Metodologia - to najogólniejsza forma nauki, dzięki której poznajemy metody i badania tej nauki.

Filozofia nauki - to refleksja o pewnym sposobie wiedzy.

Wiedza:

1. racjonalna (odwołuje się do rozumu) wiedza racjonalna daje się udowodnić za pomocą ciągu racji. Teoria slogistyczna - dawanie racji - Arystoteles - człowiek jest śmiertelny, Sokrates jest człowiekiem więc Sokrates jest śmiertelny. Wiedza religijna jest wiedza racjonalną.

2. Irracjonalna(nie odwołuje się do rozumu). Wiedza ta pojawiła się jako odpowiedz na te nauki, których nie da się wyjaśnić za pomocą rozumu. Racjonalizując świat unieruchamiamy go. Zmysły mówią nam, że świat jest dynamiczny. Wiedza pozarozumowa(doznania mistyczne np. stany emocjonalne, przeczucia, intuicja, horoskopy). Huster - postrzeganie świata poprzez zdarzenia.

Typ wiedzy racjonalnej:

• zdroworozsądkowa - zwana potoczną, praktyczną, opisuje nam zależności świata, pewne związki, ale nie zawsze wyjaśnia dlaczego tak jest, wiedze ta uważamy za prawdziwą z racji tradycji, autorytetu, mówi nam o czymś, ale nie wyjaśnia tego, tłumaczenia na zasadzie kar i nagród, naśladownictwa, pokazywania; przyjmowanie czegoś za prawidłowe, dostosowanie się; (sytuacja w restauracji: którymi sztućcami się posługiwać?); otrzymujemy wiedzę tę od otoczenia - rodzice, rówieśnicy potem edukacja. Wiedzę ta kształtują również media, wiedza ta jest łatwa trzeba ją tylko przyjąć.

• Artystyczno - literacka jest to wiedza, którą kształtują jednostki odbiera ją jednak grupa, zespół, wiedza tam ma charakter symboliczny, nie jest bezpośrednia, jest metaforyczna, odbiór zmusza do jej interpretacji, nawet naturalizm w sztuce nie może być taki jaki jest ( to jest wizja trójwymiarowa): jest ona zapisana niejako w symbolach. Do odbioru tej wiedzy musimy być przygotowani; pokazuje nam w jak różnorodny sposób może być świat odbierany, uczy nas tolerancji, zrozumienia, wzbogaca nasz obszar doznań, zmusza nas do wysiłku, odbioru, interpretacji.

• Spekulatywna tutaj możemy umieszczać religie, zakłada istnienie sacrum i wiernych, aby to ukazać potrzeba racji, jest więc wiedzą racjonalna i spekulatywna, jest nią również filozofia - jest ona przyjmowana a priori, bez dowodu, jest to założenie: nie możemy udowodnić że istnieje byt idealny. Założenia są spekulacjami - nasza wiara, uczucia, przekonania, np. skreślenia liczb w toto - lotku.

• Naukowa - wyparła z naszej świadomości wszelkie inne autorytety; uczeni są autorytetem dla nas, robimy tak bo uczeni to udowodnili. Zasada intersubiektywności głosi, że wiedza naukowa jest sprawdzona i udowodniona intersubiektywnie- każdy odpowiedzialny człowiek zrozumie tą wiedze i będzie mógł ją sprawdzić jej podłoże, konstruujemy je na podstawie opinii, poglądu, jeśli ktoś coś powie, a inni uczeni to zaakceptują to będzie to obowiązywać (tzw. Liczba protekcyjna).

Funkcje nauki:

• deskryptywna forma opisowa, opisuje rzeczywistość zarówno przyrodniczą jaki i społeczną, polega na opisie za pomocą obserwacji i pomiaru głównie w przyrodzie; opis głownie jakościowy(jest on nieprecyzyjny), może być również ilościowy( opis jakościowy np. studentów jest dużo, ale nic nam to nie mówi). Nie wszystko da się zmierzyć w rzeczywistości społecznej np. nastroje ludzi.

• Eksploatacyjna funkcja wyjaśniająca, mówi, że wiedza naukowa musi wyjaśniać opisywane zjawiska, zależności zawarte w opisie. W XVII Galileusz zmienił pytanie dlaczego na które nie ma ostatecznej odpowiedzi na pytanie jak?

• Prewidystyczna funkcja przewidując, jest to własność która pokazuje, że zależność, która występuje istnieje niezależnie od czasu i przestrzeni, ale w zależności od warunków

Ogólność

Prostota logiczna informacyjna zawartość pewność

Ścisłość epistemologiczna

Ogólność to własność , która dotyczy tego, że wiedza naukowa powinna być jak najszersza, nie może być ograniczona przez obszar, czas, ilość elementów, ma być powszechna.

Ścisłość to matematyczność, to definicja, uzyskujemy ja poprzez opis ilościowy.

Informacyjna zawartość - pozytywnie ze ścisłością skorelowane

Prostota logiczna - negatywna, mało ścisła

Pewność epistemologiczna - jest przeciwna do wiarygodności(coś dla mnie jest pewne, więc jest wiarygodne); w nauce tego rodzaju pewności nie ma, tak jest ponieważ potrafię to udowodnić.

Typy nauk:

• wiedza formalna

• wiedza empiryczna

Nauki formalne - odwołują się przede wszystkim do faktów, jest to matematyka i logika.

Nauki empiryczne - ich słuszność uzyskuje się poza analiza językową. Dzielą się na:

• przyrodnicze - rzeczywistość poza ludzka.

• Fizyczne

• Biologiczne (od chemii biologicznej do antropologii)

• Społeczne (humanistyczna) nauki o człowieku.

W nauce musi być dyscyplina, instytucja, a także kolektyw uczony (ludzi którzy spełniają wiodącą rolę w tworzeniu nauki - uczeni). Niezwykle ważne s nakłady finansowe, a także nośniki informacji. Osiągnięciem Europy były nośniki informacji w formie biblioteki.

Nauka składa się z twierdzeń i teorii. W skład teorii wchodzą twierdzenia, a także definicje. Twierdzenia to zdania oznajmujące. Dzielą się na:

Twierdzenia analityczne - prawdziwość lub ich fałszywość można wskazać w oparciu o fakty, analizy językowe, w podmiocie zawarta jest treść logiczna.

Tautologia - twierdzenia, których prawdziwość wynika z praw logiki, wykazujemy ze względu na przyjęte twierdzenia

Tezy języka - prawdziwość wskazujemy ze względu na postulaty znaczeniowe. Występują w logice i matematyce.

Twierdzenia syntetyczne:

• Twierdzenia empiryczne - mówią o konkretnych zjawiskach, doświadczeniach, pełnią wszystkie 3 funkcje naukowe.

• Twierdzenia ontologiczne - dotyczą bardzo ogólnych charakterystyk lub zjawisk rzeczywistości, występuje w filozofii, teologii, nie pełnią wszystkich funkcji naukowych.

Ich prawdziwość lub fałszywość można wykazać w oparciu o coś więcej niż tylko fakty językowe m.in. o empirię - doświadczenie.

Twierdzenia empiryczne dzielą się na :

• Jednostkowe

• atomowe - jednemu obiektowi przypisują jedną własność

• molekularne - jednemu obiektowi przypisują dwie własności albo wielu podmiotom przypisuje się jedna własność lub jednemu obiektowi przypisuje się wiele własności.

• Ogólne

• Egzystencjalne: czyste i mieszane

VR(x) - istnieje takie x, że ma ono własność R

/\R(x) - dla każdego x, x ma własność R lub każde x ma własność R np. każdy człowiek się starzeje.

„czyste” - zawierają przynajmniej jeden kwantyfikator mały ; orzeka istnienia.

„mieszane” - twierdzenia, które są zaopatrzone w kwantyfikator mały i duży; np. dla każdej cząstki istnieje antycząstka, istnieje taki człowiek, dla którego najważniejsze jest to co materialne.

Ogólne - zawierają kwantyfikator duży, ale bez kwantyfikatora małego.

• Numerycznie ogólne - są czasoprzestrzenie ograniczone o zasięgu zlokalizowanym, czasowo ograniczone, mogą zawierać imiona i nazwy własne lub terminy np. w bitwie pod Grunwaldem brało udział........osób.

• Ściśle ogólne - są czasoprzestrzennie nieograniczone, mówią o zjawiskach, zdarzeniach bez względu na to kiedy i gdzie miały one miejsce. One są bardzo wartościowe dla nauki, gdyż zachodzą one zawsze.

Metody uzasadniania wiedzy naukowej:

DOWODZENIE - występuje w matematyce i logice, jest to rozumowanie dedukcyjne, polegające na wykazaniu prawdziwości jakiegoś zdania na podstawie innych zdań wcześniej uznanych za prawdziwe.

Wprost - wychodzi się od prawdziwości założeń dochodzi się do prawdziwości wniosku A->B

Nie wprost - zaprzecza się wnioskowi i dochodzi do fałszywości założenia nie B-> nie A

SPRAWDZANIE EMPIRYCZNE - wnioskowanie redukcyjne, polega na uzasadnianiu prawdziwości twierdzenia na podstawie jego następstw empirycznych.

Weryfikacja - to wykazanie prawdziwości w całym obszarze, wszystkich przypadków, całkowite potwierdzanie.

Konfirmacja - częściowe potwierdzanie pewnej ilości przypadków, najczęściej charakterystycznych czy typowych (gdy nie możemy zbadać wszystkich elementów pod jakimś względem - opinie publiczne), zawodna metoda.

Dyskonfirmacja - potwierdzenie przez osłabianie pewności, wiarygodności logicznej.

Falsyfikacja - polega na wykazaniu fałszywości twierdzenia, pozyskujemy prawdziwość twierdzenia wtedy i tylko wtedy, jeżeli nie występują przypadki sprzeczne z treścią twierdzenia i są one niemożliwe.

Dwa modele nauki:

• indukcjonistyczny - od szczegółu do ogółu

• dedukcjonistyczny - od ogółu do szczegółu, konstruujemy twierdzenie

W przyrodzie występują prawidłowości i zależności między zjawiskami itp. W nauce prawa natury.

Logika - to teza o zdaniach i schematach prawdziwych.

Zdaniom rozstrzygającym możemy przypisać prawdziwość lub fałszywość(czy pada deszcz) sądy, są zdania paradoksalne, na które trudno odpowiedzieć, odpowiedz jest już w pytaniu - czy przestała pani kraść?

Sądy - uważam, sadze, jestem przekonany - nie zawsze prawdziwe, zdanie przekonane można zmienić.

P, q, r, s, t.... - zmienne zdaniowe, można za nie podstawić zdanie logiczne ( można mu przypisać prawdę lub fałsz)

P=1 - prawda

P=0 - fałsz

Spójniki zdaniowe (łączy dwie zmienne zdaniowe)

~p - negacja - zdanie jednozdaniowe czyt. Nie prawda, że p

p/\q - koniunkcja czyt. P i q

p\/q - alternatywa czyt. P lub q

p ->q - implikacja czyt. Jeżeli p to q inaczej okres warunkowy p - poprzednik, q - następnik

pq - równoważność czyt. Równoważność czyt. p wtedy i tylko wtedy, gdy q - podwójny okres warunkowy.

~ Negacja -zawsze daje wartość przeciwną wartości zdania przed którym stoi.

/\ Koniunkcja - jest prawdziwa tylko wtedy, gdy obydwa człony koniunkcji są prawdziwe

\/ Alternatywa - którą możemy czytać przynajmniej jeden lub przynajmniej jeden z dwojga jest fałszywa, gdy oba człony tej alternatywy są fałszywe.

->Implikacja - jest fałszywa, gdy z prawdy wynika fałsz, to znaczy gdy poprzednik jest prawdziwy, a następnik fałszywy.

Równoważność - jest zawsze prawdziwa, gdy obydwa jej człony mają identyczną wartość logiczną, to znacz są prawdziwe lub fałszywe.

Dysjunkcja - co najwyżej jeden z dwojga.

Tautologia - schemat logiczny, który zawsze jest prawdziwy.

Niezawodne schematy wnioskowania.

Logiczny schemat wnioskowania jest niezawodny wtedy i tylko wtedy gdy nie istnieje żadne inne takie wnioskowanie, które przebiega wedle tego schematu, które ma wszystkie przesłanki prawdziwe, ale które ma fałszywy wniosek. Nazywamy regułami wnioskowymi.

14 reguł wnioskowania:

1. Reguła podstawiania (RP)

F to co przyjmujemy

F/(Z/F*) to co możemy uznać za prawdziwe

Jeżeli prawdziwa jest formuła F to za prawdziwą można uznać formułę F/(Z/F*), która powstała z formuły F przez konsekwętne zastąpienie w symbolu „F” w symbolu „Z” symbolem lub formułą złożoną „F*”. Jeżeli do dowodu należy formuła „F” to wolno do dowodu dołączyć formułę F/(Z/F*), która powstała z formuły „F” przez konsekwętne zastąpienie w symbolu „F” symbolu „Z” symbolem lub formułą złożoną „F*”

2. Reguła obrywania (RO) sposób stwierdzający przez stwierdzenie ( moduls pomendo pondus)

[(p->q) /\p]->q p->q

p/q

Jeżeli do dowodu należy implikacja i do dowodu należy poprzednik tej implikacji to wolno do dowodu dołączyć następnik ten implikacji.

3. Reguła modulus tollendo tolleus (obalanie przez obalanie)

[(p->q) /\ ~q]->~p

p ->q

\/q/ \/p

Jeżeli do dowodu należy implikacja i do dowodu należy negacja jej następnika to wolno do dowodu dołączyć negacje poprzednika tej negacji.

4. Reguła transpozycji (RT) RTT

(p->q) -> [(~q) ->(~p)]

P ->q

~q ->~ p

Jeżeli do dowodu należy implikacja to wolno do dowodu dołączyć implikację, której poprzednikiem jest negacja następnika implikacji należącej do dowodu, a następnikiem negacja poprzednika implikacji należącej do dowodu.

5. Reguła sylogizmu hipotecznego (RSH)

[(p->q) /\ (q ->r)] -> (p -> r)

p -> q

q -> r

p -> r

Jeżeli do dowodu należy implikacja i do dowodu należy również implikacja, której poprzednikiem jest następnik poprzedniej implikacji to do dowodu wolno dołączyć implikację, której poprzednikiem jest poprzednik poprzedniej implikacji, a następnikiem następnik tej drugiej implikacji

---