Agnolo Bronzino - Zwycięstwo czasu nad miłością,

Agnolo Bronzino lubował się w tworzeniu zagadek interpretacyjnych, i jedną z nich jest jego słynne płótno Zwycięstwo Czasu nad Miłością. Wyjaśnianie znaczenia tego obrazu jest ulubioną zabawą znudzonych historyków sztuki, a zadanie to nie jest łatwe. Bronzino bowiem umieścił na obrazie niezwykłą ilość symboli - klepsydrę, gołębia, jabłko, alegorię Rozpaczy i inne. Głównym tematem obrazu jest jednak para dość odważnie ze sobą flirtujących nagich kobiet, symbolizujących wg większości interpretacji Miłość i Pożądanie lub Miłość i Przyjemność. Ciała obu kobiet są oczywiście niezwykle wydłużone i posągowo białe. Wielu historyków sztuki opowiada się już za instrumentalną interpretacją nagości, zgodnie z którą Bronzino potraktował mitologiczne zmagania wartości jako pretekst do przedstawienia manierystycznej wersji aktu. Byłoby to dyskretne odejście od ideałów renesansu, który uświęcał ludzkie ciało, a nagość traktował z powagą.

Obraz został wykonany na zlecenie Cosimo I de' Medici i miał być podarunkiem dla króla Francji Franciszka I. Pomysłodawcą obrazu był humanista Landinelli. Erotyczna tematyka obrazu oraz jego dwuznaczność^[1] wywołały sensacje na dworze królewskim. W XVII wieku król Henryk IV sprzedał go do jednej z paryskich kolekcji, a w 1860 roku obraz został zakupiony przez National Gallery w Londynie.

Tematem dzieła jest bogini Wenus z obejmującym ją Kupidynem oraz z symbolicznie przedstawioną Rozkoszą z Zabawą i innymi miłościami po jednej stronie i z Oszustwem i Zazdrością po drugiej. Wenus próbuje odebrać strzały swojemu synowi, by nie siał większego zamieszania. Ich pocałunek, dość zmysłowy, nie ma nic wspólnego z matczyną miłością, wywiera wrażenie pocałunku kochanków. W ręku Wenus trzyma jabłko, które jest jej atrybutem. W mitologii greckiej otrzymała ona ten owoc od Parysa jako nagrodę dla najpiękniejszej.

Detal pocałunku Wenus i Kupidyna

Detal twarzy starej kobiety jako alegorii Cierpienia

Wokół postaci, na tle niebieskiej draperii, kontrastują utrzymane w chłodnej tonacji alegorie radości i trudów miłości. Zaraz za Wenus przedstawiona została Przyjemność (Rozkosz) o dość głupiutkiej twarzy obsypującej parę płatkami róży. Na nodze wokół kostki malarz umieścił łańcuszek z dzwoneczków, a w drugą stopę wbija się cierń. Kolce róż w czasach renesansu były utożsamiane z bólem, jaki towarzyszy wielkiemu uczuciu. Postać satyra jest podobna do tańczących puttów, zdobiących balustradę balkonu dla śpiewaków w katedrze florenckiej autorstwa Donatella.

Za dzieckiem znajduje się Zdrada przedstawiona z niewinną twarzą, lecz z tułowiem ogromnego węża, symbolu podstępu i grzechu. W dłoniach satyra znajduje się plaster miodu będący symbolem rozkoszy, a w drugiej dłoni żądło skorpiona - symbol bólu. Dłonie sprawiają wrażenie powykręcanych.

Po drugiej stronie obrazu Bronzino umieścił Zazdrość, często nazywaną Bólem lub Cierpieniem. Alegoria została przedstawiona w postaci starej umęczonej kobiety. Nad nią znajduje się postać Zapomnienia pragnąca zasłonić kotarą całą scenę. Na pierwszy rzut oka jej twarz wygląda jak maska. Powstrzymuje ją Chronos, przedstawiony jako muskularny brodaty mężczyzna ze skrzydłami i klepsydrą, będący jednocześnie alegorią Czasu.

U dołu obrazu, po prawej stronie, znajdują się dwie maski teatralne, komedii i tragedii, o rysach młodej kobiety i starego mężczyzny. Prawdopodobnie mają symbolizować starość i brzydotę, do której doprowadzają miłosne cierpienia. Motyw masek był często przedstawiany w sztuce grecko-rzymskiego antyku oraz na grobowcu Medyceuszów w Nowej Zakrystii florenckiej bazyliki San Lorenzo dzieła Michała Anioła.

---