Temat 7. Globalizacja w ujęciu socjologicznym.

Nie jest łatwo odpowiedzieć na pytanie czym jest globalizacja? Istnieje wiele koncepcji definicyjnych tego procesu. Generalnie uważa się iż, globalizacja prowadzi do ujednolicenia się świata jako całości, wzajemnie powiązanych elementów gospodarczych i wspólnej kultury. Dotyka ona bowiem niemalże każdą dziedzinę życia, zaczynając od sposobu ubierania się, spędzania wolnego czasu, odżywiania, stylu bycia, poprzez rozwój kulturowy, aż do kwestii politycznych, bądź też gospodarczych i ekonomicznych. Przejawy globalizacji odzwierciedlają zachodzące na wielką skalę procesy zmiany społecznej, prowadzące do ustanowienia wzajemnych więzi i zależności pomiędzy różnymi częściami świata. Antony Giddens, wybitny współczesny socjolog, charakteryzując globalizację stwierdził, że globalizacja oznacza, iż „w coraz większym stopniu wszyscy żyjemy w jednym świecie, a co za tym idzie, jednostki, grupy i narody są coraz silniej od siebie uzależnione”[1]. Z kolei Grzegorz Kołodko w swojej intrygującej pracy „Wędrujący świat” przytoczył następującą definicję globalizacji: „Globalizacja to ruch w kierunku ograniczenia i znoszenia barier naturalnych, fizycznych, wskutek czego coraz mniej jest „za górami i lasami”, a coraz więcej wydaje się w zasięgu ręki. Na tym polu szczególną rolę odgrywa postęp techniczny. Ale i on nie starcza, o ile nie jest spełniony drugi warunek - znoszenie stworzonych przez człowieka barier politycznych. Tak więc globalizacja to historyczny i spontaniczny proces liberalizacji i postępującej wraz z nią integracji dotychczas w odosobnieniu i w luźnym powiązaniu funkcjonujących rynków towarów, kapitału i - z opóźnieniem i na mniejszą skalę - siły roboczej oraz technologii i informacji w jeden współzależny rynek światowy. Trzy słowa są tutaj kluczowe: liberalizacja, integracja i współzależność, a dodatkowo dwa - historyczny i spontaniczny - ważne”[2]. Uzupełnić powyższe można słowami laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 2001 roku Josepha E. Stiglitza, który stwierdził, że globalizacja to „w istocie ściślejsza integracja państw na świecie, spowodowana ogromną redukcją kosztów transportu i telekomunikacji oraz zniesieniem sztucznych barier w przepływach dóbr, usług, kapitału, wiedzy i (w mniejszym stopniu) ludzi z kraju do kraju. Globalizacji towarzyszyło tworzenie nowych instytucji, które obok już istniejących zaczęły prowadzić działalność przekraczającą granice państw”[3]. Zatem przez globalizację rozumie się na ogół rosnące wzajemne powiązania społeczeństw i miejsc, będących rezultatem postępu w transporcie, komunikacji i w technologiach informatycznych, które powodują polityczną, ekonomiczną i kulturową konwergencję. Zwiększa ona zdolność narodów i ludzi do wywierania na siebie obustronnego wpływu, prowadząc do zanikania problemu odległości we wzajemnych stosunkach. Globalizacja to wzrastająca światowa integracja dokonująca się przez handel, strumienie finansowe i wiedzę. Globalizacja rozpatrywana w wąskim ujęciu to w istocie konwergencja (zbieżność) cen, produktów i płac, stóp procentowych i zysków. Z ekonomicznego punktu widzenia globalizację można określić jako proces tworzenia się jednolitego rynku towarów, usług i czynników produkcji obejmującego wszystkie kraje świata. Stopień, w jakim dana gospodarka poddana jest oddziaływaniu globalizacji, zależy od skali przemieszczania się ludzi w obydwu kierunkach, intensywności handlu międzynarodowego, nasilenia się przepływów kapitałowych oraz zaawansowania integracji rynków finansowych. konwergencja systemowa staje się naturalna konsekwencją procesu globalizacji[4]. Charakteryzując proces globalizacji można także dokonać rozróżnienia na poziomy jej oddziaływania. W tym podejściu ważne staje się odróżnienie globalizacji gospodarki, globalizacji rynków i globalizacji sektorów. Rynki i sektory to dwie strony ekonomicznego systemu wymiany. Sektory zapewniają podaż, rynki popyt. Każda z tych form niesie odmienne następstwa dla różnych aspektów strategii działalności podmiotów. Istotne jest także zrozumienie powiązań pomiędzy globalnymi sektorami i rynkami, gdyż charakterystyka sektora i rynku będzie miała wpływ na specyfikę strategii globalnej i transnarodowej.

Służąc globalnym rynkom przedsiębiorstwo musi być wrażliwe zarówno na podobieństwa jak i różnice w potrzebach konsumentów oraz na zwiększającą się złożoność wymagań klientów. Z kolei sektor globalny potrafi obsłużyć rozdrobnione rynki poprzez oferowanie produktów i usług dostosowanych do wymagań lokalnych. Jednakże w większości wypadków sektory globalne służą rynkom, które same staja się coraz bardziej globalne[5].

Zatem pod pojęciem globalizacja zazwyczaj rozumiana jest jako proces historyczny kończący industrialną epokę organizacji społecznej, proces, w którym maleje znaczenie geograficznej odległości w ustanawianiu i utrzymywaniu transgranicznych ekonomicznych, politycznych i społeczno-kulturowych relacji. Ponadto globalizację charakteryzuje ponadnarodowa dyfuzja kapitału finansowego i wzorów kulturowych, dla której podstawą jest rozwój nowych technologii[6]. Głównymi siłami globalizacji gospodarki, rynków i sektorów są:

1) mechanizmy ekonomiczne: wzrastająca dochodowość indywidualna, handel światowy, światowe rynki finansowe, konkurencja światowa;

2) mechanizmy technologiczne: industrializacja, rewolucja transportowa i informacyjno-komunikacyjna, dzięki którym możliwa jest „kompresja czasu i przestrzeni”. Umożliwiona jest komunikacja osób na olbrzymie odległości, czy to dzięki telefonii komórkowej, czy dzięki sieci Internetowej- nie stanowi to najmniejszego problemu. Dzięki pojawieniu się takich technologii, możemy mówić o gospodarce opartej na wiedzy, nazywanej także społeczeństwem postindustrialnym czy też wiekiem informacji. Olbrzymi postęp techniczny pozwolił także na rozwój technologii z innych dziedzin jak chociażby medycyna, budownictwo, ochrona środowiska itd. , którego to skutki odczuwamy na własnej skórze, np. ludzie są poddawani zabiegom chirurgicznym dzięki nowoczesnym urządzeniom zmniejszającym ryzyko niepowodzenia podczas operacji, widzimy jak szybko powstają nowe budynki, mosty o niebotycznych rozmiarach i konstrukcjach godnych najbujniejszej wyobraźni, czy też słyszymy o alternatywnych źródłach energii mających na celu uchronić nasze środowisko przed dalszą niemiłosierną eksploatacją- coraz częściej można zaobserwować baterie słoneczne w powszechnym użyciu, są to więc kwestie rozgrywające się blisko nas, nie gdzieś tam w świecie.

3) mechanizmy społeczne: konsumpcja, powstawanie hybryd tożsamościowych umożliwiających indywidualizacje zachowań przy jednoczesnym ujednolicaniu się kultury globalnej, edukacja i umiejętności, rozwoju masowej turystyki, wzmożonej migracji, komercjalizacji produktów kulturowych oraz rozprzestrzeniania się działalności mającej na celu ochronę praw konsumenta (tzw. konsumeryzm) w związku z rozwojem masowej konsumpcji (tzw. konsumpcjonizmu). Wpływ na kształt tej sfery ma też rozwój masowych środków komunikacji, jak i istnienie kultury popularnej (postrzeganej często w sposób krytyczny, ale mającej jednak co do zasady pewną misję do spełnienia w społeczeństwie). W kontekście tego wymiaru często mówi się o takich zjawiskach jak makdonaldyzacja społeczeństwa, która stanowi ciekawy przedmiot badań socjologicznych oraz szersze zjawisko zwane amerykanizacją życia. Twórcą teorii makdonaldyzacji jest George Ritzer. Proces globalizacji w sferze kulturowo - społecznej powoduje głębokie zmiany w stylu życia i strukturach społecznych. Przeciwwagą dla zachowań prowadzących do zaniku lokalnych kultur i zwyczajów jest, jak twierdzą niektórzy , wręcz powrót do korzeni kultury - również powodowany ogarniającą globalizacją.

4) mechanizmy polityczne: redukcja barier handlowych, prawa własności intelektualnej, prywatyzacja, tworzenie bloków współpracy międzynarodowej, ujednolicanie standardów technicznych[7]. W wyniku globalizacji politycznej powstały między innymi takie organizacje jak: Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Światowa Organizacja Handlu. Na tle wpływu tych i im podobnych organizacji rodzi się wiele kwestii spornych, między innymi o zasadność działań tych organizacji oraz o to czy faktycznie spełniają one takie cele jakie pierwotnie zostały założone. Np. czy faktycznie działanie Światowej Organizacji Handlu pomaga gospodarkom krajów biednych, czy może wręcz pogarsza ich, i tak już złą, sytuację na arenie rynków międzynarodowych, a co za tym idzie zwiększa biedę w tych krajach.

Sytuacja nie jest jednoznaczna, tym bardziej, że organizacje te mają bardzo znaczący wpływ na gospodarkę światową, przez co częściowo ograniczają niezależność państw narodowych. Z ich udziałem zachodzą jednakże jednocześnie procesy pozytywne, gdyż niektóre z państw, które wcześniej nie mogły zaistnieć w świecie mają dzięki nim taką szansę i udaje im się ją wykorzystać.

Jedną z zasadniczych sił globalizacji jest funkcjonowanie korporacji transnarodowych. Ich oddziaływanie szczególnie ważne jest w aspekcie analizy globalizacji rynku pracy i podmiotów istniejących na tym obszarze. Najważniejszymi cechami korporacji transnarodowych są:

-  efektywność (optymalizowanie globalne);

-  elastyczność (dostosowanie lokalne);

-  innowacyjność (aktywne uczenie się).

W kontekście globalizacji zwraca się także uwagę na pojawienie homo sapiens globalus jako kolejnego czynnika postępującej globalizacji w wymiarze ekonomicznym, szczególnie na rynku pracy. Do ukształtowania się społeczeństwa homo sapiens globalus prowadzą m.in. migracje zarobkowe, czyli przenoszenie się ludzi w poszukiwaniu lepiej płatnej pracy i lepszych warunków życia.

Jakie były przyczyny postępu globalizacji? Można z pewnością uznać, iż proces globalnej integracji podtrzymywany i napędzany był przez szereg różnorodnych czynników. Wymienić można między innymi: przemiany polityczne (np. upadek komunizmu sowieckiego - przyspieszył on proces globalizacji, kraje byłego bloku radzieckiego i inne mogą zmierzać do rozwoju systemów gospodarczych i politycznych wzorowanych na Zachodzie, nie są już odcięte od społeczeństwa światowego; wymienić tu należy także rozwój międzynarodowych i regionalnych mechanizmów rządowych jak: ONZ, Unia Europejska, również działalność organizacji międzyrządowych i międzynarodowych organizacji pozarządowych np. Międzynarodowy Związek Telegraficzny, Greenpeace, Czerwony Krzyż, Amnesty International), kolejny czynnik warty wspomnienia to przepływ informacji (rozwój technik informacyjnych, przepływ informacji o ludziach i zdarzeniach, światowe i masowe środki przekazu, powstawanie świadomości globalnej, łatwy dostęp do informacji, rozwój Internetu itp.), ważnym czynnikiem jest też rola korporacji ponadnarodowych (takich jak Coca - Cola, Kodak , Palmolive, które przyczyniają się do rozwoju nowych technologii, są odpowiedzialne za 2/3 światowego handlu).

Wymienione grupy czynników działają w sposób synergiczny, pozostając ze sobą w ścisłych współzależnościach i relacjach. To, iż globalizacja dotyka tak wielu różnorodnych dziedzin ludzkiej egzystencji powoduje, że staje się ona przedmiotem gorących debat publicznych, analiz, badań, i przewidywań. Globalizacja skutkuje tworzeniem się pewnych grupy, które skupiają się wokół podobnych poglądów i przekonań. David Held i jego współpracownicy dokonali, w oparciu o przeprowadzone analizy zjawiska globalizacji, pewną segregację przedstawicieli charakterystycznych kierunków myślenia o globalizacji. Wyróżnili oni: sceptyków, hiperglobalistów i zwolenników koncepcji transformacji. Stanowiska dwóch pierwszych grup są zupełnie odmienne i przeciwstawne, natomiast ostatni są grupą bardziej wyważoną w swych poglądach.

Sceptycy głoszą pogląd, iż przecenia się znaczenie globalizacji, i że istniejące współzależności maja swe odpowiedniki w przeszłości, nie są one więc niczym nowym. Zwracają oni także uwagę na zjawisko regionalizacji - czyli istnienia pewnych trzech grup regionalnych, w obrębie których odbywa się światowy handel. Skoro więc istnieją pewne regiony między którymi odbywa się handel, to podważona zostaje zasadność używania terminu globalnej gospodarki.

Grupą o diametralnie odmiennych poglądach są hiperglobaliści. Według nich globalizacja jest rzeczywistą, potężną siłą, która może zastąpić i zredukować rolę państw i rządów narodowych. Tworzy ona nowy porządek globalny, który według jednego z najgłośniejszych hiperglobalistów, Japończyka Kenichi Ohmae, jest drogą do istnienia „świata bez granic”, gdzie handel byłby potężniejszą siłą niż rządy narodowe (jednak należało by się zastanowić w tym przypadku, czy takie podejście nie doprowadziło by do marginalizacji praw człowieka, czy zasad etyki w postępowaniu ludzi skoro wszystkie rodzaje działalności miały by być nastawione na zysk z handlu??).

Ostatnia grupa, czyli zwolennicy koncepcji transformacji zajmują najmniej skrajne spośród wymienionych stanowisko. W ich mniemaniu globalizacja niewątpliwie przekształca wiele aspektów istniejącego porządku światowego, ale stare wzory nie zanikają tak po prostu, i bezpowrotnie. Zmiany te nadają kształt nowoczesnym społeczeństwom, ale rządy poszczególnych państw nadal zachowują silną pozycję.

Pozostając w opozycji do wcześniej opisanych sposobów postrzegania zjawiska, zwolennicy koncepcji transformacji uważają globalizację za dynamiczny, wielokierunkowy i wielowymiarowy proces, którego przebieg może ulegać różnym zmianom, i który obejmuje różne, nierzadko sprzeczne tendencje. Twierdzą oni również, iż powstawanie nowych, nie-terytorialnych form organizacji gospodarczej i społecznej (jak ruchy społeczne, organizacje międzynarodowe) nie przyczynia się do utraty suwerenności poszczególnych krajów, ale do ich restrukturyzacji.

Na globalizację można spojrzeć poprzez pryzmat szans i zagrożeń, możliwości i niebezpieczeństw czy też kryzysów gospodarczych oraz sposobów radzenia sobie z nimi przy wykorzystaniu mechanizmów globalizacji. Trafnie ujął to niemiecki socjolog U. Beck twierdząc, że współczesne zglobalizowane społeczeństwo stało się „społeczeństwem ryzyka”[8]. Nawiązując do tej koncepcji można zauważyć, że globalizacja wpływa na brak pewności zatrudnienia, powodując poczucie życia w warunkach ryzyka związanego z bezpieczeństwem socjalnym na poziomie jednostek, czy też całych zbiorowości. W ogóle przemiany dokonujące się na globalnym rynku pracy wymuszają weryfikacje pojęcia bezpieczeństwo w sferze zatrudnienia. „Bezpieczeństwo na dzisiejszym rynku pracy nie jest sprawą utrzymania pracy przez całe życie. (...) Bezpieczeństwo związane jest z budowaniem i utrzymaniem zdolności ludzi do utrzymania się i rozwijania na rynku pracy. Wiąże się z godziwą płacą, dostępem do kształcenia ustawicznego, warunkami pracy, ochroną przed dyskryminacją lub niesprawiedliwym zwolnieniem z pracy, wsparciem w przypadku utraty pracy i prawem do zachowania nabytych praw socjalnych przy zmianie pracy[9]. W opinii U.Becka powstawanie nowych form ryzyka zmusza społeczeństwa do reagowania na nie i dostosowywania się do zaistniałych sytuacji. Beck twierdzi, że pojęcie to obejmuje cały szereg splecionych ze sobą zmian, jak niestabilna struktura zatrudnienia, różne rodzaje ryzyka, malejące znaczenie obyczaju, zanik tradycyjnego modelu rodziny itp. Istota tego zjawiska polega na tym, iż nie posiada ono żadnych granic oddziaływania, czasowych czy terytorialnych. Wszelkiego rodzaju działania i decyzje obarczone są jakimś ryzykiem, a jego zasięg jest globalny.

Do zagrożeń związanych z globalizacją zalicza się także powstawanie konfliktów międzyrasowych i międzyetnicznych (co jest związane z dużym nasileniem zjawiska migracji. Ludzie wyjeżdżają do innych krajów, w których tworzą mniejszości narodowe i często na skutek tego dochodzi do konfliktów pomiędzy nimi, a rodowitymi mieszkańcami danych krajów, często ma to związek z nietolerancją w stosunku do osób o odmiennych narodowości, o innym kolorze skóry, czy też odmiennych zwyczajach, wyznaniach itp.).

Jako istotny problem nakreśla się też pogłębianie dysproporcji pomiędzy krajami stanowiącymi globalne, bogate centrum, a tymi które są zdecydowanie słabiej rozwinięte gospodarczo. Kraje bogate, skupiające większą część zasobów kapitałowych świata mogą decydować o pewnych kwestiach, co często jest niekorzystne dla krajów mniej znaczących, które jednak nie mogą wpłynąć na taką sytuację. Uzależnienie się w dużej mierze od bogatych państw stanowi również poważne źródło ryzyka, kiedy mamy do czynienia z kryzysami gospodarczymi, w takiej sytuacji odbija się to także na sytuacji krajów słabiej rozwiniętych, i często ma dramatyczne konsekwencje dla tych krajów.

Często wymienianym zagrożeniem jest zanikanie kultury lokalnej i tradycji, zanik tożsamości narodowej, oraz rozpad państw narodowych. Globalizacja nie przebiega równomiernie, jej skutki dają o sobie znać w rozmaitych sferach ludzkiej egzystencji. Niektórzy uważają, iż przez istnienie porządku ponadnarodowego, międzynarodowego rządy poszczególnych krajów coraz mocniej tracą swą niezależność i możliwość kształtowania polityki. Proces globalizacji przyczynia się ich zdaniem do pogłębiającego się rozpadu państw narodowych i tworzenia jednego globalnego społeczeństwa i porządku prawnego.

Ponadto poprzez przyjmowanie zwyczajów i obyczajów pochodzących z innych krajów wypierana jest kultura i tradycja lokalna. Święta czy też zwyczaje pochodzące z innych części świata zakorzeniają się na tyle w świadomości, że zapomina się o rodzimych tradycjach. Przenikanie się społeczeństw, mieszanie się ludności na skutek migracji, a także wzrost poczucia jednostki jako obywatela świata oraz bezproblemowa możliwość przemieszczania się po całym świecie powoduje, iż coraz mniej jednostki czują się związane ze swoim krajem. Ponadto często zdarzają się sytuacje, w których ludzie mają nie tylko jedno obywatelstwo. Może być to poważnym zagrożeniem dla istnienia tożsamości narodowej, czy nawet patriotyzmu.

Wcześniej wspominane zjawisko amerykanizacji życia, czy makdonaldyzacji raczej nie należy do zjawisk pozytywnych. Amerykanizacja, to ogólnoświatowy proces transferu kulturowego, którego obiektem są normy, obyczaje, zachowanie, techniki, symbole czy obrazy, które są kojarzone ze Stanami Zjednoczonymi, kultura amerykańska, właściwy jej styl życia i bycia wkrada się wszędzie i często niszczy tradycje. Ciekawym zjawiskiem jest tutaj także przenikanie się treści językowych. Można zauważyć jak często w języku występują słowa zapożyczone z języka angielskiego. Używa się na tyle często, że zapomnieniu ulegają polskie odpowiedniki tych słów, a zapożyczone formy na stałe wprowadzają się do słownictwa. Tym samym zubażany jest język ojczysty.

Jako pozostałe zagrożenia wypływające z globalnej integracji można wymienić jeszcze takie jak: zbyt intensywny proces sprzedaży firm korporacjom zagranicznym, czy budowanie fabryk poza granicami kraju, przyczynia się to do powstawania zbyt silnej konkurencji dla małych i średnich przedsiębiorstw, które ponoszą z tego tytułu fiasko, warte wspomnienia jest jeszcze zjawisko napływu olbrzymiej ilości towarów importowanych z różnych części świata, co jest czynnikiem powodującym niszczenie krajowej produkcji, towar pochodzący z zagranicy ma bowiem często niższą cenę i to jest powodem jego atrakcyjności. Ludzie kupując takie produkty obniżają popyt na krajowe towary, a producentom w kraju przestaje się opłacać prowadzić swoje działalności. Bardzo istotnym rodzajem ryzyka jakie rozwija się nieodłącznie wraz z postępem globalizacji jest zagrożenie dla środowiska, a nierzadko przez to także dla zdrowia ludzkiego. Stopniowemu ociepleniu ulega klimat, zanieczyszczenie środowiska staje się coraz większe, czego skutki widać gołym okiem, chociażby występują zjawiska pogodowe, które dotąd na danych terenach nie występowały, (np. trąby powietrzne w Polsce). Zbyt duża emisja zanieczyszczeń, nadmierna eksploatacja środowiska i przekonanie ludzi, że środowisko naturalne pozostaje bierne na nasze poczynania daje coraz częściej makabryczne skutki. Obecnie kwestie ekologiczne uważane są za coraz bardziej istotne, jednak należy pamiętać, że tego co zostało już zdewastowane nie da się odzyskać. W związku z nieograniczonym przepływem towarów i stosowaniem nowych metod w produkcji żywności czy też w hodowli zwierząt narodziło się także niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi. Chodzi tu o kwestie szkodliwości stosowania w rolnictwie i przemyśle środków chemicznych jak pestycydy, herbicydy; nowoczesnych metod karmienia zwierząt dla uzyskania lepszej ich masy, np. faszerowanie ich hormonami, antybiotykami, czy karmienie zwierząt roślinożernych pokarmem mięsnym, czy też wprowadzanie na rynek żywności modyfikowanej genetycznie.

Mimo wielu wyróżnionych do tej pory negatywnych przejawów globalizacji, nie można sprowadzić jej do poziomu zjawisk absolutnie szkodliwych, destrukcyjnych. Są bowiem także pozytywne strony jej przebiegu. Część nawet z tych zjawisk ma dwojaką naturę, można w nich odnaleźć cechy pozytywne i negatywne, zależy to od punktu widzenia.

Do pozytywnych przejawów globalizacja zalicza się np. ogromny rozwój technik komunikacyjnych, łatwość z jaką obecnie można się kontaktować ze światem kiedyś byłaby niemożliwa (np. korzystanie z telefonów komórkowych, Internetu, telewizji satelitarnych itp.). Dzięki rozwojowi technologii z różnych dziedzin podniósł się poziom życia oraz bezpieczeństwo. Łatwy przepływ towarów pozwala na konsumpcję egzotyki. Możliwe są podróże dzięki szybkiemu przemieszczaniu z jednego końca świata na drugi.

Globalizacja zmieniła także podejście do życia, do tożsamości, światopoglądu w wielu kwestiach. Zmiany społeczne obejmują ogromny wachlarz zmian zachowań społecznych, stylu bycia i światopoglądu. Takie zmiany są niewątpliwie pozytywne, wzbogacają życie. Zanikają tradycyjne ramy tożsamości, ludzie są bardziej otwarci, kreatywni. Zmieniające się podejście do świata polega także na tym, że pojawia się globalna świadomość. Ludzie zdają sobie sprawę z tego, że nie istnieją na świecie sami, dostrzegają silne związki łączące ich z innymi krajami i ludźmi.

Nie pozostają obojętni na to co dzieje się naokoło, konflikty, katastrofy, prześladowania ludzi nie pozostają obojętne, podejmuje się kroki zmierzające do pomocy krajom w ciężkich sytuacjach. Dzieje się tak, bo rośnie przekonanie że w sytuacjach kryzysowych społeczność międzynarodowa ma obowiązek podjąć kroki w celu ochrony życia i praw ludzi, np. poprzez pomoc humanitarną, techniczną, interwencje, czy też naciski ze strony rządowej.

Duże firmy zagraniczne zainteresowane innymi rynkami inwestują ogromne pieniądze poza granicami swoich krajów. Dzięki temu mniejsze firmy łącząc się z nimi mają możliwość podnosić jakość swoich wyrobów, stosować bardzo drogie, nowoczesne technologie, powiększać skalę produkcji i zyski ze sprzedaży. Ponadto tworzone są nowe miejsca pracy, co dla mieszkańców mniejszych miejscowości często jest jedyną szansą w życiu. W związku z taką sytuacją ulega poprawie życie ludzi, zmniejsza się bezrobocie. Wraz z powstawaniem nowych firm zagranicznych rozwija się poziom świadomości ludzi, potrafią bronić swoich praw, polepszają się warunki pracy, gdyż firmy muszą sprostać wymogom przepisów prawnych. Coraz większej wagi nabiera znaczenie przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, a także ergonomia miejsc pracy. W sferze prawa poprawie ulega także kwestia praw konsumenta. Ma to związek między innymi z mnogością nowych towarów i nowych marek na rynkach, a co za tym idzie z duża konkurencyjnością. Firmy chcąc mieć jak najwięcej klientów, dbają o obsługę klienta i o jego prawa.

Istotnym wytworem globalizacji jest kultura popularna. Jest to pojęcie bardzo szerokie obejmujące ogół jednolitych form masowego uczestnictwa kulturalnego, jednolitych wytworów kultury, użytkowanych współcześnie przez wielkie, zróżnicowane masy odbiorców. W węższym znaczeniu określenie to odnosi się do treści przekazywanych i odbieranych przez środki masowego przekazu. Pojęcie kultury masowej ma często odcień pejoratywny, zwłaszcza w pracach krytyków tzw. społeczeństwa masowego, którzy zarzucają jej obniżanie gustów estetycznych i deprecjonowanie wartości moralnych, mieszanie stylów itp. Jednak dzięki kulturze masowej zapewnia się możliwość uczestnictwa również odbiorcom, którzy prawdopodobnie nie mieli by nigdy możliwości udziału w kulturze wyższej. Ponadto ten rodzaj kultury spełnia także rolę informacyjną i edukacyjną. Jest to więc istotny przejaw globalizacji i nie można go traktować jednowymiarowo. Obrońcy kultury masowej upatrują w niej źródło różnicowania i bogacenia się kultury i tradycji, dzięki temu, że kultury różnych krajów mieszają się i stwarzają swoistą mozaikę możliwości, stylów i form, spośród których każdy może wybrać coś dla siebie.

[1] Giddens A., Socjologia, PWN Warszawa 2004, s. 74.

[2] Kołodko G., Wędrujący świat, Prószyński i Sp., Warszawa 2008, s. 98.

[3] Stiglitz J.E., Globalizacja, PWN, Warszawa 2004, s. 26.

[4] Hetmańczuk A., Sucholiński A., Nowe wyzwania dla polityki monetarnej w warunkach globalizacji, Zeszyty naukowe Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu, Wyd. WSB Poznań 2008, s. 50-51;

[5] Stonenhouse G. i inni, Globalizacja. Strategia i zarządzanie, Wydawnictwo Felberg SJA, Warszawa 2001, s.23-24.

[6] Starosta P., Społeczne skutki globalizacji [w:] Globalizacja  pod red. J. Klicha, Kraków 2001.

[7] Stonenhouse G.i inni, op.cit, s.25- 27.

[8] Beck U., Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, tłum. St. Cieśla, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002;

[9] Praca, Praca, Praca. Tworzenie nowych miejsc pracy w Europie, raport Grupy Roboczej ds. Zatrudnienia, cyt. za Szymańska A., Kierunki przemian współczesnego rynku pracy w warunkach globalizacji, (w
Kołosowska B., Prewysz-Kwinto P., (red.) Gospodarka i finanse w warunkach globalizacji, Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu, Toruń 2008, s. 219-20;

---