14. Strategie i technologie kształcenia dorosłych
Skrzypczak (2003) podaje, że pod pojęciem „strategie kształcenia“ rozumieć tu będziemy konkretny zbiór reguł, określających jednoznacznie, w konkretnej sytuacji, która powstała w trakcie kształcenia, wybór określonego działania przez uczestników danego procesu kształcenia, w tym wypadku kształcenia doroslych.
Glówne strategie kształcenia dorosłych
Strategia klasowo-lekcyjna - w kształceniu dorosłych strategia ta znajduje zastosowanie przede wszystkim w różnego rodzaju szkołach dla pracujących. W ostatnich latach , w związku z transformacjami ustroju i gospodarki ustawicznie maleje. Jest to nauczanie zbiorowe, z podziałem uczniów na klasy, z podziałem nauki na jednogodzinne bloki oraz ze sprawdzaniem postępów uczniów i promowaniem ich z klasy do klasy. Nauczane jednostki otrzymują gwarantowane przez państwo świadectwa czy inne dokumenty.
Strategia kursów dokształcających - Kursy są jednak dość szczególną i odmienną formą dokształcania i doskonalenia zawodowego, o bardzo różnym czasie trwania, od kilku dni czy tygodni do roku, bardzo rzadko do kilku lat. Można wyróżnić kursy:
przysposobienia zawodowego
doskonalenia zawodowego
kwalifikacyjne
politechniczne
dla potrzeb własnych
ogólnokształcące
Przeważająca część kursów dokształcających posiada charakter zaoczny, nie wymagający osobistego kontaktu ucznia s nauczycielem,
Strategia kształcenia zdalnego - Kształcenie zdalne to kształcenie kierowane z dala, pośrednio przez nauczyciela, i za pomocą takich środków jak korespondencja, podręczniki, poradniki, emisje radiowe i telewizyjne, filmy, płyty, kasety, systemy TV kablowej, telefony, telefaksy itp. W tej strategii uczeń posiada maksimum swobody, a jego bezpośredni kontakt z nauczycielem jest stosunkowo rzadki. Kierownicza rola nauczyciela dotyczy tu przede wszystkim celów, treści i warunków przebiegu procesu dydaktycznego oraz form organizacyjnych.
Kształcenie zdalne jest uważane za specjalną technologię (ewent. też formę) kształcenia/nauczania, kiedy ucząca się osoba jest odseparowana od nauczyciela. Kształcenie zdalne może być realizowane na wyższych uczelniach lub innych instytucjach kształcenia. W Europie kształcenie zdalne jest często łączone z kształceniem otwartym, mówi się o kształceniu zdalnym otwartym (ODL -Open and Distance Lernng) . Kształcenie otwarte kojarzone jest ze względnie łatwym dostępem do nauczania bez względu na formalną kwalifikację wstępną. Mówi się o tzw. "drugiej szansie " dla osób bez wykształcenia lub dla tych, którzy nie ukończyli szkoły.
Kształcenie zdalne polega na samokształceniu przy pomocy w specjalny sposób metodycznie opracowanych materiałów nauczania (najczęściej pisemnych, ale uzupełnianych multimedialnie - kasetami audio i video, techniką komputerową, radiem i telewizją).
Prowadzenie pedagogiczne jest bezpośrednim elementem danych materiałów dydaktycznych, jak również korespondencji. Kształcenie zdalne (dziś realizowane przy pomocy ICT technologii - oznaczane jako eLearning) uzupełniane jest w ograniczonym zakresie przez formę stacjonarną (konsultacje i szkoły rezydencyjne).
Oprócz już wymienionych najważniejszych znaków kształcenia zdalnego, którymi są otwartość, kształcenie na odległość, wykorzystanie samodzielnej nauki opartej na materiałach dydaktycznych i innych środkach, pozytywum większości programów jest ich modułowość. Studenci studiują zamknięte bloki właściwie w jakiejkolwiek kolejności, w czasie, który sami wybiorą i mogą zyskać nawet wykształcenie zakończone dyplomem w zależności od swych czasowych i finansowych możliwości. Następnym warunkiem kształcenia zdalnego jest istnienie logistycznej bazy do wysyłania materiałów do nauki, ewidencji wyników studiów i rozwiązywania problemów dotyczących nauki.
Ze względu na to, że kształcenie zdalne jest często wybierane jako alternatywa klasycznego studium stacjonarnego, zwłaszcza z powodu pracy zawodowej studentów, kładziony jest nacisk na połączenie studiów z praktyczną czynnością słuchaczy.
Połączenie teorii z praktyką jest gwarantowane przez fakt, że studenci opracowywują podczas studiów poszczególnych bloków kilka pisemnych prac nazywanych TMA (Tutor Marked Assigment) czyli prac ocenianych przez tutora.
Podczas kształcenia zdalnego inna jest również rola pedagogów, zwanych zwykle tutorami. Tutor nie tylko prowadzi wykłady, ale przede wszytkim motywuje słuchaczy, organizuje dyskusje, konsultuje ze studentami proces przygotowywania prac pisemnych (TMA), a następnie prace te ocenia.
Poszczególne bloki zakończone są zwykle egzaminem pisemnym, który poprawiany jest przez specjalnie przygotowanych „oceniaczy“ wybranych z grona tutorów. W celu zachowania jak najwyższej objektywności pracy słuchaczy ocenianie prac pisemnych i egzaminów końcowych monitorowane jest na poziomie narodowym i międzynarodowym (np. na Open University). W ten sposób zapewniony jest porównywalny poziom nauczania we wszystkich krajach lub we wszystkich centrach narodowych.
Strategia samokształcenia - Jest to sposób osiągania wykształcenia poprzez działalność, której cele, treści, warunki i środki ustala sam podmiot. Samoksztalcenie może byt realizowane jako w pełni autonomiczne, planowane, przeprowadzane i oceniane całkowicie samodzielnie przez uczący się podmiot, może być, i tak jest w praktyce najczęściej, częściowo wspomagane i kierowane z zewnątrz.
Strategia kół oświatowych - Uczestników koła czy zespołu łączy jakiś wspólny cel oświatowo-wychowawczy lub cel społeczny. Cel ten jest realizowany poprzez studiowanie lub kształcenie się, lub przez inną czynność, wymagającą od uczestników grupy wspólnej pracy umysłowej. Grupa ta w zasadzie opiera swoją działalność na aktywności wszystkich jej członków, w zasadzie koło oświatowe nie zna członków biernych . Ze względu na treść mogą to być koła literackie, historyczne, geograficzne . myśĺiwskie, wędkarskie, filatelistyczne itp.
.
Strategia kształcenia za pomocą żywego słowa - ma charakter kształcenia swobodnego, w trakcie którego nie sprawdza się umiejętności i wiadomości nabywanych przez słuchaczy, nie przeprowadza się żadnych egzaminów, a w konsekwencji nie wydaje się też świadectw, które by uczniom lub słuchaczom nadawały jakieś konkretne uprawnienia. Zasadniczym środkiem tego oddziaływania jest żywe słowo.
Strategia kształcenia za pomocą słowa drukowanego - występuje w niej najbardziej luźny związek pomiędzy podmiotem a przedmiotem oddziaływania, którym jest książka lub czasopismo o wybranej tematyce. Czytelnik w obcowaniu z dziełem autora nie jest związany niczym poza własnym zainteresowaniem, a czasem także jakąś praktyczną potrzebą, nie kieruje się w tym względami na żaden egzamin czy inne zewnętrzne wymagania.
Strategia doradcza - Istotą tej strategii jest udzielanie, poprzez specialistę z danej dziedziny, fachowej porady osobom tej porady oczekującym. Doradztwo może mieć charakter indywidualny, grupowy lub środowiskowy. Osoba pełniąca rolę doradcy odwoływać może się do opisów, pokazów, wykładów, dyskusji, różnych gier dydaktycnych i innych znanych metod kształcenia dorosłych.
Strategie mieszane - w praktyce działań oświaty dorosłych występuje wiele inicjatyw, które realizowane są z wykorzystaniem więcej niż jednej z opisanych strategii podstawowych. Jedną z nich są tzw. Uniwersystety Trzeciego Wieku.