Szymura, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania


R.2. „Biologiczne podłoże cech temperamentu PEN”

2.1. Heterogeniczność pojęcia aktywacji:

H.J. Eysenck: mechanizmy fizjologiczne odpowiadają za różnice indywidualne w strukturze temperamentu i natężeniu poszczególnych właściwości PEN szukanie biologicznych korelatów cech tempera mentalnych:

Aktywacja ogólna - pobudzenie behawioralne organizmu - konstrukt hipotetyczny odnoszący się do całości energii wyzwalanej przez organizm w procesie kontrolowania reakcji, stanów i zachowań (Strealu)

Aktywacja ogólna (wg Eysenck'a):

a). aktywacja toniczna -w sensie statycznym - jako szczególny stan pobudzenia, przygotowujący organizm do odbioru stymulacji

b). aktywacja fazowa - w sensie dynamicznym - niespecyficzna energetyzacja organizmu w odpowiedzi na dostarczoną właśnie stymulację

Natężenie cech PEN jest odzwierciedlone na poziomie fizjologicznym przez zróżnicowanie w zakresie aktywacji organizmu

Pobudzenie (obecnie uważane za konstrukt wielowymiarowy) odnosi się do fizjologicznych zmian w układzie nerwowym, sercowo-naczyniowym, oddechowym i w ukł. wydzielania wewnętrznego (Nęcka)

Thayer - w swoich badaniach wykazał brak korelacji poszczególnych miar aktywacji (odpoczynek vs wysiłek poznawczy) istnieje wiele różnych typów pobudzeń:

Dodatkowa determinanta poziomu aktywacji: stan organizmu w danym momencie oddziaływania bodźców (pora dnia, nastrój, zmęczenie)

Eysenck: Natężenie E na poziomie fizjologicznym zależne od pobudzenia A (pobudzenie tworu siatkowatego)

Natężenie N zróżnicowanie w pobudzeniu B (lękotwórcze, ukł. limbiczny)

Pętla sprzężenia pomiędzy układem limbicznym a ukł. siatkowatym związek pomiędzy aktywacjami A i B; wyjaśnienie niewielkiej (ale jakiejś) korelacji między cechami E i N, widocznej szczególnie w warunkach emocjonalnego stresu (bo wtedy aktywacja ukł. limbicznego)

P - zależne od właściwości biochemicznych ukł. nerwowego

Matthews i Deary (2002), a także Strelau (2002) - wskaźniki fizjologiczne poziomu aktywacji org.:

a). dla pobudzenia korowego (CUN): spontaniczna czynność mózgowa EEG; korowe potencjały wywołane ERP na skutek pojawienia się stymulacji

b). dla pobudzenia autonomicznego (AUN): reakcja skórno-galwaniczna (SCR)aktywność elektrodermalna (EDA); rytm pracy serca (HR) aktywność sercowo-naczyniowa (CVA)

2.2. Różnice w aktywacji a natężenie ekstrawersji i neurotyczności:

2.2.1. Spontaniczna czynność EEG:

Fale alfa (wg. Eysenck'a):

Jedynie spekulacje - bo w przypadku tego badania nie ma możliwości prezentowania bodźców emotogennych czy polecenia wyobrażenia sobie zdarzeń afektorodnych - a właśnie takie dopiero różnicują (bo wzbudzają ukł.limbiczny)

Tu następuje odpis mnóstwa badań - nad którymi trudził się głównie pan Gale - z których to badań wyszły same sprzeczności i generalnie jeśli coś się potwierdziło, to za chwilę znalazło się i empiryczne zaprzeczenie ;)

W obszernej metaanalizie wskazywano na różne niedociągnięcia metody (różne, niekoniecznie korelujące ze sobą, sposoby pomiaru ekstrawersji i rytmu fal alfa; niejednorodne warunki aktywności spoczynkowej). Gale stwierdził, że jeśli ujednolicić warunki (tzw. warunek umiarkowanie stymulujący), to zależność między rytmem fal EEG i ekstrawersją wyjdzie taka, jaką przewiduje model PEN.

Wielu później podważało zasadność tego stwierdzenia, wysuwając coraz to nowe propozycje tłumaczenia, dlaczego nie wychodzi ;)

Zuckerman - wskazuje np. na płeć jako moderatora tej zależności przewidywana przez Eysenck'a zależność między ekstrawersją i rytmem fal EEG sprawdza się tylko w przypadku kobiet.

Sternberg - spodziewana korelacja ujawnia się wówczas, gdy bierzemy pod uwagę jeden ze składników ekstrawersji - impulsywność.

Bartussek - należy badać interakcje ekstrawersji i neurotyczności, ponieważ obie te cechy razem wypływają na poziom pobudzenia tonicznego.

Jeśli chodzi o neurotyczność (N) same sprzeczne wyniki (i to nie tylko sprzeczne wewnętrznie, ale również z samym modelem PEN) - choć w kilku badaniach (m.in. Strelau i Terelak) udało się powtórzyć istnienie zależności między neurotycznością i niskim indeksem fal alfa (jak przewidywał model PEN)

Propozycja Stelmack'a - wyższy poziom pobudzenia introwertyków widoczny w fizjologicznej reakcji na stymulację, a nie w poziomie aktywności tonicznej badajmy więc przy pomocy korowych potencjałów wywołanych (ERP)

2.2.2. Korowe potencjały wywołane ERP:

Jak to działa?

Prezentujemy wielokrotnie ten sam bodziec, przy czym każda pojedyncza ekspozycja powoduje aktywność bioelektryczną mózgu w postaci nieregularną desynchronizację fal mózgowych. Później uśrednia się sumy pojedynczych fal, tak że dostajemy reakcję mózgu w odpowiedzi na dany bodziec w postaci tzw. uśrednionych potencjałów wywołanych przez stymulację (AERP)

Amplituda - podstawowa charakterystyka potencjałów wywołanych; im silniejszy bodziec, tym wyższa amplituda, aż do wystąpienia hamowania ochronnego.

Osoby o niskiej aktywacji - duże zapotrzebowanie na energetyczną wartość stymulacji, hamowanie ochronne występuje dopiero wtedy, gdy bodziec jest naprawdę intensywny; tu model PEN widzi ekstrawertyków i osoby o niskim poziomie neurotyczności

Osoby o wysokiej aktywacji - hamowanie ochronne i spadek amplitudy potencjałów wywołanych następuje relatywnie szybko - tu model PEN wskazuje na introwertycy i os. o wysokim poziomie neurotyczności.

Jednak Strelau zwraca jeszcze uwagę na intensywność bodźca:

Tutaj przykłady badań, które częściowo potwierdzają przypuszczenia Stralau'a ogólne wnioski (wyciągnięte zresztą przez Eysenck'a):

- gdy bodźce mniej intensywne i neutralne emocjonalnie - wyższa amplituda u introwertyków

- bodźce silniejsze - większa aktywność bioelektryczna u ekstrawertyków.

Znów przeprowadzono całą serię badań, wykorzystując różne modalności - generalnie, choć wyniki znów niejednoznaczne, potwierdzają powyższą prawidłowość (i tego też - w obliczu generalnego zamętu - trzyma się, jak przysłowiowej brzytwy, sam Szymura ;)

2.2.3. Aktywność elektrodermalna EDA:

Poziom przewodnictwa skóry SCL - wskaźnik pobudzenia spoczynkowego

Reakcja skórno-galwaniczna SCR - zmiana w zakresie SCL, spowodowana prezentacją bodźców (zwłaszcza emotogennych); wielkość tej reakcji wskaźnikiem pobudzenia fazowego

Przewidywania na podstawie PEN (Stelmack i Green)

Introwertycy - wyższe SCL, większa amplituda SCR, ale jedynie w odpowiedzi na stymulację umiarkowanie intensywną (co jest analogią do przewidywać w przypadku badań potencjałów wywołanych)

Ekstrawertycy - przewidywana interakcja pomiędzy wielkością SCR w zależności od siły i częstotliwości prezentowanych bodźców

Wybaczcie, ale znów dane potwierdzające przewidywania koncepcji Eysenck'a są „dość ubogie i niejednoznaczne” . Wskazano na kilka prawidłowości (skądinąd interesujących;), które komplikują interpretację wyników badań:

Więcej wniosków zgodnych z modelem PEN uzyskano wprowadzając bodźce o różnej intensywności:

- gdy bodźce o słabym natężeniu - związków nie stwierdzono

- gdy natężenie stymulacji umiarkowane - wskaźnik SCR dla introwertyków w porównaniu z SCR ekstrawertyków był znacznie wyższy

- reakcja elektrodermalna ekstrawertyków jest wyższa niż u introwertyków w warunkach silnie stymulujących bezpośrednio po wykonaniu trudnego i stresującego zadania; gdy natężenie stymulacji mniejsze, a wykonane uprzednio zadanie łatwe - SCR introwertyków znacznie wyższe Eysenck upatruje się w tym rezultatu hamowania ochronnego.

To ekstrawersja. A co z nerotycznością?

W przypadku badania zależności między wskaźnikiem EDA i neurotycznością należy uwzględnić raczej afektywny (a nie energetyczny) aspekt stymulacji.

Mangan (1974) - prezentacja zdjęć erotycznych; wyniki: osoby o wysokim poziomie neurotyczności charakteryzują się mniejszą amplitudą SCR w takich warunkach.

Dalsze badania - nad zależnością poziomu SCR od natężenia cechy lęku - zupełnie sprzeczne ze sobą, więc szkoda nawet przytaczać.

Wniosek ogólny (Stelmack): wyniki tych badań „pozostają w zgodzie z hipotezą H.J. Eysenck'a głoszącą, że introwertycy charakteryzują się wyższym poziomem pobudzenia niż ekstrawertycy, przynajmniej wtedy, gdy prezentowana im stymulacja ma przeciętne natężenie” = to, co już wiemy z EEG i potencjałów wywołanych.

Smith: ekstrawertycy i introwertycy „różnią się bardziej w pobudzeniu fazowym niż w tonicznym, a różnice te są widoczne szczególnie wtedy, gdy warunki eksperymentalne wymagają gwałtownego hamowania ochronnego”

2.2.4. Aktywność sercowo-naczyniowa CVA:

Aktywność sercowo-naczyniowa CVA - mierzona zarówno w stanie spoczynku (pobudzenie toniczne), jak i w odpowiedzi na stymulację (pobudzenie fazowe); zazwyczaj mierzy się częstość skurczów serca (HR), ale też ciśnienie krwi i temperaturę ciała

Model PEN przewiduje:

- introwertycy i neurotycy - wyższy toniczny HR i wyższa częstość skurczów serca w odpowiedzi na bodźce o umiarkowanym natężeniu

-ekstrawertycy i osoby stabilne emocjonalnie - wyższe wskaźniki, gdy stymulacja intensywna.

Blake: wykrył analogiczną zależność do tej wykrytej przez Wilsona (por. interakcyjna zależność ekstrawersji i pory dnia na przewodnictwo skórne ;) Blake, stosując temperaturę ciała jako wskaźnik aktywacji:

Introwertycy: gwałtowny wzrost temperatury ciała między 4:00 a 14:00, brak zmian do godz. 18:00, temperatura zaczyna opadać

Ekstrawertycy: brak zmian między 4:00 i 8:00, ok. 10:00 niemal równo z introwertykami, następnie rośnie aż do godz. 20:00. O 22:00 krzywe intr. i ekstr. Zbiegają się. - różnice te istotne statystycznie.

Geen: proste uczenie się w obecności dźwięku zakłócającego: introwertycy - wyższa częstość skurczów serca w przypadku bardzo niskiego i średnio intensywnego natężeni dźwięku zakłócającego.

Pearson i Freeman: pomiar częstości skurczów serca podczas wykonywania zadania arytmetycznego: wskaźnik HR introwertyków jest wyższy niż ekstrawertyków, różnica ta jest tym wyższa, im trudniejsze było zadanie arytmetyczne.

Richard i Eves: wzrost HR w reakcji na silny bodziec stwierdzono u neurotycznych introwertyków.

Beauvale i Kaiser: stabilni emocjonalnie introwertycy charakteryzują się większym zwolnieniem rytmu pracy serca w warunkach prezentacji słabych sygnałów dźwiękowych.

Hirschman i Favaro: większe początkowe zwolnienie rytmu pracy serca u introwertyków w warunku prezentacji zdjęć awersyjnych i wywołujących reakcję obronną.

2.2.5. Fizjologiczne korelaty cech E i N - uwagi ogólne:

„Powyższe wyniki raczej potwierdzają biologiczną koncepcję temperamentu PEN niż ją falsyfikują”;)

J.H. Eysenck - stwierdza, że jego koncepcja odnosi się wyłączeni do aktywacji fazowej (tej w odpowiedzi na już zaistniałą stymulację)

Dlaczego? Bo aktywacja toniczna ciężka do kontroli w warunkach eksperymentalnych (np. wpływ wyobrażeń czy myśli intruzywnych, generalnie częściej zniekształcała badania, a wtedy to już nic z jego koncepcji nie wychodziło ;)

Interakcyjny charakter zależności pomiędzy cechami temperamentu, natężeniem stymulacji i przejawianym pobudzeniem fazowym. A wszystko bezpośrednią konsekwencją różnic w szybkości pojawiania się hamowania ochronnego (generalnie szybciej u introwertyków i os. o wysokim poziomie neurotyczności).

W przypadku ekstrawertyków pobudzenie fazowe jest zależne od energetycznej wartości bodźców, w przypadku osób o wysokim poziomie neurotyczności - od wartości afektywnej.

Słaby potwierdzenie biologicznych podstaw cechy N jest, zdaniem Eysenck'a, związane z „…uporczywym prowadzeniem badań w niewystarczająco stresujących warunkach” ;) (co otwiera nam, przyszłym badaczom, niepomierne horyzonty :P)

2.3. Biologiczne podłoże psychotyczności:

H.J. Eysenck - hipoteza: psychotyczność mogłaby być związana z aktywacją na podobnej zasadzie jak ekstrawersja (analogicznie: osoby o wysokim P - niższa aktywacja toniczna i większe możliwości w zakresie aktywacji fazowej)

Matthews i Amelang: „jedynym korelatem czynności alfa EEG jest cecha P” co jest ogólnie sprzeczne z wynikami wcześniej przytoczonych badań ;)

Osoby o wysokim natężeniu psychotyczności są mniej pobudzone tonicznie, mają niższe przewodnictwo skórne, niższy puls (a więc i wolniejszy HR). co świadczy o relatywnie niskim poziomie pobudzeni tonicznego zarówno w zakresie CUN jak i AUN.

„Mało MAO” (oksydazy monoaminowej) więcej dopaminy (i jej przewaga nad serotoniną) przewaga układu aktywującego nad hamującym duże zapotrzebowanie na stymulację i późne hamowanie ochronne rozhamowanie w zachowaniu, skłonność do ryzyka, uzależnień, dominacji i zachowań antyspołecznych

Cechy te, co prawda, pasują do opisu osoby psychotycznej, korelacja istotna, ale niski poziom MAO koreluje też z ekstrawersją, impulsywnością i psychopatią (Strelau), ponadto korelacja ta specyficzna dla cechy SS (sensation-seeking Zuckerman'a)

Osoby o wysokim natężeniu cechy P:

Claridge: istnieją dwa systemy pobudzenia i odpowiadające im fizjologiczne mechanizmy aktywacji:

1). Toniczny system aktywacji (SAT) - odpowiada za utrzymanie ogólnego poziomu pobudzenia, wynikającego zarówno z zewnętrznych jak i wewnętrznych źródeł aktywacji

2). System modulacji aktywacji (SMA) - odpowiada za regulację z zakresie poziomu pobudzenia (hamowanie ochronne lub uwagową selekcję potencjalnych źródeł stymulacji w przypadku jej niedoboru)

W warunkach normalnych: ich działanie skoordynowane. U osób psychotycznych - dysocjacja w funkcjonowaniu tych systemów. Fizjologiczne podłoże cechy P polega więc na niedopasowaniu mechanizmów modulacji pobudzenia do zapotrzebowania ze strony tonicznego systemu aktywacji) i wyniki badań świadczą o tym, że faktycznie tak być może ;)

2.4. Koncepcja PEN teorią temperamentu czy osobowości?

Ogólnie niewielka ilość badań, a ich wyniki niejednoznaczne (to dopiero zaskoczenie! ), brak też całościowej teorii opartej na koncepcji pobudzenia gdyby więc patrzeć bardzo rygorystycznie, na status teorii zasługiwałaby jedynie koncepcja E-pobudznia.

Wszelkie badania pozwalają jednak założyć, że:

1). Ekstrawersja jest związana z wysokim zapotrzebowaniem na pobudzenie układu siatkowatego (pobudzenie mobilizujące)

2). Neurotyczność - z wysoką obronnością przed pobudzeniem układu limbicznego (pobudzenie lękotwórcze)

3). Psychotyczność - z brakiem koordynacji w zakresie pobudzenia różnych subsystemów układu nerwowego (dysocjacja pobudzenia?)

Z takimi założeniami możemy nadać teorii osobowości H.J Eysenck'a status teorii temperamentu (hurra!)

No i ogólne zaproszenie go zgłębiania tajników biologicznych korelatów PENu

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Szymura, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
Szymura, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
Nęcka r. 6, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
Skrypt(2), II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
zuckerman stu, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
zuckerman+klucz, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
material do pominiecia, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
guidelines, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
necka, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
cw.6 pmo, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
Teorie zorientowane na dziecko, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
Cw. 9 - materialy, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
Materiał NIE obowiązujący do kolokwium, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, oprac
skrypt (2), II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
necka, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
teorie zorientowane na doroslego, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
PRI kolokwium 08.06.10, II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opracowania
09a.Motywacyjne skladniki osobowosci(2), II ROK, SEMESTR II, psychologia różnic indywidualnych, opra

więcej podobnych podstron