysław Malewski): 1)Jako stan społeczny człowieka 2)Jako proces rozwoju psychicznego 3)Jako proces społeczno-kulturowy Osoba może osiągnąć wszystkie lub tylko niektóre z tych wymiarów. Trzy perspektywy dorosłości (Urbański): 1)Prakseologiczna 2)Antropologiczna 3)Recentywistyczna Ad. 1 Tu zwraca się uwagę na określone zadania, role i funkcje społeczne. Patrzy się na to, czy człowiek jest gotowy do ich pełnienia. Tu mówi się np. o dorosłości zawodowej, seksualnej. Tu głównym kryterium jest wiek. Ad. 2 Zwraca się uwagę na konieczność uwolnienia dorosłości od konwencji społecznych. Człowiek „staje się” dorosłym, ten proces się nie kończy. Ad. 3 Ważne jest życie człowieka tu i teraz, ważne jest, że człowiek i jego życie ważne jest teraz, nie jako środek od osiągnięcia czegoś w przyszłości. Można powiedzieć, że we wszystkich trzech akcentuje się różne aspekty dorosłości. Chodzi jednak generalnie o autonomiczność. Można też dostrzec rozwój. Ważny jest też kontekst społeczno-kulturowy. |
Erik Erikson - wyróżnił fazy (stadia) rozwoju człowieka. 6 - droga ku bliskim (zwracał uwagę na znaczenie twórczości, twórczość jest b. ważna dla rozwoju człowieka, dzięki niej kierujemy sobą i stajemy się otwarci na innych; ważne, by człowiek potrafił wyjść z izolacji w której się czasem znajduje, tak by świat otaczający nie był mu obcy, wrogi). 7 - określana przez pryzmat tożsamości (w życiu człowieka zaczyna dominować potrzeba przekraczania samego siebie). 8 - E. zwraca uwagę na możliwość poczucia spójności, dzięki temu, że człowiek posiada mądrość egzystencjalną (związaną z okresem starości). Colberg - zajmował się rozwojem moralnym, wyróżnił 6 stadiów. Charakter moralny nie jest czymś, co zaistniało raz na zawsze, ale czymś, co ulega zmianie, rozwija się w sposób sekwencyjny. Rozwój ten następuje wraz z rozwojem inteligencji. Levinson - wyróżnia cztery okresy życia człowieka (ery). 1 - przeddorosłość, trwa do 22-ego r.ż. 2 - wczesna dorosłość, 17-45 r.ż. 3 - średnia dorosłość, 40-65 r.ż. 4 - późna dorosłość - od 70 r.ż. Rozwój prawidłowy prowadzi do integracji, do równowagi, do pozytywnej deintegracji. Jakie czynniki decydują o prawidłowości rozwoju? Kryteria prawidłowego rozwoju: -natura powoduje że człowiek się rozwija, nasze wyposażenie genetyczne, -interakcja, dopasowanie się, -kultura, czyli oddziaływanie środowiska i uczenie się. Zadania rozwojowe - ujmują rozwój człowieka od strony zadań rozwojowych, jakie trudności napotykamy i musimy rozwiązać, specyficznie związane z danym okresem. Źródłem zadań rozwojowych jest przede wszystkim rozwój fizyczny (dojrzewanie), ale także oczekiwania kulturowe i osobiste aspiracje, wyznawane wartości. Realizacja tych zadań pozwala na zdrowy i satysfakcjonujący wzrost w danym społeczeństwie. Pojawiają się u każdego z nas, ich zrealizowanie daje poczucie sukcesu, zadowolenia. Jeśli są niespełnione prowadzą do poczucia osobistej przegranej, do trudności z następnymi zadaniami, problemami ze społeczeństwem. U każdego przebiega to indywidualnie, ramy czasowe nie są sztywne. WYKŁAD 6 T: dorośli uczą się inaczej Cykl uczenia się dorosłych: Plan ->doświadczenie ->refleksja ->wnioski -> plan…. Uczenie- względnie stała zmiana w zachowaniu, jako następstwo praktyki/doświadczenia. - przyrost naszej wiedzy - nabywanie nowych umiejętności - zmiana nastawienia Zasady uczenia się osób dorosłych:
*zmiany fizyczne wraz z wiekiem:
- słabnie wrażliwośc dotykowa
*zmiany w sferze poznawczej
*Piramida zapamiętywania Dale'a (od techniki które najmniej prowadzą do zapamiętania materiału do tych które sprawiają, że osoba najwięcej zapamięta): - wykład -czytanie - metody audiowizualne -demonstracje -gry dyskusyjne - praktyka i działanie - natychmiastowe wykorzystanie wiedzy przez uczenie innych *Uczący się dorosły zapamięta:
Uczeń dorosły - osoba która ma na tyle plastyczną psychikę, że może podlegać świadomemu i celowemu oddziaływaniu oświatowemu. Uczeń dorosłych - CECHY: - rozporządza uwagą mimowolną i dowolną, ma większy zakres uwagi - umiejętność bardziej obiektywnego spostrzegania - bardziej rozwinięty krytycyzm i ostrożność w wyrażaniu sądów - zdolność świadomego spostrzegania podporządkowanego uwadze i woli - umiejętność odróżniania cech trwałych i ważnych - różne rodzje sprawności spostrzegania w różnych sytuacjach Uczeń dorosły ma: - bardziej kierowaną i twórczą wyobraźnię - lepszą pamięć bezpośrednią i logiczną - większą zdolność myślenia abstrakcyjnego - większą umiejętność kierowania własnym myśleniem - większy zasób wiadomości i doświadczenia - dokładniej pracujący umysł - umiejętnośc prowadzenia dłuższego toku rozumienia
Dorośli najlepiej się uczą gdy: - rozumieją znaczenie i wartość tego czego się uczą - mają wpływ na przebieg zajęć - są dobrowolnie zaangażowani w proces dydaktyczny - traktowani są z szacunkiem ich doświadczenia są uznawane przez prowadzącego za istotne - mogą wyrażać siebie bez obaw o cenzurę - mogą popełniać błędy nie będąc „osądzonymi” czy „karanymi” - są aktywnie zaangażowani w proces uczenia się WYKŁAD 7 (ZASTĘPSTWO!!!!!!!!!) „CZŁOWIEK DOROSŁY JAKO PODMIOT POLITYKI SPOŁECZNEJ” Polityka społeczna to dyscyplina naukowa o określonej teorii, metodologii i metodach badawczych, zajmująca się zagadnieniami potrzeb materialnych i duchowych człowieka oraz grup społecznych na określonym etapie rozwojowym państw, z uwzględnieniem geograficznych i kulturowych uwarunkowań. Definicje polityki społecznej jako działalności praktycznej:
|