Zestaw 4
Pojęcie inflacji, istota i jej główne rodzaje.
Inflacja jest to proces wzrostu cen w gospodarce narodowej w danym okresie czasu połączony z dużą utratą wartości pieniądza. Występuje wówczas duży wzrost podaży pieniądza i szybkości obiegu pieniądza w gospodarce. Inflacja najczęściej liczona jest rok do roku lub miesiąc do miesiąca. Wzrost poziomu cen w okresie badanym w stosunku do okresu bazowego jest wyrażany procentowo i nazywany jest stopą inflacji. Współczynnik ten pokazuje zmianę poziomu cen.
Proces inflacyjny określany jest jako trwały wzrost ogólnego poziomu cen uwzględniając zmiany jakości towarów w pewnym czasie i jest negatywną cechą rozwoju.
RODZAJE INFLACJI
Przyjmując za podstawę tempo wzrostu cen inflację dzielimy na:
-inflację pełzającą (nie przekracza 5% rocznie) charakteryzującą się niewielkim wahaniom cen z roku na rok, nie jest groźna dla gospodarki. Inflację tą można kontrolować;
-inflację kroczącą (oscyluje w granicach 5 - 10% rocznie) oczekiwania inflacyjne prowadzą do określonych zachowań podmiotów gospodarczych i umacniają ten proces. Inflację tą można przewidzieć i uwzględnić w podejmowanych decyzjach, zaczyna wymykać się spod kontroli;
-inflację galopującą (przekracza 20%) - jest bardzo niebezpieczna dla procesów wzrostu gospodarczego ponieważ przyczynia się do bardzo szybkiego tempa wzrostu cen w bardzo krótkim okresie czasu, powoduje zahamowanie systemów motywacyjnych oraz zahamowanie wzrostu gospodarczego. Inflacja ta wywołuje dużą ekspansję pieniądza na rynek;
-hiperinflację (powyżej 50%)- powstaje często z inflacji galopującej, następuje szybka (często z dnia na dzień) utrata wartości pieniądza i gwałtowny wzrost cen. Powodowana jest zwykle przez całkowite załamanie systemu finansowego kraju i ogromny deficyt budżetowy finansowany przez dodruk pieniędzy.
W zależności od przyczyn wywołujących zjawiska inflacyjne wyróżnia się inflację popytową, inflację podażową (kosztową) .
-Inflacja popytowa pojawia się wtedy gdy jest za dużo pieniądza w obiegu w stosunku do wielkości produkcji przy określonych cenach w danym czasie. Nazywana jest także inflacją pieniężną. Powodem jej powstania mogą być nadmierne wydatki państwa, które nie mają odzwierciedlenia w dochodach (inflacja budżetowa), zbyt duża kreacja pieniądza kredytowego (inflacja kredytowa) lub nadmierny w porównaniu do wzrostu produkcji wzrost płac (inflacja płacowa).
-Inflacja podażowa (kosztowa) - dochodzi do niej, gdy rosną ceny surowców, co zwiększa koszty produkcji i ceny. Do wzrostu kosztów produkcji może dojść, gdy nastąpi wzrost cen, np. węgla, ropy naftowej (np. z powodu wojny), ograniczenie dostaw surowców rolnych (np. z powodu nieurodzaju).
Determinanty dochodu narodowego - analiza krótkookresowa.
Krótkookresowa analiza determinantów dochodu narodowego.
W warunkach niezmienionych płac i zasobów czynników produkcji.
W krótkim okresie czasu w warunkach niezmienionych zasobów czynników produkcji przy stałych cenach dochodu narodowego zdeterminowane jest przez popyt globalny.
Produkcja określona jest przez łączny popyt zatem przez łączne zaplanowane wydatki wszystkich podmiotów rynku w gospodarce otwartej z udziałem państwa składnikami popytu globalnego są:
Popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych C
Popyt inwestycyjny przedsiębiorstw,
Popyt państwa na zakup dóbr i usług,
Popyt na eksport netto.
AD = C + I + G + NX
Deficyty budżetowe to źródło finansowania.
Największym składnikiem popytu globalnego jest popyt konsumpcyjny C , który stanowi 2/3 ogółu produktów.
Jest to także najbardziej stabilny składnik popytu globalnego a jego stabilność zdeterminowana jest stabilnością dochodów rozporządzalnych Yd.
Dochody rozporządzalne Yd są stabilne z uwagi na działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury gospodarczej. W przypadku dochodów rozporządzalnych Yd są to płatności transferowe i system podatków bezpośrednich zwłaszcza w ramach progresji podatkowej.
Drugim składnikiem popytu globalnego w gospodarce zamkniętej bez udział państwa są inwestycje.
Inwestycje cechują się największą niestabilnością spośród wszystkich składników popytu globalnego.
Inwestycje to wydatki przedsiębiorstwa na powiększani lub utrzymanie zasobów kapitału trwałego na niezmienionym sposobie oraz wydatki w zapasy czyli w kapitał obrotowy.
Inwestycje pełnią funkcję popytową i podażową w gospodarce.
Inwestycje przedsiębiorstwa zależą od stopy procentowej zmian poziomu popytu konsumpcyjnego od efektywności wyposażeń kapitałowego oraz od oczekiwań przedsiębiorców co do wielkości przyszłego popytu.
Zależność pomiędzy inwestycjami a stopą procentową jest malejąca.
Zmiany produkcji w gospodarce państwa odbywają się również w sposób mnożnikowy zgodnie z wartością mnożnika zrównoważonego budżetu.
Wskazuje on iż wzrost wydatków rządowych G finansowane takim samym wzrostem podatków netto. Podatki netto to podatki bezpośrednie.
Prowadzi to do zmniejszenia produkcji i dochodu zapewniającego równowagę. Wartość mnożnika wydatków rządowych jest mniejsza niż wartość mnożnika inwestycyjnego o stopę opodatkowania, im jest większa tym mniejsza jest wartość mnożnika.
Otwarcie gospodarki na wymianę z zagranicą oznacza uwzględnienie wielkości eksportu oraz importu a także uwzględnienie skłonności podmiotów krajowych do nabywania dóbr zagranicznych.
Popyt globalny z udziałem państwa:
AD = C + I + G + NX
NX - różnica między eksportem a importem
Gdy eksport netto jest dodatni występuje nadwyżka handlowa, gdy jest ujemny czyli import jest większy od eksportu występuje deficyt handlowy.
Polityka fiskalna państwa - narzędzia i ich oddziaływanie na gospodarkę.
Polityka fiskalna jest to oddziaływanie państwa na koniunkturę gospodarczą przy użyciu dochodów i wydatków państwa. Politykę fiskalną określa się również mianem polityki budżetowej, gdyż państwo oddziałuje na gospodarkę poprzez budżet państwa. Polityka fiskalna realizowana jest przez budżet państwa, a jej narzędziami (instrumentami) są przede wszystkim podatki i wydatki rządowe. Podstawowym narzędziem polityki fiskalnej jest budżet państwa, będący zestawieniem dochodów i wydatków państwowych zapewniających realizację zadań publicznych
Przez pojęcie budżetu państwa rozumiemy plan finansowy uwzględniający dochody i wydatki państwa związane z prowadzoną przez państwo polityką gospodarczą i społeczną, sporządzany na okres l roku. Jest, więc to ogół działań państwa kształtujących budżet państwa poprzez zmiany we wpływach (np. podatki, zadłużenia publicznego) i wydatkach państwa (np. subwencje, inwestycje państwowe, itp.).
Struktura budżetu państwa:
a) dochody budżetowe
- podatkowe
- niepodatkowe
- zagraniczne np. Unii Europejskiej, Bank Światowy
b) wydatki budżetowe
- dotacje i subwencje (dopłaty państwa dla firm lub instytucji publicznych)
- wydatki na funkcjonowanie jednostek budżetowych (samorządy, szkoły, szpitale, wojsko)
- obsługa długu publicznego
Trzy podstawowe instrumenty budżetowe:
- podatki - czyli przychody budżetu - przymusowe świadczenia pieniężne na rzecz państwa
- wydatki państwa - czyli zebrane pieniądze przyjmują właśnie postać wydatków, które makroekonomiści dzielą na: publiczne zakupy dóbr i usług (G) i publiczne transfery (TR)
Wydatki publiczne na zakup dóbr i usług - to płace osób zatrudnionych w sferze budżetowej zarówno cywilnej np. szkolnictwo, służba zdrowia, jak i tzw. mundurowej, czyli wojsko, policja oraz pieniądze przeznaczone na inwestycje w jednostkach budżetowych, a więc szkoły, szpitale, koszary czy komisariaty.
Transfery publiczne - wydatki niebędące zapłatą za wykonaną działalność gospodarczą. Płatności transferowe trafiają do gospodarstw domowych w postaci rent, zasiłków, stypendiów oraz do przedsiębiorstw w formie dotacji.
Polityka fiskalna realizowana jest przez budżet państwa, a jej narzędziami (instrumentami) są przede wszystkim podatki i wydatki rządowe. Rząd jako podmiot ustalający politykę podatkową, wpływa na całkowity popyt w gospodarce, czyli popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych i popyt inwestycyjny firm. Im wyższe podatki płacimy, tym mniej mamy środków pieniężnych i mniej kupujemy, czyli ograniczamy konsumpcję oraz zmniejsza się popyt inwestycyjny. Taka sytuacja wpływa na zmniejszenie całkowitego popytu w gospodarce i w efekcie powoduje zmniejszenie wzrostu gospodarczego. Podobny skutek ma zmniejszenie wydatków budżetowych bowiem wpływa hamująco na całkowity popyt.
Odwrotny efekt gospodarczy może być osiągnięty, jeżeli zmniejszają się obciążenia podatkowe. Obniżając stawki podatku dochodowego od osób fizycznych i od osób prawnych, rząd powoduje zwiększenie popytu konsumpcyjnego na produkty i usługi, natomiast firmy posiadają więcej środków finansowych, które mogą przeznaczyć na inwestycje.