STRUKTURALIZACJA ŚWIATA SPOŁECZNEGO

• Społeczeństwo globalne

• Wielkie grupy społeczne (makrostruktury społeczne): klasy i warstwy społeczne, grupy

• zawodowe, grupy etniczne, wyznaniowe, terytorialne, organizacje społeczne;

• Struktury pośrednie (mezzostruktury społeczne): zbiorowości terytorialne, lokalne społeczności, zrzeszenia, stowarzyszenia

• Małe grupy społeczne (więź społeczna)

• rodzina; kręgi sąsiedzkie, przyjacielskie;

Indywidualne jednostki („aktorzy społeczni”), pełniący określone role, zajmujący różne pozycje

• Zbiory społeczne

• ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólną, która może być wyróżniona przez zewnętrznego obserwatora, np. zbiór ludzi w wieku 20 lat

• Zbiory społeczne tworzone w sensie statystycznym

• mogą mieć istotne znaczenie dla przebiegu życia społecznego, inaczej - kategorie społeczne (kat. społeczno-zawodowe) wyróżniane ze względu na kryterium wieku, płci, dochodów, wykształcenia itp.

• Zbiorowości

• można o nich mówić dopiero wówczas, gdy w ramach określonych zbiorów społecznych wytworzyła się i występuje - choćby krótkotrwała lub formalna - więź społeczna

• Pary - (dwójki)

• skupiają dwie osoby połączone więzią np. miłości, pokrewieństwa, przyjaźni, pomocy, stosunków pracy czy wychowawczych

• Kręgi społeczne

• złożone są z niewielkiej liczby osób, których członkostwo w kręgu jest płynne, niedookreślone i nie jest celem samym w sobie, lecz powstaje na marginesie innych celów. Można wyróżnić (ze względu na natężenie więzi) kręgi stycznościowe, kręgi koleżeńskie, kręgi przyjacielskie

Grupy społeczne

• skupiają co najmniej trzy osoby,

• powiązane systemem stosunków

• uregulowanych przez instytucje formalne lub nieformalne,

• posiadających pewne wspólnie

• podzielane wartości i

• oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności,

• prowadzącą do wytworzenia się wśród członków

• poczucia przynależności do grupy (poczucia wspólnoty)

Podstawowe cechy wyróżniające grupę społeczną od innych zbiorowości:

• względna trwałość - grupa społ. jest względnie trwała - w odróżnieniu np. od publiczności czy tłumu

• zorganizowanie i ustrukturalizowa-nie - w grupie społ. mamy zwykle do czynienia z jakimś poziomem organizacji wewnętrznej i strukturą, w której poszczególne role są wyraźnie zdefiniowane, np. przywódcy, pomocnika, zwykłego członka itp.

• zachodzenie względnie trwałych stosunków społecznych i interakcji - cechą wyróżniającą grupę społ. jest względna stałość, powtarzalność, stabilność interakcji i stosunków pomiędzy członkami

• grupa społ. składa się ze względnie wybranej i ograniczonej liczby członków - fakt członkostwa i subiektywne poczucie przynależności do grupy społ. jest jednym z jej podstawowych cech konstytutywnych - nie może ono dotyczyć zbyt dużej liczby członków

Dodatkowe cechy wyróżniające:

• wspólne wartości grupy : określone idee i ideały grupy, symbole,

• przedmioty materialne : majątek, nieruchomości,

• ośrodek skupienia : terytorium, gmach, lokal.

Każda grupa musi posiadać odpowiednią organizację. Jej członkowie są powiązani systemem stosunków uregulowanych przez odpowiednie instytucje.

Organizacja grupy utożsamiana jest z jej strukturą wewnętrzną zbudowaną z pozycji zajmowanych przez członków i związanych z nimi ról społecznych, stosunki władzy (władza wyznaczona osobowo i działowo.

Na organizację składają się instytucje, stanowisko kierownika (przywódcy), wzory działania i formy kontroli.

Struktura grupy to sposób podporządkowa-nia sobie członków instytucji i podgrup.

Klasyfikacja grup społ.

Ze względu na typ więzi społecznych (subiektywne odczuwane poczucie wspólnoty i łączności pomiędzy jednostkami, oparte na akceptacji przynależności do grupy, przestrzeganiu wartości, norm i wzorów zachowań grupowych), wyróżnia się:

• grupy pierwotne, w których istnieje więź oparta na osobistych kontaktach i postawach emocjonalnych. Podstawową grupą jest grupa rodzinna. Są one "pierwotne", ponieważ ich powstawanie wiąże się z wcześniejszym cyklem życia ludzkiego, tzn. występują najczęściej w fazie socjalizacji i kształtowania osobowości, np. rodzina, sąsiedztwo, grupy rówieśnicze.

• grupy wtórne, oparte na więziach formalnych, rzeczowych. Komunikacja pomiędzy członkami odbywa się przez pośredników lub grupę pośredniczącą.
  Cechują się kontaktami rzeczowymi, wąskimi celami, bezosobowymi relacjami, racjonalnością.

Ze względu na wielkość grupy dzieli się na:

• grupy małe, posiadające prostą strukturę, czyli złożone wyłącznie z członków i nie posiadające żadnych podgrup (np. rodzina, grupa rówieśników)

• grupy duże, posiadające strukturę zbudowaną z wielu podgrup (np. klasa, grupa społeczno-zawodowa)
  

Ze względu na stopień formalizacji można wskazać:

• grupy formalne (organizacje), funkcjonujące na podstawie wewnętrznych, sformalizowanych i oficjalnych instytucji władzy, kontroli i podziale ról,

• nieformalne, złożone zwykle z małej liczby osób, połączonych wspólnotą interesów, pozostającą w bezpośrednich interakcjach (więzi osobiste), w których obowiązują niesformalizowane - niekiedy bardzo luźne i ulotne - zasady i kryteria członkostwa, kierownictwa i kontroli.

Istnieją poza lub wewnątrz grup formalnych a ich cele mogą być zgodne lub sprzeczne z działaniami tych że grup.
Grupy społeczne dzielą się według óżnych kryteriów, np. trwałości, wielkości, celu, struktury organizacyjnej.

Inne rodzaje grup społ.:

• grupy własne i obce (in group - out group). W grupie własnej członkowie darzą się wzajemną sympatią; w grupie obcej występuje lekceważenie i pogarda wobec innych. Łączy się to z jednej strony z wyobrażeniem o grupie społecznej (np. "stereotypy"), z drugiej zaś z przeciwstawieniem "my" - "oni" (np. przy rozbudzonym etnocentryzmie oraz dyskryminacji).

• celowe (np. sportowe, kluby, koła zainteresowań)

• wspólnotowe (ze względu na współne zadania, wspólnotę poglądów czy wartości).

Są także grupy odniesienia stanowiące dla jednostki model zachowań społecznie akceptowanych, dostarczający kryteriów oceny własnego działania oraz działań innych ludzi.

• grupa odniesienia audytoryjnego („publiczność”), której oczyma jednostka postrzega samą siebie (mechanizm jaźni odzwierciedlonej). Ta grupa oddziałuje dzięki potrzebie konformizmu lub chęci wyróżnienia się z otaczającego grupy.

• grupa odniesienia normatywnego do której jednostka należy lub do której członkostwa aspiruje. Jednostka identyfikuje się z nią z obawy przed wykluczeniem
  albo nie przyjęciem do niej, postępuje zgodnie z uznawanymi w niej normami i wartościami.

• grupa odniesienia porównawczego stanowi dla jednostki tło porównawcze przy niej normami i wartościami własnych i innych ludzi.

Oddziałuje przez poczucie upośledzenia lub wyższości, które jest rezultatem takiego porównania.

Kontrola społeczna to zespół urządzeń i środków działania, zmierzających do zapewnienia zwartości grupy społecznej i podporządkowania jej członków normom grupowym. Społeczna kontrola funkcjonuje głównie w oparciu o sankcje społeczne.

Sankcje społeczne, negatywne (kary) i pozytywne (nagrody) środki społecznej kontroli, jakie grupa społeczna stosuje wobec swoich członków celem eliminacji zachowań niepożądanych i utrwalenia zachowań aprobowanych. Sankcje społeczne mogą mieć charakter formalny (np. sankcje oparte na systemie prawnym i administracyjnym) lub nieformalny (np. sankcje obyczajowe).

Normy obyczajowe to ustalone i obowiązujące w danym środowisku społecznym reguły postępowania.

Normy obyczajowe są formą kontroli społecznej, których nieprzestrzeganie zagrożone jest różnymi sankcjami ze strony grupy. Mogą dotyczyć zarówno spraw drugorzędnych (np. sposobu ubierania się), jak i wynikających z przyjętych zasad współżycia społecznego (np. napiętnowane jest kłamstwo, pomówienie, oczernianie).

Reakcje na nieprzestrzeganie norm obyczajowych mogą być różne. Naruszenie norm obyczajowych nie jest karane przez prawo, lecz przez opinię i przez sankcję moralną. Normy obyczajowe są więc regulatorem zachowań społecznych ważnych dla przebiegu życia w grupie. Ich nierespektowanie zagraża spójności wewnętrznej grupy.

Nacisk grupy (grupowy) - wywieranie wpływu przez grupę na swoich członków celem ujednolicenia zachowań i postaw a także dla podejmowania wspólnych działań. Niepodporządkowanie się naciskowi grupy grozi użyciem sankcji społecznych.

Grupy rówieśnicze

Grupy rówieśnicze, pojawiają się w procesie rozwoju dziecka i wywierają istotny wpływ na jego rozwój i wychowanie. Dzieci w wieku przedszkolnym - od 3 roku życia łączą się w małe grupy dla wspólnej zabawy a od 4-5 roku zdolne są już do współżycia i współdziałania. W wieku 7-8 lat dzieci są zdolne uczestniczyć w innej grupie niż rodzina, tworzą w tym okresie zespoły, które mają charakter krótkotrwały.

Grupy rówieśnicze, zwykle jednopłciowe, zaczynają tworzyć dzieci w wieku ok. 10 lat. Stopień identyfikacji z innymi członkami grupy jest w nich stosunkowo wysoki - w związku z czym ich oddziaływanie na członków jest duże i grupa rówieśnicza pełni ważną funkcję w procesie socjalizacji, a także zaspokaja potrzeby społeczne swoich członków.

Organizacja małych grup rówieśniczych jest przeważnie dość słaba, oparta na zasadzie równorzędności ich członków. Grupy rówieśnicze tracą na znaczeniu w wieku 13-14 lat.

Dezorganizacja grupy to zespół procesów, składających się z wielości postaw i zachowań anormalnych, których występowanie i intensywność zagraża kontynuacji procesów życiowych grupy.

Przyczyny: dezorganizacja grupy w postaci zaniku (osłabienia) świadomości wspólnych celów, osłabienie kontroli społecznej, chwiejność kryteriów i ocen moralnych oraz dopuszczenie wzorów zachowań, które w grupie podlegały represji

---