„Skoro tata może to ja też”
Wpływ negatywnego autorytetu ojca na dziecko w III fazie rozwojowej.
Na początku mojej pracy chciałabym przybliżyć pojęcie autorytetu , którego będzie dotyczyć poniżysz esej. Termin autorytet jest pojęciem powszechnie znanym i używanym w życiu codziennym i śmiało można stwierdzić , że jest to pojęcie wielorakie. Szukając definicji tego pojęcia trafiłam na interpretację wg Ryszarda Stacha , która mówi , że „(...) autorytet to uznanie i poważanie społeczne przypisywane osobie, grupie społecznej lub instytucji. Zaś źródłem autorytetu mogą być umiejętności i wiedza, cechy osobowe, sposoby działania i postępowania zgodnego z ogólnie cenionymi wartościami, jak również pozycja społeczna lub stanowisko.” Oczywiście w pewnym stopniu zgadzam się z tą definicją jednak uważam , że nie jest w niej zawarte to iż autorytet to pewnego rodzaju władza czyli silne oddziaływanie i wpływ na dana jednostkę dlatego chciałabym uzupełnić ta definicję o punkt widzenia w. Okonia. Wg niego „ autorytet to wpływy osoby lub organizacji cieszącej się ogólnym uznaniem na określoną sferę życia społecznego…”. Dodatkowo myślę że , warto przytoczyć tutaj słowa Józefa bocheńskiego , który w swojej książce Pt „Co to jest autorytet?” pisze, że „ Każdy wie, albo przynajmniej powinien wiedzieć ,że autorytet jest czymś bardzo ważnym(…) Czym jest autorytet? Jest na pewno czymś więcej niż słowem , bo na własnym ciele możemy doświadczyć , jego okrutnej mocy , ale mimo wszystko jest najpierw słowem jednym z tych wielu słów cudzoziemskich( bo pochodzi z łaciny) , których dzisiaj tak chętnie używamy. (…) Autorytet można by zauważyć jest - z jednej strony - opracowany przez psychologów tj. uczonych , którzy zajmują się ludzką duszą , a także przez socjologów , specjalistów w dziedzinie spraw społecznych.” Podsumowując śmiało można stwierdzić , że autorytet jest nieodłączną częścią naszego życia jest formą wpływu na ludzi . Autorytet napotykamy w różnych sferach naszego życia. W szkole, w domu , w życiu publicznym czy nawet w bajkach. Ja jednak w swojej pracy chciałabym skupić się na autorytecie rodzicielskim. Czym zatem jest ten owy autorytet rodzicielski?
Rodzicielski autorytet jest pierwotny. Wywodzi się on z faktu, że rodzice dali życie dzieciom, że razem z nimi tworzą wspólnotę rodzinną, że podjęli się tego, by je wyżywić, otoczyć opieką i wychowywać. Bardzo często określa się go jako władzę rodziców w relacjach z dziećmi, charakteryzującą się możliwością wywierania wpływu na przekonania, decyzje i zachowania dziecka. W wychowaniu autorytet w dużej mierze decyduje o jego wynikach. Podstawowym warunkiem wzrostu dziecka jest bowiem naśladownictwo. Dziecko powinno posiadać wzorce. Im bardziej są one porywające i ciekawe, tym rozwój jest szybszy. W pierwszych latach naszego życia są to zazwyczaj rodzice. To oni mają największy wpływ na dziecko, przez co najczęściej stają się jego autorytetami. Udział w wychowaniu dzieci ma przede wszystkim osobowość rodziców oraz ich postawa moralna i religijna. To rodzice służąc własnym przykładem wskazują dziecku, co jest dobre dla niego, a co złe Niestety nie wszyscy zdają sobie sprawę , ze ich postawa może stać się autorytetem dla dziecka. Dzieje się tak często w rodzinach patologicznych gdzie rodzice a właściwie częściej ojcowie nie zdają sobie sprawy z tego że mogą stać się autorytetem dla swojego dziecka , w tym przypadku autorytetem w negatywnym tego słowa znaczeniu. Dziecko pochodzące z rodziny patologicznej w której dominuje złość, przemoc, kłótnie, alkohol, narkotyki może mieć problemy z znalezieniem autorytetu w swoich najbliższych albo jak dzieje się często z racji tego , że rodzice są rodzicami to wszystko co robią jest dobre i dlatego automatycznie stają się autorytetem dla dziecka. Nie zawsze jednak autorytetem odpowiednim.
Przyjrzyjmy się sytuacji małego Arka , który ma 4 lata.
Jest to chłopiec , który pochodzi z biednej rodziny , która mieszka w niewielkiej prowincjonalnej wsi. Jego rodzinę można niestety śmiało nazwać rodziną patologiczną. Tata chłopca jest ale właściwie to go niema. Dom traktuje jak hotel w którym tylko je i śpi. Kiedy pojawia się w domu to albo krzyczy na zonę ,że znów nie ugotowała obiadu albo w porywie większej złości szarpie ją za włosy czy dosłownie rzuca nią o ścianę. Jest on nałogowym alkoholikiem bez pracy a jego każdy niemal dzień ogranicza się do siedzenia na ławce przed sklepem i picia taniego wina za pieniądze swoich kumpli. Mama chłopca stara się jak może zapewnić rodzinie jakikolwiek byt dlatego pracuje na 2 etaty co sprawia , ze bardzo rzadko bywa w domu. Arek czas do południa spędza w przedszkolu a gdy wraca do domu to najczęściej siedzi sam do godzin wieczornych przed telewizorem i ogląda bajki bez jakiejkolwiek kontroli rodziców. Efektem tego wszystkiego staje się nieprawidłowe a wręcz agresywne zachowanie chłopca które czerpie on przede wszystkim z postawy ojca , bo skoro tata tak robi to ja też mogę. Drugim źródłem nieprawidłowego zachowania chłopca zapewne stają się bajki , które chłopiec ogląda całymi dniami. Dziecko widząc bardzo często jak ojciec szarpie matkę idzie do przedszkola i dosłownie kopiuje to zachowanie wobec innych dzieci. Staje się po prostu dzieckiem agresywnym nie dlatego , że jest złe tylko dlatego , że wyniósł takie wzorce z domu i nikt nawet nie stara się mu wyjaśnić , że to jest złe. Ostatnio doszło
nawet do sytuacji kiedy chłopiec sięgnął po alkohol.. Wykorzystał nieobecności rodziców i znalazł w lodowce piwo i postanowił tak jak to robi często jego tata napić się piwka. W końcu dziecko bardzo często słyszy w domu ,że alkohol to fajna sprawa. Na szczęście w porę w domu zjawiła się matka , która dopiero w tej sytuacji dostrzegła narastający problem. Dzieci w wieku Arka dosłownie wpatrzone są w swoich rodziców i ślepo wierzą , że to co oni robią jest właściwe. Jak pokazuje opisany wyżej przykład nie zawsze się to sprawdza. Akurat w tej sytuacji tata chłopca w ogóle nie zdaje sobie sprawy ze jest dla niego autorytetem. Jest nim ale tak naprawdę nie powinien nim być ponieważ nie reprezentuje swoja osoba nic pozytywnego.
Dlaczego właśnie III faza? Ponieważ jest to wiek przedszkolny , wiek w którym bardzo ważną rolę pełni autorytet a zwłaszcza autorytet rodziców. Jak pisze Lech Witkowski „ ludzkie agresywne ideały w znacznym stopniu są zakotwiczone na tym etapie inicjatywy. Szczególnie bowiem w tym okresie rozwija się wyobraźnia. Ona to sprawia, że najważniejszym ogniwem doświadczeń służącym rozwojowi tożsamości jest osobisty przykład dorosłych , którzy własnym zachowaniem i powieściami dostarczają dzieciom w tym wieku żywo przyswajany etos działania w formie typów idealnych i technik wystarczająco pociągających , by zastąpić bohaterów z obrazków i bajek.” Odnosi się to dosłownie do wyżej przedstawionego przeze mnie przykładu gdzie Arek chłopiec w wieku przedszkolnym dosłownie naśladuje zachowanie swojego ojca , w tym przypadku akurat zachowanie niewłaściwe i agresywne. W tej fazie oprócz postawy rodziców także duży wpływ na dziecko mają postaci z bajek , które bardzo często dostarczają negatywnych wzorców i zachowań .W tej fazie dziecko rozszerza swoje kontakty społeczne chociażby przez to , że idzie do przedszkola. W tym okresie dziecko potrafi postawić sobie konkretny cel i do niego dążyć wszelką cenę , bardzo ważne jest aby miało pozytywne wzorce do naśladowania. Wszelkie porażki jakie dziecko ponosi na tym etapie może prowadzić do zagrożenia jakim jest poczucie winy , które jest źródłem moralności.
Co powinniśmy zrobić aby było lepiej? Aby dziecko czerpało tylko pozytywne wzory zarówno z zachowania rodziców jak i z oglądanych przez nie bajek. Wydajemy się , że odpowiedź na to pytanie jest w zasadzie prosta. Przede wszystkim to rodzice powinni zdać sobie sprawę , ze to właśnie oni najczęściej stają się pierwszymi autorytetami dla swoich dzieci. Powinni mieć na uwadze to , że dziecko często nieświadomie nawet kopiuje ich zachowania i w związku z tym powinni służyć dziecku pozytywnym przykładem a gdy zdarzy się jakieś niewłaściwe zachowanie należy dziecku wyjaśnić , że to było złe i , że tak nie
należy się zachowywać. Rodzice powinni także w jakimś stopniu sprawować kontrolę nad tym co dziecko robi w swoim czasie wolnym , a przede wszystkim kontrolować rodzaj gier oraz bajek jakimi dziecko jest zainteresowane.
R. Stach; Autorytet i przywództwo. W-wa 1975, s.23
W. Okoń; Słownik pedagogiczny. Warszawa 2004, s. 37
J. M Bocheński; Co to jest autorytet?. Warszawa 1993, s. 187-190
13
L. Witkowski; rozwój i tożsamość w cyklu życia. Toruń 2000, s.132