Rak płuc
Przez określenie „rak płuc” rozumie się złośliwy guz płuca.
Rak płuc zazwyczaj występuje u osób po 40 roku życia. Kilkakrotnie częściej pojawia się u mężczyzn niż u kobiet.
W powstawaniu raka płuc znaczną rolę odrywają czynniki dziedziczne. W rozwinięciu go sprzyja przed wszystkim palenie tytoniu, zwłaszcza palenie papierosów. Do powstania raka przyczyniają się również czynniki zawodowe, jak promieniowanie jonizujące, pył azbestowy, kobaltu, niklu, arsenu, sole kwasu chromowego, smoła, dziegieć, asfalt i inne.
Wszelkie nowotwory płuc dzieli się na łagodne i złośliwe, pierwotne i wtórne, przerzutowe. Łagodne nowotwory płuc spotyka się bardzo rzadko. Są to gruczolaki, włókniaki, tłuszczaki, torbiele skórzaste, chrzęstniaki i naczyniaki. Ze złośliwych guzów pierwotnych płuc najczęstszy jest rak, znacznie rzadziej zdarza się mięsak limfatyczny, z wtórnych przeżuty raka innych narządów oraz powiększone pakiety węzłów chłonnych w ziarnicy złośliwiej lub w białaczkach.
Rak płuc możemy podzielić w następujący sposób: na zupełnie niezróżnicowane (drobno komórkowe), na mało zróżnicowane (z komórek nabłonka wielowarstwowego lub wałeczkowatego) i na wyraźne zróżnicowanie (z komórek nabłonka wałeczkowatego, płaskiego lub gruczołowego). Ze stanowiska klinicznego raka płuc zwykle dzieli się:
na postać przywnękową, zwężającą oskrzela
na postać obwodową, przebiegającą z wytworzeniem się okrągłych guzów,
na postać płatową, w której nacisk rakowy zajmuje płat lub część płata płucnego.
Częstą siedzibą pierwotnego raka płuc jest górny płat, zwłaszcza przewaga prawego płuca. Stosunkowo często punkt wyjścia dla raka stanowią blizny gruźlicze. Początkowo rak ogranicza się do oskrzela, potem szerzy się na tkankę płucną albo przez ciągłość, wzdłuż oskrzela, lub drogami chłonnymi. Gdy rak zatknie oskrzela, powstaje niedodma części płuca. Rak płuc bardzo cząstko tworzy przeżuty do najbliższych węzłów chłonnych, stosunkowo często do wątroby i kości, rzadziej do mózgu, tarczycy i innych narządów.
Rak wtórny płuca zdarza się częściej niż rak pierwotny. Przeważnie jest przerzutem raka nerki, sutka, wątroby, gruczołu krokowego, macicy, tarczycy itd.
Początek raka płuc jest skryty, często bezobjawowy. W niektórych przypadkach wystąpienie objawów raka płuc poprzedzają, nieraz na wiele miesięcy, bóle w stawach łokciowych, śródręcza lub kolanowych.
Najczęściej pierwszym objawem rak płuc jest uporczywy, oporny na leki uśmierzające kaszel, początkowo suchy, później z wyksztuszeniem plwociny, nieraz z domieszką krwi. W niektórych przypadkach zwraca uwagę zmiana charakteru kaszlu np. z suchego na wilgotny lub na zależny od położenia ciała itd. Albo objaw nawracającego zawsze w tym samym miejscu zapalenia płuc. Nieraz zawraca szczególną uwagę świszczący oddech. Zwłaszcza na ograniczonej przestrzeni klatki piersiowej. Nierzadko pierwszą skargą chorych są bóle w klatce piersiowej lub w oddalonych od płuc miejscach ciała, zależny od przerzutów, np. do kręgosłupa, wątroby itd. Czasem pierwszym objawem jest duszność stopniowo się nasilająca. Niekiedy pierwszym objawem zwracającym uwagę chorego lub lekarza jest gorączka, ubytek wagi ciała, uporczywa chrypka lub utrudnienie połykania. W dalszym przebiegu raka te dolegliwości kojarzą się ze sobą w różnym stopniu.
Objawy w poszczególnych przypadkach zależą: od samego ogniska rakowego (kaszel, krwioplucie, bóle w klatce piersiowej, duszność itd.), od wciągnięcia innych układów w sprawę chorobową (objawy ogólne, niedokrwistość, objawy stawowe, nerwowo - mięśniowe, hormonalne itd.).
W obrazie radiologicznym rak płuc może przedstawiać albo w postaci zaciemnień biegnących promieniście od wnęki do obwodu płuc, lub jako okrągło ostry ograniczony cień biegnących wzdłuż oskrzeli. Obraz radiologiczny niekiedy zaciera wysiłkowe zapalenie opłucnej. Należy mieć na uwadze że rak płuc nieraz rozwija się w bliznach, u osób ze zmianami swoistymi, szczególnie po 40 roku życia
Przebieg raka płuc jest różny, zależy od jego siedziby, od sposobu szerzenia się, od przerzutów, od stanu ogólnego itd. Zazwyczaj choroba trwa 1 - 2 lat od rozpoznania.
Rozpoznanie raka płuc często jest trudne. Zależy zawsze mieć na względzie u osób po 40 rokiem życia zwłaszcza u palaczy papierosów, u których pojawił się i uporczywie utrzymuje się dłużej niż kilka tygodni kaszel, zwłaszcza z wykrztuszaniem plwociny z domieszką krwi. U osób z dziedziczną skłonnością do choroby, zwłaszcza u palaczy tytoniu, po 40 roku życia wskazane jest przeprowadzenie badań radiologicznych płuc mniej więcej co 6 miesięcy.
Istnienie raka płuc należy podejrzewać w przypadkach nie cofających się lub nawracających w tym samym miejscu zapaleń płuc, przewlekających się zapaleń opłucnej, zwłaszcza z wysiękiem krwistym, oraz nie ustępujących pod wpływem leczenia ropni płuc. Niekiedy podejrzenia raka płuc budzi uporczywie nawracające lub wędrujące zapalenie żył.
Doniosłe znaczenie w wykrywaniu raka płuc zwłaszcza bez objawowego i we wczesnym okresie, maja masowe badania radiologiczne małoobrazkowe.
W każdym podejrzanym o raka płuc przypadku należy jak najszybciej wykonać badania uzupełniające, jak badanie radiologiczne, łącznie z badaniem tomograficznym oraz badanie cytologiczne plowciny, w której niekiedy stwierdza się komórki układające się w plaster miodu lub osadu płynu z opłucnej. Badanie bronchoskopowe z pobraniem wycinka lub wydzieliny oskrzeli, badania bronchograficznego, badanie histologiczne materiału uzyskanego drogą nakłucia igłą Vim-Silvermanna poprzez ściankę klatki piersiowej.
Rokowanie zazwyczaj jest niepomyślne, z wyjątkiem stosunkowo nielicznych przypadków wcześnie operowanych i bez przerzutów.
Zapobieganie rakowi płuc w znacznej mierze polega na nie paleniu papierosów. Zwiększenie się liczby zachorowań i zgonów na raka płuc przypisuje się wzrostowi palenia papierosów.
Leczenie we wczesnym okresie, gdy nie ma jeszcze przerzutów, polega na usunięciu płata płucnego lub całego płuca wraz z węzłami chłonnymi wnęki i częścią węzłów śródpiersia.
W przypadkach raka przerzutowego z narządów rodnych wstrzykuje się hormony płciowe, np. testosteron. W razie wystąpienia odczynowego zapalenia płuc oraz w przypadkach z rozszerzeniami oskrzeli stosuje się antybiotyki. W zespole głównej żyły górnej i w znaczniejszej niedodmie wywołanej zamknięciem oskrzela stosuje się endoksan i naświetlania promieniami X. Pojedyncze przeżuty w kościach, sprawiające ból naświetla się promieniami X, w mnogich - stosuje się endoksan. Nadto stosuje się inne postępowanie objawowe: leki przeciwbólowe, uspokajające, zmniejszające dokuczliwy kaszel itd.