HORMONY PŁCIOWE

Żeńskie hormony płciowe

-estrogeny -wydzielane w czasie I połowy cyklu miesiączkowego

-progesterony -wydzielane przez ciałko żółte w II połowie cyklu miesiączkowego

Związki syntetyczne o działaniu estrogenów lub gestagenów.

Estrogeny

-pobudzają rozwój żeńskich narządów płciowych, determinują żeńskie wtórne cechy płciowe

-wywołują cykliczne zmiany błony śluzowej macicy

-obniżają opór naczyń obwodowych

-w dużych dawkach zatrzymują NaCl i wodę

Zastosowanie:

-niedoczynność jajników

-hipoplazja macicy (bolesne miesiączki)

-zaburzenia związane z przekwitaniem

-doustna antykoncepcja

-niektóre przypadki taka sutka (kobiety po menopauzie)

-rak gruczołu krokowego

Zastosowanie miejscowe:

-miejscowo (globulki, kremy, maści)

*w zmianach zanikowych pochwy

*poprawa elastyczności skóry

Działania niepożądane:

-wzrost ryzyka wystapienia zakrzepów i zatorów

-wzrost napięcia gruczołów sutkowych

-zwiększenie masy ciała

-nudności

-obrzęki

-hiperpigmentacja skóry

Syntetyczne pochodne stilbenu:

*dietylostilbestrol

-działanie hormonalne estrogenów naturalnych, tańsze silne działanie po podaniu doustnym

-działanie karcynogenne (ogranicza stosowanie tej grupy leków)

Leki o działaniu przeciwestrogenowym (antyestrogeny)

*klomifen

-wywołuje zwiększone wydzielanie gonadotropin

-zastosowanie:

wywołanie owulacji u kobiet z cyklami bezowulacyjnymi

leczenie raka sutka z przerzutami

leczeniu oligospermii u mężczyzn

*tamoksifen

leczenie raka sutka

Progestageny - progestreon

-substancja niezbędne do utrzymania i rozwoju ciąży

*ułatwia zagnieżdżenie zapłodnionego jaja w macicy

*rozwój gruczołów sutkowych

*Zatrzymuje Na (obrzęki)

*Podwyższa spoczynkową temperaturę ciała

*Hamuje uwalnianie LH przez podwzgórze (hamowanie owulacji)

Zastosowanie:

-Zapobieganie poronieniom, porodom przedwczesnym

-Zaburzenia miesiączkowania, napięcie przedmiesiączkowe

-Doustna antykoncepcja

-Hamowanie miesiączkowania (sport)

-Zaawansowany rak macicy, sutka, nerek

Działania niepożądane:

-obrzęki

-bolesne obrzmienie piersi

-nudności i wymioty

-nieznaczne krwawienia z narządu rodnego (plamienia)

-objawy wirylizacji (np. nadmierne owłosienie)

Syntetyczne progestageny

-syntetyczne związki zbliżone działaniem do progesteronu, bardziej trwałe, można je stosować doustnie

*hydroksyprogesteron

*octan medroksyprogesteronu

*noretisteron

*izopregnenon

Związki o działaniu przeciwprogesteronowym (antygestageny)

*mifepriston

-antagonista receptora progesteronowego

-hamuje prawidłowy rozwój i funkcje błony śluzowej macicy (utrudnia implantację komórki jajowej)

-zmniejsza produkcje progesteronu przez ciałko żółte

Stosowany w pierwszych tygodniach ciąży powoduje poronienie. Zaliczany jest do środków antykoncepcyjnych przeznaczonych do zażywania po stosunku.

Hormonalne środki antykoncepcyjne - jedna z najważniejszych metod zachodzenia w ciążę

Doustne środki antykoncepcyjne

1.preparaty typu kombinowanego (estrogen + progestagen) należą do najczęściej używanych

-przyjmuje się od I-go dnia cyklu (licząc od I-go dnia miesiączki)

-po 21 dniach -7-mio dniowa przerwa (w tym czasie po 3 dniach pojawia się miesiaczka, która trwa ok.4 dni)

-po 7 dniach przerwy przyjmowanie preparatu od początku

*Femigen

*angravid

*rigevidon

*gestranol

2.preparaty typu sekwencyjnego -rzadziej używane

-estrogen przez 15016 dni (licząc od 5-go dnia miesiączki)

-estrogen +progestagen przez następne 6 dni

-po 7 dniach przerwy przyjmowanie od początku

-lub estrogen przez 10 dni

-estrogen +progestagen przez 11 dni

3.preparaty zawierające jedynie progestageny

*podawanie w sposób ciągły (również podczas miesiączki)

Lub

*od 5-go do 25 dnia cyklu

Minipigułka- preparat zawierający progestageny wyłącznie w małych dawkach

4.środki antykoncepcyjne stosowane po stosunku płciowym, tzw. „pigułka po”

-zawiera progestagen

-nie stosować częściej niż 4-7 razy w czasie cyklu miesięcznego

Działania niepożądane:

-osłabienie libido

-zmęczenie, nerwowość

-Nudności, wymioty

-Bolesność piersi

-Zmiany pigmentacji skóry, łojotok, trądzik

-Suchość błony śluzowej pochwy, kandydoza pochwy

-Ryzyko zakrzepicy

-Nadciśnienie

-Nietolerancja glukozy

-Zaburzenia gospodarki lipidowej

Hormonalna terapia substytucyjna (HTS) w okresie pomenopauzalnym

*estradiol i jego estry

*sprzężone estrogeny

*Raloksyfen -selektywny modulator receptorów estrogenowych

HST

-zapobiega występowaniu choroby wieńcowej (zmniejsza śmiertelność)

-zapobiega osteoporozie

-zmniejsza dolegliwości związanie z klimakterium, poprawia samopoczucie

Działania niepożądane:

-wzrost liczby guzów sutka (u kobiet z ryzykiem raka sutka należy stosować przede wszystkim raloksyfen)

Męskie hormony płciowe (androgeny)

Testosteron, dihydrotestosteron (dobrze wchłania się przez skórę)

-pobudzają rozwój meskicj narzadów płciowych, determinuja meskie wtórne cechy płciowe

-utrzymują prawidłowa czynność narządów płciowych

-zwiększają libido, potencje

-współdeterminuja psychiczne zachowanie mężczyzn

-wzmagają syntezę białek (anaboliki)

-stymuluja tworzenie erytrocytów

-łysienie androgen etyczne

Zastosowanie:

-terapia substytucyjna w niedoborze androgenów

-leczenie oligospermii

-leczenie nieoperacyjnych raków sutka

Steroidy anaboliczne:

*nortestosteron

*oksymesteron

*stanozol

*oksandrolon

-pochodne testosteronu, które mają głownie działanie metaboliczne

-zastosowanie:

kulturystyka

sport (zabronione)

leczenie niedokrwistości plastycznej (jeśli nie podaje się EPO -erytropoetyny)

Działania niepożądane:

-mężczyźni: aplazja jąder, zaburzenia wątroby, zaburzenia gospodarki lipidowej, zmiany psychiczne

-kobiety: wirylizacja (mutacja głosu, nadmierne owłosienie twarzy i nóg), trądzik

Antagoniści receptorów androgenów (antyandrogeny):

*octan cyproteronu

-pochodna progesteronu, działanie antyandrogenowe oraz silne właściwości gestagenne

Zastosowanie:

-mężczyźni:

*rak gruczołu krokowego

*wzmożony popęd płciowy

-kobiety:

*nadmierne owłosienie

*androgenetyczne łysienie

*ciężki trądzik pospolity

Antagoniści receptorów androgenów

*flutamid

-działąnie wyłącznie antyandrogenowe (bez właściwości gestagennych)

Zastosowanie:

-zaawansowany tak gruczołu krokowego

---