Czas wolny dzieci klas początkowych jest kluczowym elementem ich życia. Dzieci te mają go najwięcej, bo od 4-5 godzin, jednak nie zawsze on jest dobrze organizowany. Właśnie tym problemem zajmę się w mojej pracy. Czym właściwie jest czas wolny? Według Encyklopedii Pedagogicznej pod redakcją W. Pomykało „przez „czas wolny” rozumie się na ogół ten czas, który pozostaje człowiekowi do jego swobodnej dyspozycji po wykonaniu czynności związanych z zaspokojeniem potrzeb biologicznych i higienicznych( sen, jedzenie, toaleta) oraz czynności obowiązkowych( praca, nauka, obowiązki rodzinne, dojazd do pracy lub nauki). Czas wolny oznacza czas, w którym człowiek ma znacznie większą, niż kiedy indziej możliwość wyboru czynności, którymi pragnie się zajmować”(„Encyklopedia Pedagogiczna”, Red. W. Pomykało, Warszawa, 1993.) Ogólnie rzecz ujmując czas wolny to przede wszystkim czas pozostający do dyspozycji jednostki poza pracą i wszelkiego rodzaju obowiązkami, jakie spoczywają na niej w domu i szkole.(M. Łobnocki, „Organizowanie pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą”, Lublin, 1994.)

Wiedząc czy jest czas wolny należy zastanowić się nad jego cechą. Według wyżej już wymienionej „Encyklopedii Pedagogicznej” czas wolny cechuję się dobrowolnością ( zajęcia nie mogą mieć charakteru obowiązkowego), niezarobkowością ( nie może stanowić podstawowego źródła dochodu) oraz przyjemnością. ”(„Encyklopedia Pedagogiczna”, Red. W. Pomykało, Warszawa, 1993.)

Istnieją cztery funkcje czasu wolnego:

- wypoczynek

- rozrywka

- rozwój zainteresować i uzdolnień

- poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie.( Z. Dąbrowski „Czas wolny dzieci i młodzieży”, Warszawa, 1966.)

Wypoczynek jest oczywistą funkcją czasu wolnego, gdyż organizm potrzebuje regeneracji sił fizycznych psychicznych, czyli wypoczynku. Pozwala on na dalsze funkcjonowanie jednostki.

Następną funkcją czasu wolnego to rozrywka, która służy zaspokojeniu potrzeb, głównie psychicznych organizmu. Dzięki niej jednostka nie popada w znużenie, braku chęci do nauki i pracy. Rozrywka powinna wzbudzać pozytywne emocje.

Trzecią funkcją jest rozwój zainteresowań i uzdolnień, gdyż dzięki nim życie jednostki ma sens, nie polega tylko na nauce i pracy.

Ostatnią funkcją jest poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie, bo każda jednostka powinna je znaleźć i odgrywać rolę odpowiadającą jej ambicją i możliwością. Człowiek jest istotą społeczną i bez społeczeństwa nie potrafi normalnie funkcjonować.

Dobre zorganizowanie czasu wolnego jest bardzo ważne, gdyś to właśnie on tworzy swoiste „ja” jednostki, uszlachetnia ją. Bardzo ważne jest uznanie, że organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży jest z wychowawczego punktu widzenia równie ważna jak dydaktyczna działalność szkoły. Przy organizacji czasu wolnego należy rozpoznać rzeczywiste potrzeby grupy dzieci w zakresie czasu wolnego i dostosować formy i metody pracy. Powinno się rozwijać samorządność uczniów to jest kształtować ich umiejętności do samodzielnego organizowanie swoim czasem wolnym. Należy również preferować aktywne formy spędzania czasu wolnego, gdyż najbardziej powszechnym sposobem spędzania czasu wolnego, to statyczne formy (oglądanie filmów, słuchanie muzyki, czytelnictwo).*

W Polsce zajęcia dla dzieci i młodzieży w czasie wolnym organizowane są przez różne instytucje i organizacje społeczne. Szkoła w sensie ilościowym jest głównym organizatorem tych zajęć. ”(Encyklopedia Pedagogiczna, Red. W. Pomykało, Warszawa, 1993.) Nauczyciel prowadzący zajęcia pozalekcyjne powinien być człowiekiem, który posiada różnego rodzaju umiejętności i zainteresowania jak i chęci do prowadzenia zajęć.

Dobry nauczyciel- wychowawca utrzymuje kontakty z uczniami nie tylko podczas trwania zajęć lekcyjnych, ale także podczas ich działalności pozalekcyjnych, które odbywają się w placówce szkolnej. Nauczyciel dzięki temu ma okazję poznać uczniów, co ułatwia mu dalszą pracę wychowawczą i edukacyjną nad uczniami. „Dlatego wychowawca klasy powinien w szczególny sposób zabiegać o organizowanie różnych form działalności społecznej uczniów warunkach pracy pozalekcyjnej. Należą do nich przedewszystkim: imprezy klasowe, wycieczki, koła zainteresowań”( M. Łobocki „Wychowanie”, Warszawa, 1985.)

Imprezy klasowe są ważnym aspektem w życiu klasy, gdyż urozmaicają je, wpływają na atmosferę panującą w klasie jak też integrują członków klasy. Głównym inicjatorem imprezy klasowej jest nauczyciel jednak przygotowywana jest przez uczniów dobrowolnie po wcześniejszym wyrażeniu ich zgody i chęci udziału w niej. Imprezy klasowe muszą być w integralnym związku procesu kształcenia dydaktyczno-wychowawczego. Organizowanie imprezy mogą mieć charakter:

- obrzędowy ( Andrzejki, Mikołajki, topienie Marzanny, zakończenie roku szkolnego itp.);

- o przewadze treści ideologicznych ( Święto Pracy, patrona szkoły, itp.);

- artystycznym- wyzwalające uczucia estetyczne uczniów (wieczornice literackie, poetyckie, recytatorskie, widowiska sceniczne, konkursy rysunkowe, itp.);

- towarzyskim (wieczorki taneczne, spotkania z okazji imienin, Dzień Kobiet, itp.);

- zaspakajającym ciekawość poznawczą uczniów ( wieczory dyskusyjne, wieczory ciekawej nauki, spotkania z ciekawymi ludźmi, itp.)

Imprezy klasowe powinny być odpowiednio zaplanowane i przygotowane, w tym uczestniczy zarówno nauczyciel jak i uczniowie. Impreza klasowa powinna tworzyć pogodny nastrój oraz powinny być pozbawione fałszywego patosu i oficjalnej powagi. Każdy uczeń powinien znaleźć w tym przedsięwzięciu coś dla siebie interesującego i ciekawego.

Wycieczki to najbardziej atrakcyjna i efektywna forma pracy pozalekcyjnej wychowy. Umożliwia ona bezpośredni kontakt dzieci ze środowiskiem lokalnym, jak również z życiem społeczno-gospodarczym i kulturalnym w różnych regionach kraju. Uczniowie na nich szybko się uczą po przez doznania empiryczne i poszerzają krąg swoich zainteresowań. Wycieczki powinny mieć charakter:

- rekreacyjny

- poznawczy (dydaktyczny)

- kompleksowy ( uwzględniający kilka dziedzin zainteresowań uczniów)

- ukierunkowane ( takie, które uprzystępniają doświadczenia i wiedzę z zakresu określonego przedmiotu nauczania).

Najbardziej rozwijające są wycieczki kompleksowe, podczas których element poznawczy przeplata się z elementem rekreacyjnym. Wycieczka powinna być zaplanowana i przygotowana. Wychowawca jest zobowiązany do poinformowania dyrekcji, uczestników ich rodziców o planie i przebiegu wycieczki. Wycieczka ma kończyć się podsumowaniem jej przebiegu.

Następną formą zajęć pozalekcyjnych to koła zainteresowań, które na celu mają rozwijanie zainteresowań, umiejętności ucznia, ich sprawdzanie oraz pogłębianie wiedzy z zakresu interesującej uczniów dziedziny. Koła zainteresowań rozwijają także kulturę ogólną, moralną, społeczną, ideologiczną ucznia. Można wyróżnić takie koła jak:

- techniczne

- krajoznawcze i turystyczne

- kolekcjonerskie

- sportowe

- artystyczne

- naukowe.

Podsumowując organizacja czasu wolnego dzieci jest bardzo ważna. Ten czas kształtuje ich osobowość, wznieca zainteresowania. Nauczyciel organizujący zajęcia pozalekcyjne jest podstawowym ich ogniwem. Szkoła powinna organizować wiele różnorodnych zajęć wypełniających czas wolny dziecka, by ono znalazło coś interesującego dla siebie i zachęcać go do uczestnictwa, zajęcia te mają być dobrowolne.

Czas wolny „wypełniony pustką i bezczynnością stwarza istotne zagrożenie, bowiem sprzyja rodzeniu się nałogów ( pijaństwa i narkomanii), popadaniu w konsumpcjonizm i zależności od masowej taniej rozrywki. Wszystko to spłyca życie wewnętrzne człowieka i hamuje rozwój osobowy”(B. Jodłowska, 2002). Od tego należy uchronić nasze dzieci i od najmłodszych lat uczyć ich, jakie są pozytywne alternatywy spędzania wolnego czasu. Wzbudzić w nich zainteresowania pasje.

Bibliografia:

1. Z. Dąbrowski, „Czas wolny dzieci i młodzieży”, Warszawa, 1966.

2. „Dziecko w kręgu wychowania”, Red. B. Jedołowska, Kraków, 2002.

3. „Encyklopedia Pedagogiczna”, Red. W. Pomykało, Warszawa, 1993.

4. M. Łobocki, „Organizowanie pracy wychowawczej z dziećmi dziećmi młodzieżą”, Lublin 1994.

5. M. Łobocki, „Wychowanie”, Warszawa,1985.

Aleksandra Długaj

Kolegium Nauczycielskie 2008

Rok 1

Oligofrenopedagogika

Nauczyciel „dydaktyk” wobec problemu organizacji czasu wolnego dziecka.ydaktyk wobecwawczej z dziećmi jmłodszych lat uczyć ich jakie są pozytywne alternatywy spędzania wolnego czasu.

---