Postawę rodzicielską można zatem wstępnie określić jako występującą u rodziców tendencję do odczuwania dziecka, myślenia o nim i zachowania się - werbalnego i niewerbalnego - w pewien określony sposób, wobec niego .

Każda postawa zawiera trzy elementy - składniki : myślowy, uczuciowy i element działania

Składnik myślowy może być wyrażony słownie w formie poglądu na przedmiot postawy np. „to taki rozumny, miły chłopiec” lub „on jest taki okropnie nieznośni”

Składnik o charakterze działania objawia się w czynnym zachowaniu wobec przedmiotu postawy np. gdy matka tuli dziecko albo je karci.

Składnik uczuciowy to swoistego rodzaju ekspresja towarzysząca zarówno wypowiedzi jak i zachowaniu.

W konsekwencji postawy dziecko jest spostrzegane, oceniane i traktowane przez matkę czy ojca w ten specyficzny sposób, jaki determinuje postawa. Za cechę najbardziej charakterystyczną dla danej postawy uważa się jej ładunek uczuciowy.

1. .Rozwój społeczny dzieci w wieku przedszkolnym
   Rozwój społeczny można rozpatrywać z dwóch punktów widzenia:
   - jako integrowanie się dzieci w grupę społeczną - socjalizacja (Proces socjalizacji prowadzi do opanowania przez jednostkę wiedzy o swojej grupie, rolach społecznych ,a także do opanowania standardów i wartości)

- jako kształtowanie się jednostki w grupie (czyli proces dochodzenia do unikatowych wzorców przeżywania ,myślenia i działania w różnych sytuacjach).

Dla dzieci w wieku przedszkolnym dobrą szkoła społecznego uczenia się jest zabawa. Szczególnie ważne są zabawy w role, które pozwalają odkrywać reguły związane z daną rolą. Zabawa dobrze służy zrozumieniu przez dzieci społecznych ról dorosłych. Dzieci eksplorują w zabawie różne role społeczne : rodzinne , zawodowe. Przyjmują tę role zgodnie z płcią :dziewczynki odgrywają role kobiece , a chłopcy męskie .

Zabawy stanową okazję do nawiązywania i rozwoju kontaktów społecznych .
W wieku 3-6 lat stabilizują się zabawy samotne i równoległe (obserwacja zabaw innych). Zajmują one połowę czasu przeznaczonego na zabawy. Pod koniec okresu przedszkolnego dzieci są zdolne do zabaw zespołowych .

W wieku przedszkolnym wzrasta również poziom empatii ,która polega na podzielaniu doświadczeń emocjonalnych innych osób, przejawia się w dostrzeganiu, rozumieniu i podzielaniu przeżyć innej osoby. Dzieci 3-4 letnie są bardziej skłonne odpowiadać prospołecznie na zmartwienia dzieci, z którymi weszły w koleżeńskie relacje niż na kłopoty innych.

W wieku przedszkolnym dzieci rozumieją niezwykły charakter kontaktu społecznego, jakim jest przyjaźń. Przyjaciel jest wyróżniany jako partner zabawy, przyjaciele dzielą się zabawkami, do przyjaciela częściej niż do innych kierowane są prośby. Przyjaciele częściej przebywają ze sobą, rozmawiają, patrzą na siebie.

Negatywne zachowania , które można zaobserwować u dzieci to agresja i brak posłuszeństwa.

- Agresja pojawia się w rozwoju dziecka wówczas, gdy zaczyna ono rozumieć, że może być przyczyną zmartwień innych osób ,a jednocześnie wie, co może osiągnąć ukazując, że jest zmartwione.

Wyróżniamy dwie formy agresji, przejawiane przez dzieci:
- Agresja instrumentalna - występuje w dążeniu do osiągnięcia czegoś upragnionego(zanika wraz z wiekiem ,w miarę jak dzieci uczą się zachowywać kompromisowo).
- Agresja wroga (zorientowana na osobę) - polega na sprawieniu bólu innej osobie(wzrasta miedzy 4-7.r.ż.)( starsze dzieci przedszkolne potrafią rozpoznać kiedy ktoś jest złośliwy ,a kiedy atakuje ).
Dzieci obu płci wykazują w toku rozwoju podobne zachowania, jednak chłopcy są bardziej agresywni niż dziewczynki, co wyróżnia się w wielu kulturach.

2. Osobowość dziecka w wieku przedszkolnym
   Rozwój osobowości dzieci postępuje równocześnie z ich rozwojem społecznym, emocjonalnym i poznawczym.
   Procesem, który odgrywa zasadniczą rolę w kształtowaniu się osobowości jest socjalizujący proces identyfikacji, dzięki któremu dziecko naśladuje znaczące osoby w jego otoczeniu. Ustalanie tożsamości płciowej przypada na wiek przedszkolny.

Samokontrola czyli jedna ze zdolności rozwijających się w wieku przedszkolnym, to działanie zgodnie z oczekiwaniami autorytetów, nawet w sytuacji braku zewnętrznej kontroli. Małe dzieci nie potrafią powstrzymywać się od działania , natomiast dzieci w 4.r.ż. zaczynają świadomie kontrolować swoje emocje .

Według E.Macoby wyróżniamy 4 rodzaje powstrzymywania się, zapewniających samokontrolę:
- Powstrzymywanie się od natychmiastowego działania
- Powstrzymywanie się od ujawniania emocji
- Powstrzymywanie się od szybkiego wyprowadzania wniosków
- Powstrzymywanie się od dokonywania wyborów bez rozważenia sytuacji

Rozwój obrazu własnej osoby :
Dzieci w wieku przedszkolnym rozwijają świadomość własnej odrębności.
Obraz własnej osoby jest bardzo konkretny. Składa on się z imienia, posiadanych rzeczy, codziennych zachowań. Dzieci, odróżniając siebie od innych współdziałają ze sobą w zabawie i potrafią rozwiązywać konflikty.
Ważną zdolnością w rozwoju obrazu własnej osoby jest samoocena - czyli zespół sądów o własnej wartości. Dzieci poniżej 7.r.ż. oceniają swoje zdolności bardzo wysoko i nie zdają sobie sprawy z trudności rozwiązywanych zadań.

Stadia w rozwoju moralnym według L. Kohlberga

W modelu rozumowania moralnego L. Kohlberga dzieci poniżej 9 r.ż przejawiają moralnośc przedkonwencjonalną , którą charakteryzuje przyjmowanie przez podmiot egocentrycznej perspektywy . W tym wieku za słuszne uważa się zwykle to zachowanie które odpowiada własnym potrzebom i interesom jednostki, a jednocześnie zapewnia wzajemną korzyść w interakcach z innymi ( stadium II ). Wraz z konsolidowaniem się operacji konkretnych - pod koniec tego okresu - dzieci zaczynają osiągać stadium III na poziomie moralności konwencjonalnej . W stadium tym dziecko potrafi przejąć punkt widzenia członka grupy społecznej , z którą pozostaje ono w bezpośrednich interakcjach.

ROZWÓJ DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

CHARAKTERYSTYKA PROCESÓW POZNAWCZYCH

1) Zdobywanie orientacji w czasie.

Orientacja w czasie opiera się na zdolnościach umysłowych, takich jak pamięć, wyobrażenia i przewidywanie. Według Piageta dziecko w wieku przedszkolnym pojmuje czas subiektywnie - stawia w centrum zdarzenia dotyczące jego samego i rozgrywające się w teraźniejszości (egocentryzm czasowy).

Czynności myślowe

1) Szeregowanie - etapy:

- tworzenie małych szeregów - te same obiekty różniące się wyraźnie rozmiarem (np. duża piłka i mała piłeczka)

- szeregowanie empiryczne - dzieci losowo wybierają elementy z podanego zestawu (np. patyczków) i próbują układać je według malejącej lub rosnącej wielkości, uwaga dzieci skupia się na dwóch sąsiadujących ze sobą elementach i między nimi ustalają, który jest mniejszy lub większy (np. potrafią stwierdzić, że patyczek zielony jest dłuższy niż patyczek niebieski, ale nie rozumieją, że z tego wynika, że jednocześnie patyczek niebieski jest krótszy od zielonego), elementy, które nie zostały umieszczone w szeregu nie mogą zostać już do niego wprowadzone, gdyż takie przekształcenie jest równoznaczne z tworzeniem szeregu od nowa (ten proces nazywa się dwoistością stanów i przekształceń).

- szeregowanie systematyczne - dzieci potrafią ustalić, który z sąsiadujących ze sobą dwóch elementów jest większy, a który mniejszy i odwrotnie (inaczej niż w poprzednim etapie), wybrać z szeregu element największy i najmniejszy oraz wstawić w szereg dodatkowy element w odpowiednim miejscu

Pod koniec okresu przedszkolnego dzieci zdolne są do zabaw zespołowych, dla których charakterystyczne jest ustalenie wspólnego celu i planu działania.

(zabawy samotne->równoległe->wspólne->zespołowe)

Trzy typy matek odgrywających patogenną rolę w rozwoju dziecka:

a) typ matki agresywnej, która agresję, będącą wynikiem różnego rodzaju frustracji życiowych, kieruje na członków ro­dziny

b) typ matki nadmiernie skrupulatnej, nastawionej lękowo, chronią­cej dzieci w przesadny sposób przed infekcjami, złym wpływem rówieśni­ków, nadmiernie kontrolującej c) typ matki, dla której dzieci są środkiem kompensacji niespełnionych pragnień, zawiedzionych nadziei. Dzieci ota­czane nadmierną opieką i miłością, gdy zawiodą te nadzieje - są odrzucane.

Trzy typy ojców odgrywających patogenną rolę w rozwoju dziecka:

a) ojciec nie­obecny - to ojciec zdominowany przez matkę, który nie chce lub nie umie włączyć się w proces wychowawczy

b) ojciec rygorystyczny i surowy, nadmiernie egzekwuje stawiane dziecku wymagania, które zazwyczaj są wy­górowane i nie uwzględniają możliwości dziecka

c) ojciec groźny to typ ojca wzbudzającego postrach całej rodziny. Rolę ojca groźnego lecz pozbawione­go autorytetu reprezentują ojcowie-alkoholicy.

Środowisko rodzinne jest tym, w którym zaspokajane są najważniejsze potrzeby dziecka. Warunkiem prawidłowego rozwoju osobowości dziecka jest rozwijanie i spełnianie potrzeb psychicznych dziecka, a także właściwy stopień ich zaspokojenia i sposób, w jaki są zaspokajane.

Potrzeby, które dziecko zaspokaja w rodzinie:

- potrzeby miłości i kontaktu emocjonalnego

- potrzeby kontaktu społecznego, którą zaspokajają członkowie rodziny

- potrzeby samourzeczywistnienia się, któ­re realizowane są poprzez stwarzanie dziecku warunków do rozwoju, reali­zacji uzdolnień i zamierzeń

- potrzeby szacunku i uznania społecznego. Warunkiem realizacji tej potrzeby jest traktowanie dziecka „na serio"

Wymienione potrzeby zaspokajane są lub nie, zależnie od przyjęcia określonej postawy rodzicielskiej. Postawa akceptacji sprzyja zaspokajaniu potrzeby miłości, a postawa odtrącająca ją frustruje. Współdziałanie z rodzicami zaspokaja potrzebę kontaktu społecz­nego, postawa unikająca rodziców pozostawia tę potrzebę niezaspokojoną. Postawa uznania praw dziecka pozwala na zaspokojenie potrzeby szacunku, co jest niemożliwe przy przeciwstawnej postawie nadmiernego wymagania i stałego krytykowania. Przyznanie dziecku swoboda działania umożliwia zaspokojenie potrzeby samourzeczywistnienia, co jest niemożliwe przy nad­miernym ochranianiu dziecka.

1. Procesy poznawcze

Sprawności percepcyjne dzieci w wieku przedszkolnym:

• Dzieci w wieku przedszkolnym zaczynają rozpoznawać litery jako zbiory punktów.

• Pewne trudności sprawia im kopiowanie figur geometrycznych jak i liter.

• Dzieci przedszkolne nie ujmują jeszcze dokładnie wielkości i proporcji przedmiotów oraz ich części składowych.

• W okresie średniego dzieciństwa wzrasta zdolność rozróżniania barw i odcieni.

• Wzrasta wrażliwość słuchowa dzieci i to zarówno w zakresie słuchu muzycznego jak i słuchu fonematycznego.

• W 6.-7. r.ż. większość dzieci rozpoczyna proces nauki czytania i pisania, a niektóre wprowadzane są w tajniki tej sztuki znacznie wcześniej.

Zmiany rozwojowe w pamięci. Zmiany dotyczą:

• Wzrostu pojemności pamięci

• Powiększaniu się wiedzy o przedmiotach, które próbuje się zapamiętać

• Pojawieniu się skutecznych strategii zapamiętywania

• Pojawienia się zdolności do myślenia o własnych procesach pamięciowych

Czynności myślowe. Podstawowymi czynnościami myślowymi dziecka są: porównywanie, szeregowanie i klasyfikowanie.

Porównywanie

Grupowanie przedmiotów na podstawie różniących je elementów.

Szeregowanie (rodzaje szeregów):

• Małe szeregi - zestawione obok siebie obiekty tej samej klasy różniące się wyraźnie rozmiarem, np. małą piłeczkę i dużą piłkę.

• Szeregowanie empiryczne - losowo wybrane elementy z podanego zestawu (np. patyczków) ułożone według wzrastającej/malejącej wielkości.

• Szeregowanie systematyczne - ustalanie relacji mniejsze/większe - relacja ta ustanawiana jest w obu kierunkach tworzonego szeregu (jeśli szeregują przedmioty a - b- c od najmniejszego do największego to oceniają że przedmiot "b" jest większy od "a" i mniejszy od "c")

Klasyfikowanie

Klasyfikowanie polega na grupowaniu przedmiotów na podstawie ich podobieństw. Wykrywanie podobieństw między elementami zbioru jest czynnością umysłowo trudniejszą od wynajdowania różnic.

Dziecięce rozumowanie przyczynowo-skutkowe

Rozumowanie przyczynowo-skutkowego obejmuje: ujmowanie sekwencji zdarzeń w czasie, dostrzeganie i rozumienie transformacji obiektów oraz zwracanie uwagi na różnice między stanami początkowymi i końcowymi

---