esej , Pedagogika, socjologia edukacji

MÓJ PROBLEM TO MÓJ SZEF.

Wykorzystywanie władzy pracodawcy nad pracownikiem w VI Fazie rozwojowej , fazie INTYMNOŚCI.

Na początku mojej pracy chciałabym przybliżyć pojęcie władzy , którego będzie dotyczyć poniżysz esej. Pojęcie władzy jest wielorakie, np. wg literatury naukowej „jest pewnym szczególnym typem zachowania polegającym na możliwości modyfikowania zachowania innych ludzi”. Wydaje mi się jednak , że nie jest to tak do końca pełna definicja władzy , ponieważ władza kojarzy mi się z pojęciem bardzo rygorystycznym dlatego chciałabym przytoczyć jeszcze dwie inne definicje tego pojęcia. Wg Szymona Wróbla “Stosunek władzy (...) polega na tym, iż pewne podmioty (poszczególni ludzie, organy państwa itd.) uzyskują faktyczną możliwość skutecznego kierowania innymi, czy to dlatego, że uzyskały do tego odpowiednie upoważnienie(...) czy też dlatego, że inni są od nich z jakichś względów faktycznie uzależnieni, znajdują się w ich mocy” Natomiast w książce pod tytułem

„ Władza i autorytet” pojęcie władzy przedstawione jest w następujący sposób:

WŁADZA - jest to taka relacja między jednostkami, w której istnieje prawdopodobieństwo, że jedna z nich przeprowadzi swoją wolę, nawet mimo oporu drugiej. Inaczej: możliwość wydawania wiążących dla drugiej osoby decyzji. Autor wyróżnia trzy odmiany władzy :

DOMINACJA - czyli sytuacja, w której asymetryczna relacja władzy występuje pomiędzy zbiorowościami (grupami, klasami, warstwami, kategoriami społecznymi), z których jedna ma możliwość zagwarantowania swoich interesów kosztem interesów czy wbrew interesom drugiej osoby

WPŁYW OSOBISTY - władza oparta na argumentach, perswazji, autorytecie osobistym, uznanych przez drugą stronę

PRZEMOC - władza oparta na przewadze fizycznej, bez akceptacji drugiej strony.

Definicja, zawarta w Słowniku PWN, który wyjaśnia, iż: „Władza jest prawem rządzenia, rozporządzania kim; panowanie, rządy nad kim…”.

Z powyżej przedstawionych definicji wynika więc , ze władza to przewaga nad kimś , odpowiednie nim pokierowanie. Niestety nie każdy potrafi odpowiednio korzystać z danej mu władzy. Jako przykład chciałabym przedstawić problem nadużywania swojej władzy

przez pracodawców w stosunku do pracowników poprzez zjawisko molestowania seksualnego w pracy w VI fazie rozwojowej. Czym zatem jest owe molestowanie seksualne?

Według kodeksu pracy molestowanie seksualne jest to każde nieakceptowane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności lub poniżenie albo upokorzenie pracownika; na zachowanie to mogą składać się fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy.

Molestowanie seksualne kwalifikuje się jako dwa rodzaje zachowań:
1. Niepożądane zainteresowanie seksualne- obejmujące m.in. takie zachowanie jak: dotykanie mające charakter seksualny, komentarze i żarty o tematyce seksualnej, eksponowanie przedmiotów lub materiałów o charakterze seksualnym (kalendarze, fotografie), osobiste uwagi dotyczące seksu lub seksualności, komentarze dotyczące wyglądu o charakterze seksualnym, rozmowa o osobie w terminach seksualnych w jej obecności lub udając, że nie dostrzega się jej obecności;
2. Molestowanie z uwagi na przynależność do danej płci - jest to forma molestowania skierowana przeciwko osobie jako reprezentantowi określonej płci, niekoniecznie dotycząca seksualności, a osoby z uwagi na jej przynależność do grupy kobiet lub mężczyzn. Klasyfikuje się tutaj takie zachowania jak: obraźliwe komentarze o zdolnościach (kobiet lub mężczyzn) np. wypowiedzi o tym, że kobiety nie posiadają technicznych kwalifikacji, obraźliwe komentarze o zachowaniach, np. o tym, że kobiety nie są dobrymi menedżerami, zniewagi lub przekleństwa.

Molestowanie w odniesieniu do relacji pracodawca - pracownik może występować w dwóch formach:
- "coś za coś", nazywana także "szantażem seksualnym" - występuje wtedy, gdy osoba molestująca sprawuje funkcję przełożonego wobec swojej ofiary lub jest przedstawicielem pracodawcy. Poddanie się lub nie zachowaniom szefa, to podstawa do podjęcia przezeń decyzji o ewentualnym awansie, czy zatrudnieniu bądź nie, osoby atakowanej;
- stwarzanie nieprzyjaznych warunków pracy - jest to forma gdzie osobą molestującą może być przełożony, ale także kolega z pracy, lub osoba niezwiązana bezpośrednio z danym miejscem pracy, np. petent w urzędzie, pacjent w szpitalu.

Przyjrzyjmy się sytuacji Pani Sylwii , która ma 28 lat.

Sprawa dotycząca Pani Sylwii ma początek 1 stycznia 2003 roku kiedy wreszcie udało jej się dostać swoją pierwszą wymarzoną prace. Po miesiącu pracy wyrzucono dotychczasowego prezesa i przyszedł nowy. Pan Jan który, został wiceprezesem i wtedy wprost powiedział: "No to teraz zobaczymy, jak to będzie, bo teraz ja jestem górą". Stwierdził, że będę musiała wykonywać wszystkie jego polecenia, jeśli nie chcę stracić pracy. Od tego feralnego momentu rozpoczęła się nie zakończona do dziś walka z wulgarnością i przemocą seksualną pana Jana . Początkowo stosunki zawodowe z panem Janem układały się normalnie, nie było między nim a panią Sylwią większych „starć”. Wręcz przeciwnie- z jego zachowania wynikało, iż jest zadowolony z wyników pracy pani Sylwii. Sprawa nabrała przerażających rozmiarów dnia 8 marca 2003 roku podczas obchodzonego na oddziale Dnia Kobiet, kiedy to Pan Jan po raz pierwszy wykorzystał swoją pozycję w firmie i użył wobec pani Sylwii przemocy fizycznej oraz obnażył się przed nią w oddziałowym biurze. Miesiąc później Jan kazał jechać pani Sylwii na wyjazd szkoleniowy do podwarszawskiej miejscowości. Tam, po uroczystej kolacji, doszło do incydentu, podczas którego wbrew woli pani Sylwii , pan Jan usiłował zmusić ją do stosunku seksualnego. Aby nie narazić swojej osoby na niepotrzebne zaczepki i przemoc ze strony przełożonego, pani Sylwia starała się nie przebywać „sam na sam” z kierownikiem. Niestety, sytuacje zawodowe niekiedy wymagały skorzystania z oddziałowego biura. Każde wejście pani Sylwii do tego wąskiego i zamkniętego pomieszczenia powodowało reakcję Pana Jana , to znaczy że, momentalne pojawiał się on biurze i zachowywał się wulgarnie, ubliżał słownie lub czynem osobie pani Sylwii. Ponieważ sytuacje te powtarzały się nieustannie, a sprośne opowieści o erotycznych fantazjach przełożonego przerażały panią Sylwię, zaczęła bać się wyjścia do pracy, a jej rodzina odczuła skutki narastające napięcia nerwowego. Pani Sylwia nie czuła się jeszcze wtedy na siłach, aby opowiedzieć o swoich problemach komukolwiek. Czuła się zdezorientowana i zawstydzona takim stanem rzeczy. Postanowiła wtedy zgłosić się do lekarza specjalisty neurologa. Miała nadzieje na uzyskanie tam pomocy. Niestety, wstyd przed ujawnieniem budzącego w niej obrzydzenia zachowania przełożonego nie pozwolił na otwarcie się przed neurologiem. Pierwszą osobą, której zwierzyła się pani Sylwia, był lekarz zakładowy, który namówił ją do zgłoszenia faktu molestowania dyrektorowi przedsiębiorstwa. Ośmielona poparciem lekarza, pani Sylwia zgłosiła się do dyrektora i przedstawiła cała sprawę. Poza tym złożyła też wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia

prywatnego przeciwko Panu Janowi, który wykorzystując swoje stanowisko, dopuszczał się

czynów nierządnych. W tym samym czasie pani Sylwia przebywała na zwolnieniu lekarskim. Dyrektor przedsiębiorstwa obiecał zająć się tą sprawą. Jednak zamiast polubownego załatwienia sprawy, obiecanego przez dyrektora zakładu, pani Sylwia otrzymała po powrocie do pracy wymówienie z przyczyn ekonomicznych. W związku z tym, pani Sylwia postanowiła odwołać się od tej decyzji do sądu pracy w swojej miejscowości , który niestety utrzymał w mocy postanowienie zakładu pracy. Mimo, że od rozpoczęcia batalii z panem Janem minęło już sześć lat, pani Sylwia pozostaje osamotniona w swoich działaniach i dopóki świadkowie jej upokorzenia nie zechcą mówić, brakować będzie dowodów na winę oskarżonego przez nią kierownika. Przez tą historię ucierpiało także małżeństwo pani Sylwii , która po traumatycznych przeżyciach w pracy nie potrafi zbliżyć się fizycznie jak również psychicznie do żadnego mężczyzny , nawet do swojego partnera życiowego. Sprawa ta dotknęła nie tylko Panią Sylwię ale i najbliższe jej osoby.

Opisywane w literaturze przypadki molestowania seksualnego dotyczą - co nie powinno być zaskoczeniem - najczęściej kobiet. Ofiarami stają się w przeważającej większości kobiety młode w miejscu ich pierwszej pracy lub kobiety powracające do pracy po dłuższym urlopie. Nieakceptowane zachowania o podłożu seksualnym szczególnie często spotykają najmłodsze zatrudnione. Mniej więcej co dziesiąta kobieta pracująca w wieku do 34 lat przyznaje, że była obiektem takich zachowań ze strony przełożonego. Wg. Centrum Badania Opinii Społecznej Ponad jedna piąta osób pracujących lub uczących się (22%) przyznaje, że w miejscu pracy lub na uczelni współpracownicy lub koledzy robią nieodpowiednie, naruszające godność uwagi o podtekście seksualnym, np. niestosownie żartują. Mężczyźni mówią o takich sytuacjach nieznacznie częściej niż kobiety. Molestowanie fizyczne, czyli sytuacje, kiedy współpracownicy lub koledzy wykonują wobec innych niestosowne gesty, a ich zachowania mają podtekst seksualny (np. nadmierne zbliżenie, dotykanie, poklepywanie, obejmowanie), dostrzega 7% badanych pracujących lub pobierających naukę. Ogółem około jednej piątej zatrudnionych pracuje w zakładach, gdzie zdarzają się przypadki werbalnego molestowania. Mniej więcej co siedemnasty pracuje w miejscach, gdzie są przypadki fizycznego przekraczania granic prywatności przez współpracowników. Molestowanie zdarza się znacznie częściej w zakładach przemysłowych i w usługach niż w oświacie, ochronie zdrowia czy administracji. Jeżeli chodzi o budownictwo i transport, to są to branże, w których pracują zwykle męskie załogi, stąd zapewne rzadkie przypadki fizycznego przekraczania granic.

Dlaczego właśnie VI faza? Ponieważ jest to faza INTYMNOŚCI. Jest to okres wczesnej dorosłości w którym człowiek osiąga tak zwaną dojrzałość do intymności czyli jak napisał L. Witkowski „ faza dojrzałości do intymności , tj. zdolności odczuwania , jako dominującej potrzeby i autotelicznej wartości egzystencjalnej , takich stanów i sytuacji jak: wieź psychiczna , zespolenie fizyczne , bliskość i wspólnota.” To właśnie w tej fazie pojawia się potrzeba bycia z drugim człowiekiem z którym będzie nas łączyć więź psychiczna jak również fizyczna. Jest to czas kiedy jednostka odczuwa potrzebę relacji z drugim człowiekiem , wierności drugiej osobie , Bogu , ideałom , kiedy potrzebują akceptacji miłości. Jest to „ oddanie się , wymagane w intymnych afiliacjach , namiętnych związkach erotycznych czy uduchowionych spotkaniach. Siłą witalną w tej fazie jest miłość. Przeciwieństwem rozwojowym czyli zagrożeniem jakie pojawia się w tej fazie jest , głębokie poczucie izolacji ,odepchnięcie , nieumiejętność dzielenia intymności z drugą osobą. Odnosi się to bezpośrednio do przedstawionego przed chwilą przykładu Pani Sylwii , która po trudnych przejściach w pracy nie potrafi zbliżyć się fizycznie jak również psychicznie do żadnego mężczyzny. Niepomyślny przebieg tej fazy prowadzi do tego, że jednostka nie czuje się gotowa do dzielenia swojego życia z drugą osobą.

Co powinniśmy zrobić żeby było lepiej? Jak uniknąć molestowania w pracy ? Moim zdaniem nie ma na pewno tak zwanego złotego środka dzięki któremu problem zniknie. Z pewnością jednak nie można się na to godzić i dać się zastraszać . Molestowanie seksualne jest często świadomie bądź nieświadomie sposobem na poniżenie kobiety. Nie trzeba się na to godzić. Przecież każdy ma prawo do wykonywania swojej pracy w warunkach wolnych od molestowania seksualnego Jak się bronić przed molestowaniem seksualnym ? Myślę , że przede wszystkim jeśli dojdzie do jakiegokolwiek incydentu należy zwrócić danej osobie uwagę , że nie akceptuje się jego zachowania , nawet jeśli tą osobą jest przełożony , należy jednak zrobić to w sposób spokojny i delikatny ale stanowczy. Jeśli dana osoba dalej będzie kontynuować proceder na pewno nie należy odpuszczać, można np. opowiedzieć komuś innemu o zajściu lub nawet złożyć pisemną skargę. Warto także brać udział w kampaniach różnego typy np. w kampanii pod nazwą „ 16 Dni Przeciwdziałania Przeciwko Przemocy ze względu na płeć” w której bierze udział ponad tysiąc organizacji w blisko 130 krajach. Cel kampanii to wyeliminowanie wszystkich form dyskryminacji ze względu na płeć poprzez:

budowanie świadomości, że przemoc ze względu na płeć stanowi pogwałcenie praw człowieka
wzmocnienie lokalnych struktur przeciwdziałających przemocy wobec kobiet
budowanie powiązań między lokalnymi i międzynarodowymi inicjatywami na rzecz powstrzymywania przemocy wobec kobiet
wzmacnianie solidarności kobiet

Nie pozwólmy się zastraszyć i nie udawajmy , że nic się nie dzieje kiedy dochodzi do stwierdzenia„ Mój problem to mój szef”.

N. M. Kajzerow; Władza i autorytet. W-wa 1975, s.53

S. Wróbel ; Problem definiowania władzy społecznej. „ Kultura i Społeczeństwo” 2001/1 , s. 94

Mały słownik języka polskiego; PWN, W-wa 1969, s.901

L. Witkowski ; Rozwój i tożsamość w cyklu życia. Toruń 2000 , s 143