5. Biografia twórcza F. Turgieniewa.
Iwan Turgieniew - ur. 29 października 1818 r. w Orle swoje dzieciństwo spędził w majątku Spasskoje- Łutowinowo, które odziedziczył po śmierci rodziców. pierwsze nauki pobierał w domu
W 1836 r. ukończył studia filozoficzno - historyczne na U. Petersburskim, a potem kontynuował naukę na U. Berlińskim. Pracował początkowo jako urzędnik dopiero potem obrał drogę pisarza.
1843 r. - Parasza jego debiut pisarski, poemat.
1846 - 51 napisał szereg utworów o tematyce wiejskiej, które dały cykl „ Zapiski myśliwego ” 1852 r.
1856 - 62 zdobył sławę I rosyjskiego pisarza wydając: Szlacheckie gniazdo 1859 r. w przededniu i ojcowie i dzieci
Mieszkał za granicą najpierw w Baden - Baden potem w Paryżu co było spowodowane miłością do francuskiej śpiewaczki hiszpańskiego pochodzenia Pauliny Viardot, która poznał w 1843r.
Subsydiował emigracyjne wydawnictwa narodnickie oraz obracał się w niemieckim i francuskim kregu literackim. We Francji był ambasadorem kultury rosyjskiej za granicą.
W wieku 16 lat napisał poemat dramatyczny Steno będący trawestacją (a fragmentami wolnym przekładem) Manfreda Bayrona.
Po powrocie z Berlina 1841 r. przesiąknięty romantyczną atmosferą i pod wrażeniem Mikołaja Stankiewicza (którego poznał w Rzymie) zwrócił się do poezji lirycznej. Jako poeta należy do romantyzmu zaliczany jest do tzw. szkoły Lermontowa
Elegia to jego największe osiągnięcie, dał w niej wyraz romantycznie tragicznym nastrojom, niezaspokojonym uczuciom.
Parasza- poemat, przedłuża w nim wątek fabularny Eugeniusza Oniegina. Tatiana wychodzi za Oniegina i rozważa konsekwencje tego faktu.
W 1845 r. ogłasza recenzję Fausta Goethego w przekładzie Wronczenki, w której występuje z krytyką romantyzmu, pojmując romantyzm jako „apoteozę osobowości” tj. indywidualnych przeżyć i doznań poety przeciwstawia hasła funkcji społecznej literatury.
Zapiski myśliwego składały się z 25 opowiadań - uwrażliwienie na kwestię życia społecznego, dużo uwagi poświęconej wsi.
Turgieniew związany był ze wsią własną biografia, reagował na krzywdy ludzi; był wrogiem poddaństwa
Jego zapiski myśliwego miały funkcje publicystycznego obrachunku i interwencji społecznej. W cyklu ostro zaatakował system poddaństwa. W kilku szkicach pisał o okrucieństwie i zwyrodnieniu niektórych właścicieli. W cyklu dużo uwagi poświęca osiadłemu mieszczaństwu rosyjskiemu. Zapiski … to zamknięty cykl prozatorski: wszystkie utwory podporządkowane zostały idei autora i spojone rolą narratora. Turgieniew stworzył postać myśliwego, który polując w guberni orłowskiej styka się z różnymi ludźmi. Myśliwy to człowiek światowy i postępowy, wrażliwy na krzywdę i piękno przyrody. Przekazuje tej postaci część własnej osobowości. Przyroda jawi się w tonacji pogodnej i optymistycznej. Narrator rzadko do wsi pańszczyźnianej. Skupia się na ludziach ze służby dworskiej.
Długo poszukiwał nowej formy teatralnej, eksperymentował. Zaczął od wodewilu w 1845 roku napisał „Spłukanego. Następnie eksperymentował z komedią Największym osiągnięciem była komedia psychologiczna oparta na podtekście i płótnach lirycznych: Miesiąc na wsi. Tematyka: rywalizacja w miłości kobiety dojrzałej z młodą dziewczyną komedia w warstwie anegdotycznej „wykazuje szereg zbieżności z melodramatem Balzaka „Macocha” jest to utwór w pełni oryginalny i typowy dla Turgieniewa.
Turgieniew myśli o powieści dla ale pierwszą próbę w 1853 roku uznaje za nieudaną i niszczy rękopis powieści obyczajowo - społecznej Dwa pokolenia
Rudin(1856) - reprezentuje oświeconą liberalną szlachtę. Powieść odpowiada na pytanie: jaką rolę odgrywa ta siła społeczna w aktualnym procesie dziejowym. Pierwotnie tytuł brzmiał „Genialna natura” i wiernie oddawał charakter gł. postaci. Rudin Posiada wielkie walory duchowe, wysoką kulturę intelektualną, poglądy postępowe ale brak mu „natury” cech przywódcy politycznego, silnej woli. Tytuł był ironiczny ma zadanie oświecić swoje społeczeństwo ale nie może kierować ludźmi. Kompromituje się nawet w „próbie miłości”.
Powieść zawiera krytykę i reprezentowanej przez niego kultury. Scena śmierci bohatera na barykadach rewolucyjnego Paryża, która apoteozuje Rudina, została dopisana przez autora w 1860 roku.
W przededniu 1860 r. bohaterem jest . Człowiek silny jego celem jest wyzwolenie Bułgarów z tureckiej niewoli. Bohater ma cechy przywódcy: siłę woli, upór i konsekwencje, ale pozbawiony jest wielu walorów duchowych - dużego intelektu, wrażliwości estetycznej. Mówi się o dwóch portretach tego bohatera: z pierwszego wypływa postać pełna energii, zapału i blasku, zdolna prowadzić ludzi za sobą; z drugiego przebija człowiek tępy i zadzierzysty, bezmyślny w uporze i zacietrzewiony. Przez charakterystykę pisarz odsłaniał pośrednio swój stosunek do . Postacią polemizował z programem rosyjskiej rewolucyjnej demokracji.
„Ojcowie i dzieci” (1862 r.) - napisany po zerwaniu współpracy z Sowriemiennikiem. Oparł ją na konflikcie pokoleń. Konflikt ten nie miał jak u Gonczarowa, charakteru starcia psychologicznego czy „rodzinnego” lecz zrozumiany był jako konflikt ideowy dwóch sił społecznych: zbędnych ludzi lat '40 i nowych ludzi lat '60, a więc oświeconej liberalnej szlachty i wywodzącej się z , rewolucyjnej demokracji. W powieści zbędnych ludzi reprezentuje rodzina , młode pokolenie uosabia samotny Bazarow - rówieśnik i nosiciel wielu jego cech osobistych i poglądów.
Bazarow Korzysta z szeregu wystąpień i kilku prac Dobrolubowa z 1861 roku.
Ufa jedynie naukom przyrodniczym, bezpośredniej wiedzy empirycznej, odrzuca zaś wszelkie zasady i system, nie znosi arystokratyzmu. Neguje stare zasady i przyzwyczajenia, wiedzie go to do nihilizmu , z którego jest dumny. Drwi z poezji Puszkina i wszelkiej poezji, odrzuca romantyzm w sztuce.
W dziejach jego miłości do Odincowej, gdzie spod maski cynizmu wyłania się osobowość wrażliwa i niezrównoważona, na sposób romantyczny rozdarta. Zwycięzca zbędnych ludzi nie urzeczywistnił swych zamiarów, nie pozostawił kontynuatorów swojego dzieła. W powieści umiera od zakażenia.
Po ogłoszeniu Ojców i dzieci Turgieniew zaprojektował nową powieść „Dym”, którą ogłosił w 1867 roku. Koncepcja wyrosła z dyskusji pisarza z Hercenem oraz z obserwacji po reformie z 1861 r. W dyskusji prowadzonej w latach 1861 - 63 Turgieniew krytykował założenia socjalizmu rosyjskiego Hercena zarzucał mu słowianofilstwo. Spór ten rozwinął i przeniósł do powieści „Dym”.
W dorobku nowelistycznym utwory oparte na wątku zagadkowym tzw. opowieści tajemnicze, zajmują nader poważne miejsce klasycznym przykładem tej formy są nowele. Opowieść tajemnicza choć nawiązuje do romantycznej noweli fantastycznej zbudowana jest inaczej; gdy wydobywał i eksperymentował sferę zjawisk tajemniczych i chylił czoła przed zagadką Turgieniewa daje zawsze drugą, naturalną interpretację zjawisk.
13. Znaczenie przyrody w prozie I. Turgieniewa na przykładzie Szlacheckiego gniazda.
Przyroda w utworze wprowadza elementy liryzmu. Liryzm a tym samym i przyroda jest głównym składnikiem obrazu postaci Ławreckiego. Po jego powrocie do kraju ukazuje się przedziwnie subtelny liryzm wspomnień w zetknięciu z dawno nieoglądanym krajobrazem ojczystym, do którego, niepostrzeżenie wsącza się pierwszy promień nieuświadomionego wówczas uczucia. Sugestywny jest opis przeżyć bohatera na wsi, gdzie we współżyciu z przyrodą zamierza otrząsnąć się ze wspomnień nieszczęśliwych i przygotować się do życia czynnego. Życie płynie tu nieśpiesznie i niedostrzegalnie jak woda wśród błotnych traw. Przyroda- bogata , zdobywcza, ukazana w całej krasie przelewającej się po brzegi bujności, szybko zagłusza wszelkie ślady życia człowieka i jego pracy. Ten kontrast, owiany melancholią przemijania, niestałością spraw ludzkich powracający kilkakrotnie w powieści najmocniej odezwie się w epilogu. Autor ukazuje głęboki wpływ przyrody na Ławreckiego. Ogromnie subtelny jest opis wieczoru w salonie Marii D., w którym toczy się dyskusja na temat stosunku Rosji do zachodu, za oknem świecą gwiazdy a do pokoju wlewa się potężna i zuchwała pieśń słowika. Pieśń ta zagłusza słowa sporu a w sercu Lizy i Ławreckiego zakwita uświadomiona potężna miłość. Również w epilogu obrachunek bohatera z życiem rzucony jest na tło rozkwitającej, wiosennej przyrody i beztroskich młodych mieszkańców Szlacheckiego gniazda. To przyroda jest jedynym świadkiem wyznania miłosnego Lizy i Ławreckiego.
14. Elementy typu zbędnego człowieka w bohaterach Szlacheckiego gniazda.
Turgieniew w Szlacheckim gnieździe porusza wiele zagadnień dotyczących ówczesnej Rosji. W przekroju przez trzy generacje rodu Ławeckich i Kalitynych daje obraz szlachty rosyjskiej z jej najbardziej typowymi rysami. Zagadnienia dróg jakimi ma iść naród rosyjski, zadań jakie ma do spełnienia współczesne pokolenie były w tym czasie ogromnie żywotne. Idea zbędnego człowieka jest jednym z głównych motywów Szlacheckiego gniazda i weszła do powieści jako zasadniczy element ideowego klimatu epoki.
Fiodor Ławrecki to postać centralna w powieści Turgieniewa Szlacheckie gniazdo. Ławrecki to człowiek, który wiele przeżył i doświadczył w życiu zarówno szczęście jak i niepowodzenia. Jest to typ bohatera, którego filozofia obca odrywa od tradycji staroruskiej i w ten sposób klaruje się idea zbędnego człowieka. Jednak główny bohater Szlacheckiego gniazda nie test kanonicznym zbędnym człowiekiem. Główny problem zbędnych ludzi wynika z ich wewnętrznej natury, uwidacznia się w ich niedoli i zmarnowanym potencjale. U Ławeckiego, jego losy determinowane są przez przeszkodę zewnętrzną, którą nie jest w stanie przezwyciężyć.
Ławrecki pochodził z rodziny szlacheckiej. Jego ojciec, Iwan Pietrowicz , wyrósł na filozofii oświeceniowych myślicieli. Przez swój światopogląd oderwał się od tradycji rosyjskiej wsi. Ślub Iwana ze służącą, Małanią, miał być demonstracją jego wolnych poglądów. Ojciec Iwana nie uznawał jego małżeństwa i zerwał kontakty z synem. Dopiero umierająca babka Fiodora wyraziła głęboką chęć ujrzenia swojego wnuka na co jej mąż przystał. Po jej śmierci Małania wraz z synem pozostała u teścia. Znosiła ona tam wiele krzywd i upokorzeń, zwłaszcza ze strony Głafiry, dotyczących szczególnie jej pochodzenia. Właśnie z tego powodu postanowiono, że to Głafira będzie decydować o losach małego Fiodora i to ona zadba o jego edukację. Ławrecki stracił matkę gdy miał 8 lat, jednak pamięć o niej pozostała w nim. Była jedyną osobą, która okazywała mu uczucia i którą on też kochał. Po jej śmierci całkowicie panowała nad nim Głafira. Fiedia bał się ciotki, która była względem niego bardzo oschła.
Jednak piętno na charakterze Ławeckiego w największym stopniu odcisnął jego ojciec i jego autorski system wychowawczy. Ów system był wielopłaszczyznowy. Fiedia zaczął ubierać się na modę szkocką, jego nowy nauczyciel, Szwajcar, wykładał mu tylko nauki przyrodnicze. Jak na spartańczyka przystało chłopiec zaczynał swój dzień pobudką o 4 rano, jadł tylko jeden posiłek dziennie. W ten sposób wyćwiczył w sobie siłę woli, odporność i tężyznę fizyczną. Jednak system ten przysporzył Fiedi więcej szkód niż korzyści. Złe nawyki zakorzeniły się w nim. Nie potrafił żyć z ludźmi, a co więcej oderwano go od wszystkiego co było związane z narodem. Ławrecki z konsekwencjami tego wychowania zmagał się bardzo długo. Według Pisariewa system pobudził w Ławreckim żądze wiedzy, ciekawość jednak nie zostały one w żaden sposób nakierunkowane, nie przekazano mu elementarnych wiadomości, a w dodatku wychowano go na ideach oświeceniowych. Ławrecki w wieku 23 lat nie został jeszcze zaznajomiony z życiem, ani z prawdziwą nauką. Rozwinięto w nim jedynie siłę woli, którą wykorzystał i postanowił sam wziąć na swoje barki obowiązek wychowania na nowo.
Po śmierci ojca wstąpił na uniwersytet, dzielnie znosił plotki na swój temat, gdyż dla większości śmiesznym wydawało się podjecie studiów w wieku 23 lat. Właśnie tam zetknął się z życiem, które rządzi się swoimi surowymi prawami i zmusza Ławeckiego do kroku naprzód wtedy, kiedy on jeszcze nie zdobył żadnego doświadczenia, nie potrafił trzeźwo osądzić swoje czyny, a proces uzupełniania braków w wykształceniu dopiero się zaczął. Pomimo tego Turgieniew podkreśla bogactwo duchowe swojego bohatera. Ławrecki jest miłośnikiem gry Moczałowa, głęboko odczuwa muzykę, piękno przyrody. Zatem odczucia estetyczne nie zostały w nim zagłuszone.
Ławrecki popełnia jednak błąd, który wpłynie na jego losy w przyszłości. Fiodor, który po śmierci swojej matki nikogo nie potrafił pokochać, któremu ojciec wpajał rezerwę do kobiet, zakochuje się. Jego wybranką jest Warwasa Pietrowna, która oczarowuje niedoświadczonego Ławeckiego. Jego miłość do Warwary nie była ideą utopijną. Rozczarowanie Ławeckiego wynikało z charakteru Warwary, a jego jedyną winą było to, że nie potrafił trzeźwo patrzeć na kobiety. Warwara oderwała go od nauki, zajęć w Moskwie, a potem wyjeżdżając za granicę oderwała go od obowiązków w Ławrikach, od rosyjskiej wsi. Właśnie tam, za granicą, dotyka go zdrada żony. Warwara zadaje mu cios i wtedy właśnie Ławrecki poznaje cierpienie. Zrywa kontakty z żoną, gdyż nie widzi możliwości dalszego z nią życia. Jednak nie uchyla się od obowiązku odpowiedzialności za nią, co w zaistniałej sytuacji mógł uczynić i zobowiązuje się do wypłacania jej pensji.
Czas podziałał kojąco na wstrząśniętego Ławeckiego. Wychowany metodami spartańskimi nie był przeznaczony do odgrywania roli cierpiętnika. Mimo, że potrafił pozbierać się po rozstaniu z żoną to ogarnął go sceptycyzm, pogłębiony nowym doświadczeniem. Ławrecki zobojętniał na wszystko. Dopiero po 4 latach podróży zdecydował się na powrót do ojczyzny. Ławrecki nie pozwolił aby cierpienie zdominowało go. Uważał, że zaznał już przyjemności w życiu i teraz pozostało mu poczucie niewypełnionego obowiązku względem swoich poddanych w Ławrikach. Nie potrafił sobie wyobrazić, że mógłby zaznać jeszcze w życiu szczęścia i odwzajemnionej miłości. Jednak kiedy zakochuje się w Lizie nie odrzuca tego uczucia, oddaje mu się cały i wierzy w nie.
Ławrecki należy do ludzi, których nieszczęście oczyszcza. Nieszczęście jest dla nich szkołą, gdzie z ciężkiego doświadczenia wynoszą umiejętność opanowania i ocenienia swoich czynów, potrafią trzeźwo patrzeć na ludzi. Ławrecki jest typem człowieka, który potrafi walczyć o coś, gdy wie, że jeszcze może to robić, gdy widzi w niej sens, ale potrafi także pokornie milczeć kiedy wie, że nie ma innego wyboru.
Miłość do Lizy to moment jego duchowego odrodzenia. Jego miłość była szczera, czysta i przede wszystkim odwzajemniona. Jak się jednak okazało miłość Fiodora i Lizy była tragiczna. Tragizm ów wynikał z przeszkód zewnętrznych. Najważniejsza z nich był powrót Warwary Pietrowna do kraju. Zakochani bowiem myśleli, opierając się na pewnym artykule, że Warwara umarła. Jak się potem okazało było zupełnie inaczej i Liza nie mogła związać się z żonatym mężczyzna gdyż było to wbrew jej zasadom moralnym. Liza darzyła Ławreckiego miłością prawdziwą i kochała go tak jak tylko raz można kochać. Jednak była zawsze wierna swojemu głosowi sumienia i moralności, dlatego miłość ich była nieszczęśliwa i niemożliwa do realizacji. Liza z pokorą zrezygnowała z własnego szczęścia i nakłaniała Ławreckiego do pogodzenia się z żoną, a sama podjęła decyzje o wstąpieniu do monasteru. Ławrecki podporządkował się tej decyzji i był zmuszony do uszanowania jej. Powtórnie tracąc osobiste szczęście Ławrecki postanawia wypełnić swój obowiązek i polepszyć byt swoich chłopów. Wieś została teraz jego ostoją. Był dobrym gospodarzem, a dobro ogółu przewyższyło dobro osobiste.
Po 8 latach przyjechał do domu Kalitynych. Tam dostrzegł jak wiele się zmieniło, ujrzał nowe pokolenie, które ma teraz decydujący głos. Jednak będąc w tym domu powróciły wspomnienia. Tu, na ławce w ogrodzie, rozliczył się ze swoim życiem i zrobił prawdziwy rachunek sumienia. Zagłębił się w swoich wspomnieniach i jednocześnie w tym samym czasie przysłuchiwał się radosnym okrzykom młodych ludzi. Ławrecki zamyśla się i smuci, w jego duszy pojawiają się obrazy przeszłości a na zewnątrz otoczony jest przez radosnych i szczęśliwych ludzi. Smuci się od przykrych wspomnień a nie dlatego, że nie jest mu dane cieszyć się tak jak innym. To właśnie pokazuje, że Ławrecki osiągnął harmonie i zwycięstwo nad zawistnym egoizmem, który rozdrapuje stare rany.
Dobrolubow stwierdził, że dramatyzm Ławreckiego nie zawiera się w walce z własna bezsilnością, a w zderzeniu z takimi pojęciami i zasadami, z którymi walka może przestraszyć najbardziej śmiałego człowieka. Fiodor Ławrecki dwukrotnie doświadczył nieszczęścia w życiu jednak to nieszczęście nie sparaliżowało jago potencjału. Za nowy cel postawił sobie działalność w swoim majątku w Ławrikach. Jednak były w jego życiu okresy, kiedy tak jak prawdziwy zbędny człowiek znał swoje obowiązki lecz coś go hamowało przed ich realizacją. Jednak ostatecznie spełnia swoją rolę dobrego gospodarza i dba o swoich poddanych. Właśnie dlatego Fiodor Ławrecki nie jest kanonicznym reprezentantem idei zbędnego człowieka, gdyż udaje mu się walczyć z przeszkodami wewnętrznymi jednak przezwyciężenie przeszkód zewnętrznych staje się dla niego niemożliwością.
Turgieniew w Szlacheckim gnieździe ukazuje również i typowych zbędnych ludzi. Należą do nich Michalewicz i Lemm, którzy nie potrafią przezwyciężyć wewnętrznych przeszkód a ich potencjały zostają zmarnowane.
Postać Michalewicza mimo, że jest prezentacją kanoniczną idei zbędnego człowieka jest jednak zarysowana na kartach powieści Turgieniewa. To właśnie Michalewicz w czasie studiów zapoznał Ławreckiego z Warwarą i był jego jedynym przyjacielem z tego okresu. Ponownie spotykają się dopiero po latach, po powrocie Ławreckiego z zagranicy i prowadzą długą rozmowę nocną. Michalewicz tak jak typowy zbędny człowiek jest idealistą, wiecznym studentem. Patrzy na życie jak na fanatyczne poświęcenie, służenie jakiemuś poczuciu obowiązku, którego sam dokładnie i jasno nie rozumie. Dyskutując z Ławreckim używa sformułowań z lat studenckich, więc nadal wierny jest swoim dawnym przekonaniom. Tak jak na idealistę i poetę przystało troszczy się jedynie o ludzkość i tym samym nie dba o rzeczy materialne. Był nędznie ubrany, nie miał pieniędzy, ale nie rozpaczał z tego powodu. Żył swoimi zasadami i manierami co dawało mu pełną satysfakcję. Zdarzenie Michalewicza i Ławreckiego demaskuje słabe strony ich obu. Bezcelowy entuzjazm i zapał Michalewicza stanowi zdecydowane przeciwieństwo opieszałowości i niezdecydowania Ławreckiego. Pierwszy mówi o poczuciu obowiązku i podjęciu działań lecz nie potrafi określić czego oczekuje lub potrzebuje. Drugi z kolei zna swoje obowiązki jednak długo zabiera się z zamiarem podjęcia działań i realizacji planów. Zwleka i traci tylko czas.
Oprócz Michalewicza kreacja Lemma zgodna jest z kanonem zbędnego człowieka. Lemm był muzykiem i już w i wieku 5 lat uczył się gry na trzech instrumentach. Gdy miał 8 lat stracił rodziców. Zarabiał na własne utrzymanie muzyką. W wieku 28 lat przyjechał do Rosji. Pracował tu jako dyrygent orkiestry u pewnego magnata. Jednak po paru latach ów magnat zbankrutował i nie wypłacił Lemmowi zaległych pieniędzy. Właśnie w Rosji Lemm chciał coś osiągnąć, zrealizować się w pełni aby potem mógł dumnie powrócić do Niemiec. Wielokrotnie zmieniał pracę po to aby odnaleźć satysfakcję, a myśl powrotu do ojczyzny towarzyszyła mu cały czas. Los jednak rozczarował muzyka i nie spełnił on swoich marzeń i planów. Postać Lemma pokazuje, że zjawisko zbędności nie było tylko obecne w Rosji lecz również w Europie. Wskazuje to na szeroki zakres tego zjawiska. Lemm to człowiek uzdolniony, mający możliwości jednak nie potrafi zrealizować się. Wewnętrzna bariera hamuje go przed zadbaniem o swoje interesy wydawnicze. Lemm nie miał umysłu praktycznego, łatwo się poddawał i nie zabiegał o swoje priorytety. Dostrzec można u niego zarówno brak realizacji w życiu zawodowym jak i osobistym. Cały czas był sam i nie udało mu się założyć rodziny. W Orle osiadł wraz ze swoją kucharką, którą zabrał ze schroniska. Niespełnienie Lemma dostrzega Liza. Była ona jego ulubioną uczennicą, a udzielane jej lekcje muzyki nadawały jego egzystencji sens. Lemm darzył Lizę miłością platoniczna, jednak nie była to miłość ojcowska. Napisał dla Lizy kantanę, w ten sposób muzyka była nośnikiem jego uczucia. Gdy Ławrecki po scenie w ogrodzie i wyznaniu miłości Lizie wraca do domu trafia do Lemma słysząc cudowna melodię, prosi następnie aby muzyk ponownie ją zagrał. Właśnie ów utwór potrafił wyrazić zarówno uczucia Ławreckiego jaki i Lemma względem Lizy co świadczy o ogromnej pojemności muzyki.
15. Typy Turgieniewowskich bohaterek kobiecych na podstawie Szlacheckiego gniazda.
Liza - matka nie troszczyła się o nią, była uzdolnioną dziewczyną bardzo wrażliwa i przez to wyróżniała się spośród masy ludzi.
Z natury prawdziwa i szczera; ma inny świat wartości (niż np. Panszyn ) jej serce uwrażliwione jest przez sumienie chrześcijańskie,
Pochodziła z rodziny szlacheckiej jednak jest wolna od jej wpływów,
Rozdźwięk pomiędzy zaszczepionymi w jej sercu ideałami a ponurą rzeczywistością,
Była przeniknięta poczuciem obowiązku, obawą przed skrzywdzeniem innych, życiem swym wiernie pełniła to co jej sumienie nakazywało,
Charakter ukształtował jej się pod wpływem niani, która zaszczepiła w niej religijność,
Wszelkie nieszczęście przyjmuje z pokorą jako sprawiedliwą karę za wymyśloną winę,
Kochał tylko raz i prawdziwie, dlatego wstępuje do klasztoru bo wie, że ta miłość nie zostanie zrealizowana,
ma bogaty świat wewnętrzny, miała swoją powiernicę Marfę.
Pisariew pisze że Liza nie potrafi analizować własnej osobowości. Kiedy musi podjąć jakąś decyzję rzadko zastanawia się nad nią. W takich sytuacjach albo kieruje się jakąś swoją pierwszą myślą albo podporządkowuję się czyjejś woli, lub odwołuję się do jakiejś moralnej zasady. W swoim życiu nie walczy, nigdy nie zrobi jakiegoś błędnego kroku ponieważ chroni ją wrodzona wysoka moralność jak i głęboka religijność. Ona nie potrafi bronić się przed nieszczęściem, woli je z pokorą przyjąć.
Sztuka a zwłaszcza muzyka odciska w niej estetyczne odczucia.
Na zalety jej charakteru wpłynęły kobiety z ludu: mocne, prostolinijne ale głębokie i konsekwentne.
Wychowana przez niańkę - chłopkę o żarliwej religijności streszczała swoją filozofię do krótkiej ale bezwzględnie obowiązującej tezy: `Chrześcijaninem należy być nie po to, żeby poznawać zaziemskie lecz dlatego, że każdy człowiek musi umrzeć”. Z takiej filozofii życia, z wielkiej szlachetności, nieskazitelności wewnętrznej Lizy płynie jej bezkompromisowość wobec sprawy Ławreckiego oraz własnego uczucia. Z takiej filozofii życia ze zbyt silnego rozdźwięku między zaszczepionym w sercu ideałem a ponurą rzeczywistością rodzi się postanowienie odejścia od świata i poświęcenia się Bogu, którego jedynie kochała wówczas, gdy nikt jeszcze jej sercem nie zawładnął
Agafia - była chłopką, jej ojciec był sołtysem i ją rozpieszczał. Słynęła z urody, strojów, rozumu, zakochał się w niej , dziadek Lizy, przyjął ją do swego domu mimo, że miał żonę ubrał ją po dworsku, przytyła cera jej wybielała tak żyła do jego śm. Wdowa po dziadku Lizy wydała Agafię za mąż za chłopa. Pewnego razu pani zatrzymała się u Agafii i zachwycona jej śmietaną poprosiła o prowadzenie dworu. Mąż jej awansował, ale zaczął pić, ukradł 6 łyżeczek i schował je do kuferka żony gdy się to wydało została szwaczką. Przyjęła to z pokorą. Była małomówna i pobożna, cicha, poważna z nikim się nie kłóciła.. Kalityn chciał oddać jej cały zarząd gospodarstwem lecz ona zrzekła się tego. Jednak zrobił z niej nianię dla Lizy.
Melania - chłopka pokojówka, gdy ojciec się dowiedział (dziad Ławreckiego), że jego syn planuje się z nią ożenić kazał ją wywieźć do odległej wsi. Iwan ją odbił i poślubił potem udał się na wieś do, brata poprosił aby żona mogła u nich zostać przez jakiś czas a sam wyjechał najpierw do Petersburga a potem za granicę.
Marfa nauczyła Agafię pisać
Babka Ławreckiego chciała przed śmiercią pobłogosławić wnuka dlatego wezwano go wraz z Małanią ; po śmierci babki Piotr zostawił w domu swoją synową i wnuka.
Małania była Bardzo uległa, podporządkowywała się wszystkim, dobra, łagodna, bardzo wrażliwa, bardzo kochał swojego syna, nie protestowała gdy Głafira przejęła nad nim opiekę, dzielnie znosiła uwagi dotyczące jej pochodzenia.
Ciepłym, pełnym liryzmu tonem maluje autor postacie kobiet z ludu. Zarówno matka Ławeckiego jak i niańka Lizy, są wyrazem kultu jaki Turgieniew żywił dla głębi i konsekwencji prostej kobiety rosyjskiej. Ich postawa apelowała do ówczesnych ludzi o rozwijanie samorodnych skarbów, które potencjalnie tkwiły w duszy rosyjskiego ludu.
Głafira - chytra, była pyszna, ale nie fałszywa miała poczucie wyższości, godności; wychowywała Ławeckiego; on został jej spadkobiercą. Była brzydka, garbata, chuda; Była uparta i despotyczna. Nie chciała słyszeć o małżeństwie. Była 12 lat starsza od ojca Ławreckiego.
Marfa Tiomofiejewna- ciotka Marii Dmitriewny była niezależna, wszystkim mówiła prawdę bez ogródek, bezpośrednia, nieznosiła Kalinina i po ślubie bratanicy przeniosła się do swojej wioski gdzie przez 10 lat żyła w kurzej chacie; troskliwa, opiekowała się innymi przygarnęła Anastazję Karpowną(którą spotkała na pielgrzymce) jest praktyczna, dowcipna, zdrowo myśli; była powiernicą Lizy, była pobożna ale nie do przesady.
Warwara - spotkał ją Ławrecki w teatrze, w czasie występu Moczałowa; jej ojciec Paweł Piotrowicz był generałem - majorem; długo klepał biedę, gdy po 20 latach dostał swój pułk. Musiał podać się do dymisji bo zaczął robić jakieś machlojki z pieniędzmi.
Warwara Panowała nad Ławreckim; lubiła luksus, zbytek, komfort, czego nie mogła jej zapewnić rosyjska wieś.
Prowadziła własny salon w Paryżu; zdradziła męża, wróciła potem do Rosji bo było jej mało pieniędzy. Ławrecki zachował się po rycersku wypłacał jej pieniądze mimo, że mógł jej tego pozbawić.
Manipulowała sprytnie ludźmi, osiągała to co chciała, potrafiła każdemu zamydlić oczy, potrafiła przekabacić Marię Dmitriewnę na swoją stronę aby mieć swoich sojuszników, co nie przeszkadzało jej na się z jej salonu z Pansznem .
Przyjazd Warwary bardzo zszokował Ławreckiego, gdyż wcześniej przeczytał w gazecie o jej śmierci a po drugie wiedział, że jej obecność jest ciosem w miłość Lizy i jego; po jej przyjeździe przez 2h tułał się po ulicy i w końcu poszedł do domu Lemma.
Warwara - umiała bardzo ładnie śpiewać, u śpiewała razem z i wszystkich oczarowała, posiadała dar łatwego i szybkiego zbliżania się do ludzi
Ławrecki zgodził się mieszkać z Warwarą, tyle ile będzie w stanie wytrzymać, a potem wyjedzie gdy zbliżała się zima Warwara zaopatrzyła się i wyjechała do Petersburga, gdzie wynajęła mieszkanie, które załatwił jej (był pod jej wpływem)
Ławrecki wystawił jej specjalny weksel aby zabezpieczyć się przed jej kolejnym
Maria Dmitriewna- to kobieta bez swojego zdania, przekonań, żyje świeckim zadowoleniem, szczęściem.
Uważa, że jest dzieckiem jednak pozbawionym dziecinnej gracji i czystości; była czułostkowa, ale nie było u niej nieprawdziwych uczuć. Nie zajmowała się wychowywaniem dzieci i nie zwracała uwagi o zadbanie o domowe ognisko. Turgieniew Pokazuje tu pewien model, gdzie matki nie rozumieją swoich dzieci przez co córki mają bogaty świat wewnętrzny.
Prowadziła salon, w którym spotkania były centralną częścią powieści. Turgieniew Dba o formę w swoich powieściach. Zawsze jest jakiś bohater, który prowadzi swój salon.
Jej mąż był gubernialnym prokuratorem. Maria wyszła za niego z miłości. Z domu wcześnie utraciła rodziców, ukończyła instytut w Moskwie a potem zamieszkała z ciotką i starszym bratem w O. Odziedziczyła Pokrowskoje. Po ślubie z Kalitynem Pokrowskoje zostało wymienione na inny majątek i Kalityn nabył dom w Orle.
Była rozpieszczona, łatwo się unosiła, nawet płakała gdy ktoś nie szanował jej przyzwyczajeń. Dom jej zaliczano do najprzyjemniejszych w mieście. Obok domu był duży sad.