Dieta - klucz do zdrowia
Diet - a way to the health
dr n. med. Kamil Hozyasz
z Kliniki Pediatrii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Andrzej Milanowski
Summary
Current opinions on recommended diet are presented. The role of cow's milk products and indications for plant-based diet are also referred to.
Badania epidemiologiczne przeprowadzone w różnych rejonach geograficznych pozwoliły zaobserwować, że choroby społeczne, jak nowotwory, choroba niedokrwienna serca, przewlekłe obturacje oskrzeli czy miażdżyca naczyń mózgowych występują ze zmiennym nasileniem. Styl życia często determinuje ryzyko wystąpienia danej choroby. Ważne jest między innymi to, co składa się na naszą dietę.
Tabela. Główne przyczyny zgonów z powodu nowotworów w USA, dane za rok 1999.
Nowotwory i żywieniowe czynniki ryzyka |
% ogółu |
rak jelita grubego, gruczołów piersiowych, trzustki, stercza, jajników, endometrium / dieta bogatotłuszczowa, posiłki smażone, mała podaż błonnika, warzyw i owoców oraz niskie spożycie herbaty |
35 |
rak żołądka / dieta wysokosolna, marynaty, mała podaż warzyw i owoców oraz niskie spożycie herbaty |
2-3 |
rak jamy ustnej, przełyku i trzustki / alkohol i palenie papierosów |
6 |
rak przełyku, wątroby / alkohol |
3 |
Otyłość jest poważnym czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworów i chorób układu sercowo-naczyniowego.
Palenie papierosów jest powszechnie znanym czynnikiem ryzyka rozwoju choroby wieńcowej, ale profilaktyka nie powinna być tylko ograniczona do niepalenia. Ważne jest by w diecie znajdowało się jak najmniej czerwonego mięsa i produktów mlecznych, zawierających laktozę. Produkty mleczarskie jak jogurty czy dojrzałe sery, które nie zawierają laktozy, nie mają znaczącego działania aterogennego. Francuzi sery popijają winem i pomimo niemałego spożycia tłuszczów nasyconych zawały mięśnia sercowego występują u nich 3-krotnie rzadziej niż wynosi średnia światowa. Finowie piją dużo mleka i jedzą pełnoziarniste żytnie pieczywo. Często wśród nich przyczyną zgonu jest zawał mięśnia sercowego, natomiast rzadką rak jelita grubego czy rak gruczołu piersiowego. Duża podaż błonnika w pieczywie przyczynia się do lepszego odżywienia kolonocytów oraz do zwiększenia objętości stolców, a w konsekwencji poprawia krążenie kwasów żółciowych i hormonów (np. metabolitów estrogenów). Duże spożycie soli przyczynia się do wystąpienia zaburzeń regulacji ciśnienia krwi i rozwoju raka żołądka. Japończycy jedzą solone ryby i umierają z powodu nowotworów żołądka, podobnie jak niektóre grupy etniczne w USA: Afroamerykanie czy Latynosi, wśród których w ostatnich latach nie spadło spożycie soli. W górskich rejonach Włoch używa się w kuchni więcej soli i mniej warzyw, czego skutkiem jest także częstsze występowanie raka żołądka. Korzyści płynące ze spożywania oliwy z oliwek, soi i produktów sojowych są powszechnie znane. Długotrwałe gotowanie lub smażenie tłustego mięsa powoduje powstanie szkodliwych heterocyklicznych amin. Świeże warzywa i owoce dostarczają czynniki antyoksydacyjne zmniejszające ryzyko karcinogenezy. Sulforafan - związek z grupy polifenoli, zawarty w brukselce i brokułach, aktywuje transferazę glutationową, uczestniczącą w licznych procesach detoksykacji. Korzystne dla zdrowia polifenole wykryto w licznych produktach, np. czerwonym winie, owocach czarnej porzeczki, czosnku i cebuli. Zielona herbata zasobna w polifenole ma udowodnione działanie przeciwrakowe i przeciwmiażdżycowe, hamuje m.in. powstawanie utlenionego LDL cholesterolu. Bardzo korzystne dla zdrowia jest komponowanie diety opartej głównie o produkty pochodzenia roślinnego, zasobnej w witaminę E, kwas askorbinowy, kwas foliowy, pirydoksynę. Choroba Alzheimer'a występuje stosunkowo rzadko w Korei i Japonii, gdzie spożywa się dużo warzyw, owoców i herbaty - prawdopodobnie niskie spożycie antyoksydantów już od okresu młodości jest czynnikiem ryzyka wystąpienia tej ostatniej choroby. -amyloid jest wykrywany w mózgach pacjentów z chorobą Alzheimer'a. Witamina E zapobiega uszkodzeniom wywoływanym przez -amyloid w hodowlach komórkowych i opóźnia wystąpienie zaburzeń pamięci u zwierząt doświadczalnych.
Obecnie w USA są promowane rekomendacje żywieniowe, na które składają się następujące wytyczne:
1. opieranie diety głównie o produkty pochodzenia roślinnego;
2. dbałość o odpowiednią podaż czynników antyoksydacyjnych, magnezu;
3. spożywanie świeżych warzyw i owoców 5-10 (!) razy na dobę;
4. picie około 0,5 litra niskotłuszczowego mleka sojowego (!);
5. jedzenie jogurtów i serów (doskonałe źródło wapnia).
Jedzmy by żyć, a nie żyjmy by jeść (eat to live, not live to eat).