Zestaw 17

Pojęcie i sposoby obliczania produktu krajowego brutto (PKB).

Produkt krajowy brutto (PKB) - jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem.

Sposoby obliczania Produktu Krajowego Brutto (PKB) :

• Metoda sumowania wydatków

Ta metoda polega na sumowaniu wydatków na produkty finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe.

Wydatki te obejmują:

• Wydatki na produkty konsumpcyjne (czyli dobra i usługi) wytwarzane w kraju (C_k )

• Wydatki na krajowe produkty inwestycyjne (I_k )

• Wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne dobra i usługi, z wyłączeniem płatności transferowych (G_k)

• Wydatki zagranicy na krajowe produkty eksportowane (E_xk)

Można więc zapisać:

PKB = C_k + I_k + G_k + E_xk

gdzie subskrypty k przy poszczególnych symbolach oznaczają, że bierzemy pod uwagę tylko wydatki na produkty krajowe.

Taki sam rezultat otrzymamy, gdy będziemy dodawać poszczególne wydatki na produkty krajowe i importowane, a następnie odejmiemy wielkość łącznego importu ( I_m ). Mamy więc:

PKB = C + I + G + E_x - I_m

Gdzie C, I, G i E_x zawierają również komponenty z importu.

• Metoda sumowania dochodów.

Ta metoda polega na dodawaniu owych dochodów, powstających w procesie wytwarzania produktów w danym roku. Suma tych dochodów musi być równa ogólnej sumie wartości dodanej, bowiem wartość dodana składa się z dochodów otrzymywanych przez uczestników procesu produkcji.

Dochodów jakich nie możemy zaliczyć do obliczania PKB tą metodą to np.: podarunek od wujka w kwocie 100 zł, dlatego że taki dochód nie powstał w procesie produkcji, i również nie możemy zaliczyć tu płatności transferowych, tj. emerytury, renty, różnego rodzaju zasiłki, stypendia itp. Płatności te nie wiążą się z koniecznością świadczenia w zamian jakiejś usługi, nie są dochodami z tytułu w procesie produkcji.

• Metoda sumowania produktów.

Ta metoda polega na sumowaniu wartości dóbr i usług wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku.

Przy obliczaniu PKB tą metodą trzeba uważać, aby nie dodawać wielokrotnie tych samych elementów. Niektóre produkty wytwarzane w danym roku są bowiem w całości zużywane przy wytwarzaniu innych produktów w tym samym roku. Przy obliczaniu PKB należy liczyć wyprodukowane dobra i usługi tylko jeden raz.

Są dwa sposoby uniknięcia wielokrotnego liczenia tych samych elementów.

Pierwszy polega na sumowaniu wartości tzw. produktów finalnych, drugi zaś - na sumowaniu tzw. wartości dodanej.

Produkty finalne to dobra i usługi nabywane przez ostatecznego użytkownika. W ich skład wchodzą dobra i usługi konsumpcyjne nabywane przez gospodarstwa domowe oraz dobra i usługi inwestycyjne (np.: maszyny) nabywane przez przedsiębiorstwa.

Natomiast produkty, które są w całości zużywane przez przedsiębiorstwa przy wytwarzaniu innych produktów, noszą nazwę produktów pośrednich.

Wartość dodana jest to przyrost wartości produktów będący rezultatem danego procesu produkcji. Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr (czy też usług) wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przy wytwarzaniu tych dóbr (usług).

Popyt na pieniądz - czynniki determinujące.

Aby móc bliżej scharakteryzować czynniki determinujące wielkość popytu na pieniądz należy nawiązać w szczególności do interpretacji ilościowej teorii pieniądza stworzonej przez ekonomistę amerykańskiego I. Fishera oraz do późniejszych dyskusji o pieniądzu między monetarystami i keynesistami.

Ilościowa teoria pieniądza I. Fishera - prezentuje równanie wymiany, które przy założeniu istnienia równowagi na rynku towarowym pozwala analizować zarówno podaż pieniądza,
jak i popyt na pieniądz.

M ^. V_m = P ^. Q_tr

M - ilość pieniądza w obiegu w ujęciu nominalnym

V_m - szybkość obiegu pieniądza

P - przeciętny poziom cen produktów i usług

Q_tr - liczba transakcji zawartych w danym okresie

Według grupy ekonomistów z Cambridge, którzy analizowali teorie Fishera, popyt poszczególnych jednostek na pieniądz w ujęciu nominalnym jest proporcjonalny do ich nominalnych dochodów.

L = k_m ^. P ^. Y

L - agregatowy popyt na nominalne zasoby pieniądza

k_m - stały współczynnik, który możemy interpretować jako odwrotność szybkości obiegu pieniądza

P - przeciętny poziom cen w gospodarce

Y - dochód narodowy realny

Z równania tego wynika, że przy stałości k_m popyt na pieniądz w ujęciu nominalnym zależy od przeciętnego poziomu cen w gospodarce i realnego dochodu narodowego

Teoria J. M. Keynesa

J. M. Keynes wyróżnił trzy rodzaje motywów zgłaszania popytu na pieniądz:

• Motyw transakcyjny

• Motyw przezornościowy

• Motyw spekulacyjny

Odnosząc swoje rozważania do w/w motywów, Keynes poddał analizie trzy kategorie (części składowe) popytu na pieniądz:

• Popyt transakcyjny

• Popyt przezornościowy

• Popyt spekulacyjny

Teoria J. M. Keynesa

• Popyt transakcyjny wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji przewidywanych zakupów produktów i usług

• Popyt przezornościowy wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji nieoczekiwanych zakupów produktów i usług

• Popyt spekulacyjny wiąże się z posiadaniem pieniądza w nadziei na przyszłe dochody wynikające ze spadku cen alternatywnych w stosunku do pieniądza aktywów oraz innych ewentualnych okazji do korzystnych lokat pieniądza

Teoria J. M. Keynesa

• Motyw transakcyjny i przezornościowy wyjaśniają popyt na pieniądz w jego roli środka cyrkulacji oraz środka płatniczego. Natomiast motyw spekulacyjny wyjaśnia przede wszystkim popyt na pieniądz w jego roli środka przechowywania bogactwa

• Nominalny popyt na pieniądz zależy od poziomu cen - im wyższy poziom cen, tym wyższy nominalny popyt na pieniądz.

Nominalny popyt na pieniądz zależy od realnego dochodu narodowego - im wyższy dochód, tym wyższy nominalny popyt na pieniądz.

Nominalny popyt na pieniądz zależy od stopy procentowej - im wyższa stopa procentowa, tym niższy nominalny popyt na pieniądz.

Reasumując, możemy stwierdzić, że:

1. Popyt na pieniądz zależy od instytucjonalnych rozwiązań, np.. zwyczajów płatniczych, technik i metod rozliczeń finansowych

2. Nominalny popyt na pieniądz rośnie proporcjonalnie do wzrostu cen i realnego dochodu narodowego, natomiast maleje, gdy rośnie stopa procentowa

3. Realny popyt na pieniądz nie zależy od poziomu cen, natomiast zależy od realnego dochodu narodowego, nominalnej stopy procentowej oraz kosztu zamiany różnych aktywów na pieniądz.

IS - definicja, czynniki determinujące położenie i kąt nachylenia.

Równowagę na rynku dóbr i usług obrazowana jest krzywą IS .

IS

Oznacza ona, że zaplanowane inwestycje są równe planowanym oszczędnościom oraz że poziom planowanego popytu globalnego jest równy dochodowi narodowemu.

W zależności pomiędzy zmiennymi krzywej IS opisują następujące równania:

1. Y = C + I + G

2. C = C_a + MPC (1-t)Y

3. I = I_a - W_ir (oznacza stopień wrażliwości popytu inwestycyjnego na zmiany stopy procentowej)

4. G = G_a

Współczynnik wrażliwości popytu inwestycyjnego na zmianę stopy procentowej obrazuje o ile zmieniają się inwestycje pod wpływem zmian stopy procentowej o jeden punkt procentowy.

Spadek stopy procentowej do r₂ skutkuje wzrostem poziomu dochodu narodowego do Y₂ .

Każdy punkt procentowy należący do IS gwarantuje równowagę na rynku towarowym.

Gospodarka zawsze znajduje się w punkcie umiejscowionym na krzywej IS.

Jeżeli gospodarka znajduje się powyżej IS to na rynku towarowym oznacza nadwyżkę podaży nad popytem.

Punkty leżące poniżej IS oznaczają nadwyżkę popytu nad podażą.

Położenie IS w pierwszej ćwiartce układu współrzędnych zdeterminowane jest położeniem inwestycji w drugiej i oszczędności w czwartej ćwiartce układu współrzędnych.

Położenie I oraz S zdeterminowana jest przez I_a oraz C_a .

Im wyższe autonomiczne wydatki inwestycyjne oraz konsumpcyjne tym dalej od początku układu współrzędnych położona będzie funkcja IS .

Im dalej jest położona funkcja IS tym wyższy poziom dochodu narodowego towarzyszy danej stopie procentowej.

Nachylenie IS zależy od stosunku przyrostu stopy procentowej do odpowiadającemu mu przyrostowi dochodu narodowego.

Im wyższy jest ten stosunek tzn. im większy jest przyrost L i mniejszy Y tym większe nachylenie krzywej IS co oznacza bardziej pionową IS.

Nachylenie IS zależy od dwóch czynników:

1. Wrażliwości inwestycji na stopy procentowe

2. Wartości mnożnika inwestycyjnego

Im wyższa jest wrażliwość inwestycji na zmiany stopy procentowej oraz im wyższa jest wartość mnożnika tym bardziej płaska jest IS .

---