Zaburzenia osobowości
Osobowość neurotyczna
Osobowość neurotyczna nie jest wymieniana w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób jako zaburzenia, jednak stała się na tyle powszechna , że skłoniła znaną neopsychoanalityczkę K. Horney do nadania swojej książce tytułu „ Neurotyczna osobowość naszych czasów”.
Osoba obdarzona neurotyczną osobowością przede wszystkim charakteryzuje się tym, że formułuje cele życiowe nieadekwatne do swoich rzeczywistych możliwości . Osoba z taką osobowością często nie pokonuje wprost przeszkód życiowych, nie rozwiązuje rzeczywistych problemów, lecz omija je podejmując działania zastępcze.
Do takich działań należą mechanizmy obronne, nazywane inaczej intrapsychicznymi sposobami radzenia sobie z trudnościami. Istotą tych sposobów jest nie zadaniowe stawienie czoła trudnościom , lecz usuwanie powstałych w psychice napięć na drodze symbolicznej, nierzeczywistej. I tak np. osoba z neurotyczną osobowością, która żywi agresywne uczucia do najbliższego otoczenia, ponieważ nie spełniło jej jakichś mało realnych oczekiwań, zamiast zrewidować swoje oczekiwania i krytycznie przyjrzeć się swoim uczuciom, stosuje mechanizm obronny projekcji i przypisuje agresywne uczucia otoczeniu. Na krótką metę przynosi jej to ulgę i zlikwidowanie napięć, ponieważ w swoim mniemaniu nie ona jest winna. Na dłuższą metę w sposób oczywisty pogłębia to konflikt z otoczeniem.
Powstające emocje nie znajdują właściwego ujścia , lecz są tłumione i wypierane. Zatem tej osobowości towarzyszy tzw. niedojrzałość osobowości.
Osoba taka chętnie przybiera rolę chorego, manifestując wegetatywne objawy emocji jako objawy choroby. Osoby te bardzo często i chętnie pełnią rolę dziecka, łącznie z rolą chorego.
Zaburzenia osobowości o typie psychopatii
W obowiązującej Klasyfikacji Chorób termin psychopatia zastąpiono terminem zaburzenia osobowości.
Są to zaburzenia uniemożliwiające prawidłowe przystosowanie się do środowiska społecznego i powodujące rozmaite anomalie zachowania., przy jednoczesnym przeciętnym lub nawet wysokim poziomie inteligencji. Zaburzenia te ulokowane są w mechanizmach popędowo- emocjonalnych osobowości, czyli polegają głównie na nieprawidłowościach życia uczuciowego
Termin psychopatia rezerwuje się coraz powszechniej dla takich zaburzeń osobowości, które powodują zachowania antyspołeczne.
Wyróżnia się kilka typów zaburzeń osobowości:
Osobowość niedojrzała
Należą do niej te osoby, które mimo dojrzałości metrykalnej , zachowują się infantylnie jak dziecko. Nie potrafią przyjąć określonych ról społecznych, zwłaszcza tych, które narzucają znaczny stopień odpowiedzialności.
Charakterystyczne dla tej osobowości jest uzależnienie emocjonalne od osoby znaczącej . W sytuacjach trudnych taka osoba oczekuje od innych ludzi pomocy w rozwiązywaniu problemów. Demonstrowana jest bezradność i pasywność Osoba niedojrzała rezygnuje z działania przy pierwszych trudnościach. Osoby te mają trudności zwłaszcza z pohamowaniem reakcji agresywnych, które często przejawiane są w sposób społecznie nie akceptowany. Bardzo charakterystyczna jest postawa egocentryzmu czyli nastawienia na samego siebie. Powoduje to najczęściej trudności w przystosowaniu się do grupy społecznej.
Osobowość paranoiczna
Charakterystyczna jest przesadna wrażliwość na wszystkie przejawy niepowodzeń i wszystkie domniemane lub rzeczywiste nieprzychylne reakcje otoczenia. Osoby te w bardzo sztywny sposób bronią swoich praw, a przyjazne zachowania osób z otoczenia traktują jako atak i zagrożenie. Uważają się za ofiary otoczenia , często są zazdrosne. Poczucie zagrożenia może skłaniać u takiego człowieka do agresji i natarczywości.
Osobowość schizoidalna
Zachowaniem takie osoby przypominają chorych na schizofrenię. Wycofują się z kontaktów społecznych wykazują skłonność do fantazji i innych autystycznych form oderwania się od rzeczywistości. W otoczeniu uważani są za ekscentryków. Wyraźnie zaznacza się chłód uczuciowy.
Osobowość histeryczna
Występuje tu chwiejność uczuciowa Całe niemal życie uczuciowe tej osoby jest uzależnione od otoczenia, od tego, czy okazuje jej uznanie czy zainteresowanie. Zaznacza się tu sugestywność i teatralność. Oznacza to, że wszystko, co robi taka osoba, powinno mieć swoją „publiczność”. Do tej grupy zaburzeń osobowości zalicza się tzw. mitomanią, czyli opowiadanie o sobie fantastycznych zmyślonych historii.
Do innych rodzajów nieprawidłowych osobowości zalicza się między innymi:
- osobowość eksplozywną ( wybuchową ).
- osobowość anankastyczną ( z charakterystycznym zwątpieniem we wszystko i natręctwami) .
- osobowość asteniczną (bierną i pozbawioną wigoru życiowego).
Wielu autorów zalicza również do zaburzeń osobowości wszystkie zaburzenia popędu płciowego. Osoby z takimi zaburzeniami nazywa się czasami zboczeńcami płciowymi.