Teologia moralna życia społecznego
x. dr. Skobel
1.10.2007
- Zaliczenie w formie testowej
Sprawiedliwość zobowiązaniem społeczno-politycznym i gospodarczym
Mt 5,6
Tematy do dyskusji
- Czy w świecie istnieje sprawiedliwość ekonom. i polit.?
- Czy można usprawiedliwić zawłaszczenie własności dóbr przez nielicznych, kosztem większości?
- Po czyjej stronie jest sprawiedliwość: niezaradnych, biednych czy przedsiębiorczych, bogatych?
- Czy każdy człowiek winien czuć się odpowiedzialnym za taki stan rzeczy?
Sprawiedliwość jest zobowiązaniem społ. - ludzie od siebie wymagają tej sprawiedliwości. Tam gdzie jest niesprawiedliwość gospodarcza, tam też niesprawiedliwość polityczna
Sprawiedliwość dotyczy osoby ludzkiej w kontekscie życia społecznego. Dążenie do porządku społ. jest wpisane w ludzką naturę, pozwala to realizować dobro całej wspólnoty.
Powszechnie narusza się elementarne zasady życia społecznego. Godność osoby ludzkiej czy prawa człowieka takie jak wolność i równość są nagminnie łamane.
Pojęcie sprawiedliwości
- cecha charakter. dzięki której mówimy o człowieku, że jest sprawiedliwy (dawanie komuś czegoś co mu się należy - Arystoteles)
- w KKK: „Społ. zapewnia sprawiedliwość społeczną, gdy urzeczywistnia warunki pozwalające zrzeszeniom oraz każdemu z osobna na osiągnięcie tego, co im się należy”
Rodzaje sprawiedliwości:
rozdzielcza
wyrównująca
ad. a) zakłada pewną nierówność; sprawiedliwość zależy od wkładu pracy
ad b) niezależnie od tego co człowiek zrobi ma podobne profity np. płace ( bez względu czy mała czy dużo pracuje)
T. Hobbes- twórca umowy społecznej - ludzie mogą się umówić dogadać, co dla niech jest sprawiedliwe, ważne ( głosowanie itp.)
Jeremiasz Beutham- człowiek niczym się nie różni od zwierzęcia; unikamy cierpień, pragniemy przyjemności.
John Rawes ? (Rafs) - …
Liberalizm gospodarczy- jak pracujesz to dostaniesz
- każdemu według jego uprawnień
Arystokracje - każdemu według jego zasług
Socjalizm - każdemu według jego potrzeb
Determinanty sprawiedliwości gosp.
Wzrost gospodarczy, produktywność czy zysk mogą być osiągane kosztem sprawiedliwości
W realizacji sprawiedliwości należy uwzględniać takie kryteria jak; równe szanse podmiotów gospodarczych, sprawiedliwość potrzeb czy wymogi ekologiczne.
Działalność gospodarcza oparta na spraw. polega nie tyle na zwiększeniu zysków i wpływów, ale na respektowaniu porządku moralnego, aby służyła ludziom i narodom.
29.10.2007
Program
Sprawiedliwość jako podstawowa zasada życia społecznego
Przykłady miłości bliźniego, miłości miłosierdzia, pomoc na drodze do zbawienia, upomnienie braterskie, miłość nieprzyjaciół
Postawy i działania sprzeczne z miłością bliźniego i nienawiść, poniżenie drugiego człowieka, współdziałanie w cudzym grzechu, zgorszenie
Troska o życie bliźniego. Niegodziwość zabójstwa. Pozbawienie życia w obronie koniecznej.
Pozbawienie życia nienarodzonych - ocena moralna
Moralny problem eutanazji
niebezpieczne ingerencje lekarskie: eksperymenty medyczne na człowieku, przeszczepiania narządów ludzkich
Ingerencja medycyny w powstanie życia ludzkiego i zapłodnienie In vitro, klonowanie i inne niepokojące perspektywy
Niematerialne dobra osobowe człowieka: prawo do dobrego imienia i poszanowanie godności człowieka
Prawo człowieka do prawdziwej informacji: cnota prawdomówności i kłamstwo jako jej zaprzeczenie. Wyjątki od zasady chroniącej prawdę
Zachowanie sekretu
Specjalne postawy i akty miłosierdzia ku ludziom i cześć dla reprezentantów Boga, posłuszeństwo wobec zwierzchników, wdzięczność. Wyrozumiałość. Moralny problem tolerancji
Poszanowanie cudzej własności i naruszenie przez kradzież i nieuczciwość. Obowiązek naprawienia wyrządzonej krzywdy
Zasada dobra wspólnego, pomocniczości i solidarności w życiu społeczności państwowej
Podstawowe zadanie państwa. Obowiązek obywatela wobec państwa
Moralność życia politycznego
Wspólnota międzynarodowa
Doktryna moralna dotycząca wojny - problem wojny sprawiedliwej
Świat jako dar Boży stawiający ludziom zadanie twórcze
Kulturotwórcze wartości wnoszone przez chrześcijaństwo. Zagrożenia i szanse rozwoju kultury
Zadania i Obowiązki chrześcijanina związane z rozwojem gospodarczym świata. Moralność życia ekonomicznego
Odnowa środowiska naturalnego
Teologia pracy ludzkiej - sens i wartość pracy. Uprawnienia i obowiązki ludzi pracy
Fundamentalne wspólnoty życia. Małżeństwo jako związek sakramentalny. Istota i przymioty małżeństwa chrześcijańskiego
Problematyka duszpasterstwa rodzin niesakramentalnych
Podręczniki:
- „Dar, wezwanie, odpowiedź” Olejnik (III tom i kolejne)
- „Teologia moralna życia społecznego” Olejnik
- „Chrześcijańska nauka społeczna” J. Hoffner
Dokumenty:
- „Kaudium et spes” - konstytucja duszpasterska o Kościele
- „Laborem exercens” - JPII
- „Centesimus annus” - JPII
- “Pacem in terris” - Jan XXIII
Kwestią podstawową jest zasada sprawiedliwości/ Człowiek jest bytem indywidualnym, a zarazem powołanym do życia we wspólnocie.
Wymiar indywidualny = Wymiar społeczny
Za podstawową zasadę działania wobec ludzi jest zasada sprawiedliwości. Kościół pierwotny żył w czasach niesprawiedliwości. Jako jeden z pierwszych traktatów moralnych pierwszych wieków jest trakt o moralności - św. Ambrożego „De officis ministrorum” - dzieło o obowiązkach duchownych. Za wzór życia Kościół stawia życie w sprawiedliwości. Dzieje się to wśród polemik - błędów. Sprawiedliwość wyraża to, co każdemu się należy. Miłość niesprawiedliwa jest iluzją, nie ma takiej miłości. Chrześcijaństwo przechodzi ku miłości, ale jednym ze szczeblów do miłości jest sprawiedliwość. W swoich pismach ojcowie kościoła krążą wobec problemów sprawiedliwości. Życie społeczne bez poszanowania sprawiedliwości jest niemożliwe. Traktat św. Ambrożego jest pierwszym z traktatów.
Św. Tomasz „Summa Teologiczna” - główny traktat o sprawiedliwości; główne założenia: opiera się o myśl filozoficzną (szczególnie starożytnej Grecji ale również rzymską), ale też o myśl biblijną. W sformułowaniach wydaje się bardziej dominować myśl grecka (Platon, Arystoteles). Platon w „Res publica” stawia tezę, której się sprzeciwia i sprawiedliwość jest racją i interesem najsilniejszego - w praktyce istnieje. Władza stanowi sprawiedliwość, a nie ma być sprawiedliwa. Pozostaje to pokusą dla władz tu koncepcja ukrytego totalitaryzmu. Platon już odrzuca taką koncepcję, krytykuje ją. Jeśli mówi się o zadaniu, to ta koncepcja ma charakter legalistyczny. Uczeń Platona, Arystoteles, nie pomija tego określenia, ale je rozwija. Mówi o nim szerzej w „Etyce Nikomahejskiej”. Rozróżnia dwa rodzaje sprawiedliwości:
generalna (ogólna) odnosi się do dobra całej społeczności
szczegółowa chroni dobro poszczególnych jednostek.
Sprawiedliwość to przestrzeganie całego prawa moralnego i też ma zabarwienie legalistyczne.
Sprawiedliwość szczegółowa - człowiek sprawiedliwy nie bierze ani więcej ani mniej niż to, co mu się należy. Jest to zasada proporcjonalności. Ten traktat (Św. Tomasz) leży u podstaw chrześcijańskiej sprawiedliwości.
Nowy rodzaj sprawiedliwości; suumquique - branie tego, co się komu należy. Jednak to wieloznacznie, bo np. po tyle samo, każdemu wg pozycji społecznej, każdego wg jego dzieł i zasług, każdemu wg jego potrzeb.
W naukach zapomina się o nauczaniu św. Tomasza, ale innym źródłem jest Biblia.
Nauka semicka (myśl semicka)
W Piśmie Świętym sedaquah
mispat
Start Testament jest zarzucony z pojęciem sprawiedliwości, szczególnie z pojęciem sedaquah. Żeby to pojęcie rozumieć trzeba odnieść się do pojęcia życia. Życie wg Starego Testamentu, to istnieć w trzech relacjach: ziemi, ludzi, Boga. Wtedy można określić czy człowiek jest sprawiedliwy czy nie. Brak pokoju, płodności ziemi, pomyślności niesprawiedliwość.
Dla Starego Testamentu drogi są sprawiedliwe (sedaquah), jeśli idą do celu prawa, jeśli tworzą harmonię w społeczeństwie. Działać wg Starego Testamentu to unikać przemocy. Bóg jest sprawiedliwy z jednej strony, bo daje prawo, ale też, bo odnawia wspólnotę ludu bożego, nawet gdy lud sam ją niszczy. To określenie sprawiedliwości jest szersze niż filozofii greckiej (myśli filozoficznej). Im bliżej Nowego Testamentu tym określenie sprawiedliwości zbliża się bardziej do pojęcia miłosierdzia.
Sprawiedliwość wynika z pragnienia Boga, z opatrzności.
Sprawiedliwość Boga odnosi się do osądu nad niesprawiedliwością, Bóg sprawiedliwy, bo zwyciężą moce zła, bo troszczy się o ubogich.
W czasie niewoli egipskiej - niewola jako kara, odpowiedź na niesprawiedliwość ludu; skąd kładzie się nacisk na sprawiedliwość indywidualną. Czasy ostateczne będą wypełnieniem Bożej sprawiedliwości. Wtedy zacznie się wymagać sprawiedliwości wobec Boga (a propos niewoli egipskiej), oddawanie sprawiedliwości Bogu będzie się łączyć z oddawaniem sprawiedliwości ludziom.
Rz - „To w nim cała sprawiedliwość Boża się wypełniła” - Działanie Chrystusa utożsamione jest ze sprawiedliwością Bożą. Dzieło zbawcze Jezusa to dzieło usprawiedliwiające. Dobra Nowina Jezusa jest zaadresowana do ubogich Mt 25 Czynić sprawiedliwość to odnosić się do tych, którzy są ubodzy (głodni, nadzy). Jezus wiążę sprawiedliwość z wypełnieniem jego królestwa.
Stary i Nowy Testament są pełne treści związane z nauczaniem o sprawiedliwości. Stąd dwa źródła:
filozofia
Biblia
5.11.2007
Płaszczyzny
płaszczyzna posiadanie własności materialnej
płaszczyzna dobrej sławy, godności ludzkiej
płaszczyzna prawdy (prawdziwej informacji)
płaszczyzna sekretu
Ad. a)
Człowiek otrzymał od Boga władze korzystania z dóbr. W chwili stworzenia, akcent na to, że dobra mają służyć człowiekowi.
Człowiek potrzebuje dóbr materialnych.
Dobra nie są podzielone sprawiedliwie.
Dobra materialne muszą być dzielone, zużywają się- muszą być zasady podziału.
Od początku da się zauważyć posiadanie własności indywidualnej i wspólnej. Wielu Ojców Kościoła i teologów (Grzegorz z Nyssy, Jan Chryzostom, Ambroży), uważali, że własność prywatna jest źródłem grzechu. Gdyby nie grzech, to była by własność wspólna ale to obraz utopi. To pojęcie kojarzy się z czymś nie realnym. Posiadanie własności prywatnej nie musi się wiązać z grzechem pierwszych ludzi, a ze sposobem życia człowieka.
Do wspólnoty dóbr po grzechu, ale i po zbawianie da się doprowadzić w ramach rodzin i wspólnot…
Faktem jest, że w obecnym czasie można mówić o uporządkowaniu własności prywatnej. To prawo dysponowania rzeczami przez osoby fizyczne i prawne bez ingerencji osób trzecich (prawo obligatoryjne).
Obok własności prywatnych w społecznościach trzeba zauważyć własność wspólną która odgrywa ważną role (szkoły, drogi, koleje).
Mówiąc o prawie do własności - możliwość fizycznego i moralnego dysponowania. W toku rozwoju myśli moralnej daje się zauważyć coraz większy nacisk na własność prywatną.
Św. Tomasz- szereg argumentów za własnością prywatną (własność prywatna odpowiada uporządkowanej miłości samego siebie- wolność, niezależność; własność prywatna, pozwala dobrze rozgraniczyć kompetencje wewnętrznej gospodarki; jej porządek-wymiana gospodarcza bezpośrednia; bez biurokracji, pozwala czynić bezinteresowne dobro innym).
Przytacza się szereg zagrożeń z rozbudowywania własności wspólnej
- własność wspólna rodzi niebezpieczeństwo korupcji, bo trudna do kontroli
- jest chaosem
- rozbudowuje biurokrację
Kościół popierając własność prywatną, można mówić, że popiera tezę o zasadniczej nieograniczalności do własności prywatnej. Dziś kościół jest za umocnieniem własności prywatnej ale mówi się o funkcji społecznej ciążącej na własności prywatnej.
W praktyce to oznacza prywatne posiadania ale społeczne używania.
Człowiekowi zostało powierzone zarządzanie światem ale nie jako władcy absolutnemu.
Do kogo ma należeć zysk z produkcji? Kontrowersje. Bo do wytworzenia zysku przyczynia się kapitał a z drugiej strony kapitał zostaje poddany obróbce przez człowieka (czynnik drugi - praca człowieka).
Do kogo zysk? Jedni uważają że do kapitału drudzy że do ludzi pracujących.
W analizie moralnej, zysk należy się właścicielowi kapitału, bo bez kapitału nie byłoby zysku.
Zysk posiadany przez inwestującego nosi za sobą użytek społeczny. Właściciel nie może nim absolutnie „planować” , część trzeba zainwestować np. stanowiska pracy stąd prywatne posiadanie ale społeczne używanie
Sposoby nabywania własności
pierwotne- normują przyjmowanie na własność dóbr które nie miały właściciela - rzeczy porzucone zawłaszczenia.
Pochodne.
- Dotyczą dóbr które miały właściciela
- Najczęstszy tytuł
- Dochód z pracy
- Owoce pracy twórczej
a) dziedziczenia- obyczaj mający na uwadze małżeństwo i rodzinę; jest automatyczny, nawet bez woli przodka.
b) przedawnienie (zasiedzenie) dotyczy rzeczy które nie były związane z obwarowaniem przedmiotu i podmiotu; przedmiot musi być sposobny do przedawnienia, wymagane jest aktualne posiadanie rzeczy na być publicznie używane (nie może być podejrzenia że jest się w posiadaniu rzeczy kradzionej). Podmiotowe: chodzi o dobrą wiarę, w sumieniu jest przekonany że przedmiot który ma należy do niego.
Dobra wiara może być wzmocniona przez prawa.
Wykroczenia przeciw własności prywatnej
Kradzież- potajemne uwłaszczenie dobra (krytyka już w ST- dekalogi i inne kodeksy etyczne). Ustalenie ciężaru winy -istotna sprawa charakter ciężkiego grzechu czy powszedni
Wielkość winy stanowi wypadkowa wartości rzeczy i użyteczność tej rzeczy.
Są dwie sytuacje wyjątkowe kradzież pozorna:
sytuacje krańcowej potrzeby
sytuacje potajemnego wyrównania krzywdy
ad. 1) sytuacja zagrożenia zdrowia/życia przez brak podstawowych środków życia. Racja dopuszczająca: korzystanie z dóbr tej ziemi. By nie dochodziło do nadużyć, nakłada się 3 warianty:
ostateczny sposób po wykorzystaniu innych sposobów godziwych
w rozmiarach takich by uwolnić się od krańcowej potrzeby.
Nie można wziąć ostatecznej
Ad. 2) warunki:
należność ma być ścisła i bezsporna
kiedy zostały wyczerpane inne sposoby
nie można wyrządzić krzywdy osobom trzecim (posądzenia)
nie można w stan krańcowej potrzeby
można tylko odebrać równowartość
Grabież
- przyjęcie cudzej własności z użyciem siły (krzywda moralna)
- bez względu na wartość skradzioną, grabież uznaje się zawsze za wykroczenie ciężkie
- przejmowanie własności
Poszkodowanie
- zniszczenie cudzej własności; motywem tego jest nieuwaga, ale może to się spotęgować przez zazdrość, nienawiść, zemstę; jest wykroczeniem moralnym.
- znamię szczególnej złości moralnej- akt rabunku na osobach niezdolnych do obrony grzech wołający o pomstę do nieba.
Nieuczciwość
- w języku potocznym inne znaczenie do ścisłej terminologii, w sensie ścisłym nieuczciwość dotyczy własności materialnych. Wykroczenia przeciw sprawiedliwości wymiennej handel (właściwy towar za właściwą cenę; dobra jakość towaru, trzeba powiedzieć o gorszej jakości towaru; cena powinna odzwierciedlać właściwą cenę towaru, ale podaż i popyt - ale to nie może być zasadniczy czynnik)
Czasem władza państwowa musi ingerować w cenę (górna granica) - zarządzenia obowiązują w sumieniu.
- rzecz znaleziona - nie godzi się tratować jako porzucona; jeśli znany właściciel to trzeba oddać, a jeśli nie to zatrzymać dla siebie lub dla kogoś kto tej rzeczy potrzebuje.
- podrabianie testamentu
- nadinterpretacja testamentu
- w pracy - niekompetencje, szkody, niesprawiedliwa zapłata za pracę
Sposób naprawy - restytucja - wyrównanie, przywrócenie stanu pierwotnego powinność ścisła.
W przypadku spowiedzi- restytucja jest potrzebna do otrzymania rozgrzeszenia.
Restytucja domaga się szkód przeciw własności wspólnej.
Pomoc materialnej przeciwieństwo szkody i krzywdy
- powinna być czymś trwałym a nie doraźnym
- obowiązek moralny
- nie może demoralizować
- niesiona dyskretnie
- postawa szczodrości, wspaniałomyślności, wielkoduszności
12.11.2007
Płaszczyzna, której zasadą jest sprawiedliwość płaszczyzna dóbr duchowych (niematerialnych). Człowiek ma do nich ścisłe prawo, bo tworzą warunki do normalnego życia.
Dobra sława/imię
Człowiek ma prawo do takiego poszanowania dobrej sławy, aby inni o nim źle nie mówili.
W sposób konkretny uwidaczniała się ta zasada w pry ???\
W odniesieniu do człowieka zakłada się jego dobro - a zło trzeba udowodnić.
W praktyce ta zasada łatwo jest podważana do tego stopnia, że wymaga się od człowieka, alby udowodnił swą niewinność.
Co jest wykroczeniem?
W Starym i Nowym Testamencie wykroczeniem jest już sam osąd. Nie należy podchodzić do złego człowieka z uprzedzeniem, że jest on zły.
Nie chodzi o propagowanie naiwności - to złe rozumienie obj., żeby wnioskiem był pogląd o nienawiści. Niepożądane byłoby idealizowanie kogoś (to tylko pozór dobra). Idealizowanie prowadzi do sądu przeciwnego - w sposób niezgodny z prawda chce się widzieć drugiego człowieka - dostrzeżenie drobnego zła prowadzi do oceny człowieka jako bardzo złego. Naiwność jest tylko z pozoru cnotą
Mt7,1 „Nie sądźcie…” Bóg sądu o człowieku zostawił samemu sobie, ie przekazał nikomu tej funkcji, nawet Kościołowi (Kościół może sądzić czyny człowieka a nie samego człowieka). Rz2,1-3 św.Paweł obciąża winą sądzących. Sądy o ludziach trzeba zostawić Bogu. Kościół nie może wydać sądu potępiającego człowieka.
W człowieku zwierają się różne przeciwstawne rzeczy (zło-dobro itd.)
Mamy środki, jeśli chodzi o ocenę czynu ludzkiego, ale człowieka nie da się ocenić, bo nie da się drugiego człowieka poznać do końca (tylko Bóg zna wnętrze człowieka).
Opiniowanie innych ma warunki (sytuacje, które domagają się opinii ze względów społecznych)
a)kompetencja
b) gruntowne zbadanie sprawy
c) brak uprzedzeń
Wykroczenia przeciw prawu do dobrej sławy jest ZNIESŁAWIENIE, dokonuje się na trzy sposoby:
obmowa
oszczerstwo
plotka
Ciężar winy zależy od ciężkości uderzenia i czy to był zamiar czy nie, czy. I czy jeszcze obmowa czy oszczerstwo.
Obmowa - zło, które jest prawdą
Oszczerstwo - przekazywanie zła nieprawdziwego; jest kłamstwem
Obmowa nie może być uznana za cos sprawiedliwego, mimo że to, co się przekazuje jest prawdą.
Restytucja - naprawa zła, doprowadzenie do sytuacji sprzed wykroczenia
Oszczerstwo trzeba odwołać, w sposób proporcjonalny i skuteczny.
Trudniejsza jest restytucja w odniesieniu do obmowy, bo nie można odwołać - tzn. ciężej jest naprawić trzeba wskazać na dobro człowieka, którego się obmówiło. Dekalog odrzuca składanie fałszywego świadectwa.
Plotka - często jest bagatelizowana; powtórzenie drugiej stroie czegoś, co tamta faktycznie powiedziała lub nie, co powoduje zniszczenie przyjaźni. Przyjaźń to najbardziej czysta i bezinteresowna forma miłości. Każdy człowiek ma prawo do prawdziwej przyjaźni. Bagatelizowanie plotki, może spowodować, że to do przyjaźni zajrzy chaos, zagrozi przyjaźni.
Dobro Prawdy (prawdziwej informacji)
Trzeba zaznaczyć, że w działaniu, a szczególnie w mowie istnieje poszanowanie prawdy: trzeba sprecyzować, czym jest prawda. Klasyczna definicja: w sensie obiektywnym prawda jest odpowiedzialnością między słowem wypowiedzianym a rzeczywistością. (św. Tomasz).
Ale to nie jedyne pojęcie prawdy:
Prawda jako zgodność sądu wypowiadanego z przekonaniem wypowiadającego prawda moralna, subiektywna. Jego przekonanie jest takie, ale nie zawsze prawdziwe, chociaż o tym można nie wiedzieć (bo np. nie do końca zgłębił tę prawdę).
Dobro prawdy uznaje się za wysoko postawione w hierarchii dóbr. Stąd zasada formułująca prawdę, jest taka; NIGDY NIE GODZI SIĘ KŁAMAĆ
Wykroczeniem przeciw dobru prawy jest kłamstwo, czyli niezgodność prawdy mówionej z przekonaniem wypowiadającego (z premedytacją)
Kaskadowa dynamika kłamstwa kłamstwa wiążą się ze sobą i horyzontalnie albo piramidalnie (kłamstwo pociąga kolejne, albo nakłada na kolejne, spiętrzając go). To prowadzi do autodestrukcji. Kłamstwo jest z natury rzeczą złą J8,44 (Szatan - ojcem kłamstwa). Kłamstwo wnika w głąb życia duchowego, burzy zaufanie. Jest niebezpieczne, bo utrwala się, staje się nałogiem, prowadzi do relatywizmu, burzy hierarchię wartości.
Kłamstwo często się usprawiedliwia pragmatyzmem. W sytuacji zdemaskowania kłamstwa w człowieku odkrywają się emocje, zdenerwowanie, podejrzliwość, co prowadzi do niszczenia relacji, do twierdzenia, że świat jest zły.
Wyjątki od reguły prawdy:
a) kłamstwo pożyteczne
b) kłamstwo pozorne
c) mowa defensywna
Ad. a
Z konieczności życiowej zło konieczne, ocena konieczności zła zależy od osoby oceniającej i może być to ocena subiektywna (częstym przykładem jest informacja o chorobie śmiertelnej)
Przejściowo (do czasu poinformowania o chorobie) dopuszcza się mijanie się z prawdą lub z kłamstwem, bo ta prawda może osobę chorą załamać, ale nie można uzasadniać kłamstwa za wszelką cenę, bo człowiek do śmierci musi się przygotować, pozałatwiać sprawy.
Ad. b
Dotyczy dwóch konkretnych przypadków, uzasadniających się obiektywnie;
- sytuacja fikcji literackiej - piszący pisze o faktach, które nie miały miejsca, ale przedstawia je tak, jakby to była prawda; w literaturze nie chodzi o prawdę faktów, ale o prawy przesłania.
- kłamstwo dla ochrony sekretu gdy ktoś jest przymuszony do wyjawienia prawdy, którą zagwarantował sekretem. Słuchający nie miał prawa do prawy. J7,8 - Jezus posłużył się stwierdzeniem „Nie wiem na pytanie o prawdę przez kogoś innego”.
Ad. c
Dotyczy pogranicza moralności w sytuacji terroru, wojny, przesłuchań, kiedy człowiek jest przymuszony do wyjawienia prawdy o sobie lub o kimś innym. To zwalnia od prawdy obrona konieczna (bo zagrożenia życia swojego lub innych).
19.11.2007
Prawda ma się realizować też w działaniu ludzi (i w słowach).
To wyklucza obłudę, dwulicowość, postawa zgodności czynu z przekonaniem to szczerość.
Obłuda to czynienie czegoś, by pokazać się przed ludźmi, może zepsuć od wewnątrz czyny obiektywnie dobre (chodzi o intencję np. pomoc ubogim) jest niebezpieczna, bo łatwo staje się sposobem życia, przenosi się na inne płaszczyzny życia stanu całkowitego zakłamania hipokryzja.
Hipokryta gra rolę. Chrześcijaństwo oceniło hipokryzję jako sposób życia moralnie zły. Zewnętrzne okazywanie czynów nie może być brutalnym ujawnieniem zła na zewnątrz zgorszenie.
Jezus to potępia, chodzi o wypośrodkowanie, odróżnienie dwóch postaw: autentyzm i cynizm.
Autentyzm zakłada samokrytykę działań. Cnotą nie jest wystawienie zakamarków duszy na publikę, granicą słuszności jest zgorszenie.
Sekret - obszar rządzony przez sprawiedliwość. Każdy człowiek ma do tego prawo - inni szanują. Nie godzi się podstępnie dojść do odkrywania sekretu innego. Nie można korzystać z sekretów innych, które odkryliśmy przypadkowo. Co do obowiązywania może mieć równy charakter.
Cztery rodzaje sekretów:
naturalny - wynika ze zwykłych stosunków międzyludzki
obiecany - kiedy ktoś wchodzi w prawdę i proszony o zachowanie jej zobowiązuje bardziej niż sekret naturalny, ale mniej niż sekret zlecony.
Zlecony - najpierw przyjmuje się zobowiązanie do zatrzymania tajemnicy np. tajemnica zawodowa
Są wyjątki, gdzie obietnice można złamać:
wyższe dobro publiczne niezwolnienie całkowite, ale w granicach konieczności; nadużycie to publiczne zniesławienie
Jest sekret, gdzie brak zwolnienia sekret absolutny tajemnica spowiedzi, spowiednik nie odbiera informacji, nie z pośrednikiem, więc nie jest jej właścicielem, więc nie może dysponować. Trudny do restytucji.
Bioetyka - ochrona zdrowia i życia ludzkiego - „nie zabijaj”
W chrześcijaństwie podkreśla się godność życia ludzkiego, bo życie jest darem. Człowiek stworzony na wzór i podobieństwo Boga i wezwany do udziału w życiu Boga. Jeśli Bóg jest celem człowieka, jest panem życia. Dlatego może dysponować ludzkim życiem. Człowiek jest żyrantem życia, ma je podtrzymywać.
Sekularyzacja prowadzi do:
kultu ciała (życie ziemskie uważane za jedyne)
- niegodzenie się na starość
- podtrzymywanie przy życiu
b) spychanie widoku śmierci
c) odrzucanie życia aborcja, eutanazja.
Ludzkie życie jest zagrożone wielorako JPII „Evangelium vitae” zawiera analizę sytuacji w stosunku do życia. Do katalogu wykroczeń przeciwko życiu, dochodzą wykroczenia cywilizacyjne:
śmiertelność spowodowana wypadkami komunikacyjnymi
terroryzm
rozkosz egoistyczna - prowadzi do braku natalizmu (brak narodzeń)
Ad. a
Spowodowana przez nieostrożność, czasem wzrost ze świadomością niebezpieczeństwa. Kodeks drogowy staje się normą moralną. Złamanie kodeksu stanowi grzech ciężki.
Ad. b
Efekt socjalizacji, prowadzi do odczłowieczenia (depersonalizacja), terroryzm ze względów religijnych (fanatyzm) jest bardzo niebezpieczny. Terroryzm niesie śmierć niewinną. Nie znajduje moralnego usprawiedliwienia.
Ad. c
Wytwarza klimat indywidualizmu na drogach rozkoszy, egoizm (poszukiwanie lepszej jakości życia). Dążenie do sukcesu odsuwa prokreację.
Zabójstwo - podstawowym grzechem przeciw życiu jest przestępstwo, to potęguje premedytacja. Godzi w prawa przynależny tylko Bogu, więc wykracza przeciw Bogu człowiekowi też.
W chrześcijaństwie są wyjątki od zasady chroniącej życie ludzkie:
a) zadanie śmierci w słusznej i koniecznej obronie. Warunki takiej sytuacji:
- obrona w chwili agresji (a nie przez przewidywanie agresji)
- jedyny możliwy środek do obrony życia
- proporcjonalność (rzeczywiste niebezpieczeństwo utraty życia a nie mienia)
b) spowodowanie śmierci żołnierza armii wrogiej w przypadku wojny sprawiedliwej - wojna obronna
c) kara śmierci - w przypadku karania zbrodniarza jako kara prewencyjna (aby chronić życie innych)
Papiestwo - przeciw karze. JPII w „Evangelium vitae” - wydaje się, że dziś nie ma takiej sytuacji, że trzeba chronić inne niewinne życie i trzeba stosować karę śmierci.
26.11.2007
Za wykroczenie przeciw życiu uważa się aborcję. Kościół wypowiadał się o tym. To czyn szczególnie niebezpieczny, bo oznacza pozbawienie życia niewinnego i bezbronnego dziecka. Kościół stawia sobie za zadanie budzenie sumień w stosunku do zła, które nie jest postrzegane jako zło. Chrześcijaństwo stoi na straży życia, zarodek ma własne życie, jest samodzielnym bytem. Przypadki zagrożenia życia matki pytanie, co wtedy? Chodzi o przypadki odkrycia choroby w czasie ciąży. Kobieta ma prawo do obrony swego życia, a więc prawo do leczenia. Lekarz ma prawo podjąć środki konieczne do ratowania życia kobiety. Chrześcijanin nie zgadza się na zabieg usunięcia płodu. Natomiast można podawać wszystkie środki konieczne (embriotoksyczne). Nie można ingerować bezpośrednio. Pojawił się problem; większość ośrodków badawczych stwierdziło, że około 50% zarodków zagnieżdża się w macicy, 50% nie. Co z tym naturalnym obumieraniem zarodku? Czy Bóg jest tak rozrzutny? Św. Tomasz z Akwinu, nie uważał, że zaraz po zapłodnieniu zarodek ma duszę, przesuwał to do piątego-szóstego miesiąca ciąży. To pytanie wyżej nie ma jeszcze odpowiedzi.
Samobójstwo - było traktowane jako ciężkie przewinienie do Soboru Watykańskiego II. Z pewnością zachodzi możliwość wystąpienie kryzysu umysłowego, beznadziei, rewolty przeciw egoizmowi społecznemu. Odmówienie pogrzebu było osądem zewnętrznym, a przecież nikt nie może dotrzeć do tego, jakie samobójca miał motywacje. Ale nadal to grzech ciężki.
Samobójstwo pośrednie - podjęcia działania dobrego samego w sobie, co powoduje śmierć działającego.
wykonywanie niebezpiecznych zawodow
uprawianie niebezpiecznych sportów
Ad. a
Moralnie dozwolone w ramach konieczności.
Ad. b
To nigdy nie jest dozwolone, bo nie weryfikuje się zasada proporcjonalności (jeśli to tylko ryzyko to nie jest proporcjonalne do wartości życia)
Eutanazja - wg źródłosłowia to dobra śmierć (nie powoduje cierpień, uwolnienie od niego). Można mówić o eutanazji samobójczej w celu oderwania się od cierpień.
Eutanazja aktywna i pasywna.
Człowiek chory często prosi o przyspieszenie jego śmierci. W przypadku chorób śmiertelnych - podanie śmiertelnej dawki narkotyków.
Różnie odbierane w historii; stoicy - dozwalali, bo myśliciele mogą decydować o swej śmierci.
Czystym motywem jest humanitaryzm (litość).
Moralność chrześcijańska odrzuca pogląd, że choroba jest degradacją człowieczeństwa. Kongregacja doktryny wiary - 1998 dekret o eutanazji nikt nie może zadać śmierci, nikt nie może domagać się tego aktu, nie może wyrazić na to zgody. Życie ludzkie ma być święte.
Dla chrześcijaństwa cierpienie ma wartość zbawczą. Mówi się o eutanazji legalnej - tam gdzie dopuszczane prawem. W sensie moralnym to nic nie zmienia - to czyn niegodziwy.
Eutanazja bierna (pasywna) - dotyczy to dwóch rodzajów działań:
zawieranie ingerencji medycznej - uważa się, że nie istnieje obowiązek za wszelką cenę przedłużać życia (przypadek uporczywej terapii)
podawanie środków uśmierzających ból - narkotyki. Zbadane to jest, że przyjmowanie narkotyków zwiększa tolerancję. Organizm przyzwyczaja się do tego. Czy lekarz może podawać coraz większą dawkę? Uznając, że pacjent ma prawo do uśmierzania bólu; jeśli organizm potrzebuje większych dawek, to może je zwiększyć. Stąd brak świadomości zwalnia lekarza od odpowiedzialności.
Sztuczne zapłodnienie - In vitro (poza organizmem) - czy to godziwe?
Trzeba dostrzec różne sytuacje:
zapłodnienie homogeniczne - komórki pochodzą od osób związanych małżeństwem
zapłodnienie heterogeniczne - jedna z komórek pochodzi od dawny
1949 rok Pius XII zapłodnienie niemoralne poza małżeństwem - ze względu na godność małżeństwa i rodziny
Inżynieria genetyczna - oddziaływanie na zarodek w okresie prenatalnym produkowanie człowieka o określonych cechach, to daje możliwość poznania leczenia chorób. Ale niebezpieczne, bo manipulacja genetyczna. Człowieka nie można wykorzystać jako środka do postępu
Badania terapeutyczne (dobre) - rozszerzanie możliwości leczenia w fazie już embrionalnej. Cel inżynierii genetycznej wyznacza godziwość działań
badanie norm fizjologicznych możliwość wykrycia choroby
poznawanie struktur embrionalnych
obserwacja embrionu po wprowadzeniu do niego substancji chemicznych
Te trzy rodzaje badań mają różny stopień zagrożenia
Ad. a
Chodzi o diagnostykę prenatalną. Wykrycie chorób - możliwości leczenia.
Badania na dwóch drogach:
ultrasonografia
aumiopunkcja
JPII 1992 - zachęca do takich badań zachowanie najwyższego stopnia ostrożności
10.12.2007
Kolokwium 14.01.2008
Materiał z zajęć.
Do przeczytania: „Gaudium et spes”
Badania prenatalne
Są możliwe, ale czy są moralnie godziwe? Mogą dotyczyć różnych spraw. Trzeba widzieć w nich szansę pomocy człowiekowi przed urodzeniem. Wyklucza to badanie w celu aborcyjnym - wtedy samo badanie jest niemoralne.
Jest grupa badań, które ze względu na nie same są niegodziwe.
badanie struktury wewnętrznej płodu
wprowadzenie substancji chemicznych do embrionu z zewnątrz
Zupełnie nie można ich wykluczyć
Ad. b
To testy nowych leków, metod badawczych. Wprowadzenie takich substancji umożliwia badanie reakcji na te substancje. Jest to szansa, bo pozwala leczyć, ale zagrożenie jest bardzo duże. To typowe eksperymentowanie. Stąd testowanie leków na płodach ze względu na to ryzyko, trzeba całkowicie wykreślić.
Ta sytuacja może wiązać się z pytaniem co sądzić o terapii kobiety ciężarnej środkami embriotoksycznymi.
W czasie ciąży często wykrywa się choroby, zwłaszcza nowotworowe, wiele z chorób - czas, który uływa, wpływa na niekorzyść organizmu kobiety. A nie można odmówić zdrowia kobiecie. Lekarz wtedy może najpierw zacząć leczenie lekami niepływającymi na płód, ale jeśli to nie pomaga to wtedy lekarz może zacząć leczenie lekami embriotoksycznymi. Działania lekarza ma dwa skutki; pozytywne i negatywne. Takie działania można podjąć wtedy gdy będzie skierowany do skutku pozytywnego. Wyklucza się zabieg aborcji.
Ad. a
Ten typ zaczęto od zauważenia, że do 14 dnia życia można rozerwać morulę i doprowadzić do rozwoju ciąży bliźniaczej. Dało by to szansę kontroli płodowego w ciążach wielorakich. Z tym wiążę się sporo defektów - trudności oddechowe. Chodzi o wydobycie z macicy płodu, by go poddać badaniu. Nie sposób nie wykluczyć celu naukowo-badawczego stawianego przed celem terapeutycznym. To ryzyko! Ten typ stąd jest niedopuszczalny zupełnie. Redukcje człowieka nienarodzonego do przedmiotu. Życie ludzkie jest darem Stwórcy i nikt nie m a praw nim dysponować. Życie ludzkie zaczyna się od poczęcia.
Badania prenatalne tylko w celach terapeutycznych są dopuszczalne.
Problem klonowania - problem dużej wagi. Jedni mówią o klonowaniu tkanek. To manipulacja ciałem ludzkim. Jeśli nie chodzi o ciało ludzkie, to klonowanie jest dopuszczalne. Z tego rodzaju zabiegami wiąże się ryzyko. Może to powodować wytworzenie sił, którym później nie będzie można sprostać. To niedopuszczalne. Trzeba zachować ostrożność i szacunek.
Przeszczepianie ludzkich organów:
ewolucja stanowiska Kościoła.
Dawcy organów - sprzedaż organów - zaprzecza się temu (niedozwolone).
Krew też jest organem. W wielu krajach jest sprzedawana niegodziwie! Jeśli celem jest zysk to samo oddawanie krwi będzie niemoralne.
W przypadku organów parzystych jest to godziwe. Ale nie można oddawać organów, pojedynczych. Nie przeciwwskazań jeśli chodzi o przeszczep organów od umarlaka. Ale trzeba uważać, czy ktoś jeszcze żyje czy nie. Kiedyś za śmierć uważano ustanie pracy serca, teraz śmiercią jest ustanie pracy mózgu (pnia mózgowego).