konsultacja naukowa: dr hab. n. med. Tomasz Mach
Nadkwasota, zgaga, dyspepsja, to słowa, które słyszy się bardzo często z ust lekarzy i pacjentów.
Większość z nas zna uczucie nieprzyjemnego pieczenia w przełyku, bolesne pieczenie za mostkiem, dyskomfort i ból w nadbrzuszu, kwaśne odbijania, cofanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Z reguły sięgamy w takich przypadkach po tzw. leki zobojętniające ("przeciw nadkwasocie"). Po zażyciu tych preparatów odczuwamy przez krótki czas ulgę, dolegliwości niestety powracają, często ze zdwojona siłą.
Omawiane dolegliwości mogą być objawami refluksu żołądkowo-przełykowego. Refluks żołądkowo-przełykowy powstaje, gdy kwaśna treść z żołądka cofa się do przełyku, powodując dolegliwości.
Występowanie refluksu żołądkowo-przełykowego jest powszechne, ale nie można go bagatelizować - refluks nie leczony może prowadzić do poważnych następstw.
Jeżeli, pomimo leczenia, doświadczasz omawianych dolegliwości częściej niż dwa razy w tygodniu, powinieneś skontaktować się z lekarzem.
Refluks żołądkowo-przełykowy jest stanem patologicznym i nie wynika z "winy" chorego. Choroba ta może być leczona tylko przez lekarza, który dysponując nowoczesnymi sposobami terapii, może uwolnić Cię od objawów choroby i przywrócić obniżoną podczas choroby jakość życia.
Broszura zawiera informacje, które pozwolą lepiej zrozumieć istotę choroby, podstawy jej terapii, porady, jak należy postępować, aby objawów refluksu było jak najmniej i by były one jak najmniej dokuczliwe.
Lek. med. Maciej Starachowski
Co to jest refluks żołądkowo-przełykowy?
Refluks żołądkowo-przełykowy powstaje, gdy błona śluzowa pokrywająca przełyk wchodzi w kontakt ze zbyt dużą ilością soku żołądkowego w zbyt długim czasie. Sok żołądkowy zawiera kwas, enzymy trawienne i wiele innych uszkadzających przełyk składników.
Refluks żołądkowo-przełykowy może być związany z zaburzeniem pracy zastawki mięśniowej, która łączy przełyk z żołądkiem.
W miejscu połączenia przełyku z żołądkiem znajduje się mięsień, który w normalnych warunkach rozluźnia się i przepuszcza pokarm do żołądka, a później kurczy się i nie pozwala na cofanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Mięsień ten nazywa się zwieracz dolny przełyku.
Z refluksem mamy do czynienia, gdy zastawka zaczyna źle funkcjonować i kwaśna treść z żołądka cofa się do przełyku, powodując podrażnienie i uszkodzenie błony śluzowej pokrywającej przełyk. Dolegliwości związane z refluksem określa się m.in. jako zgagę, kwaśne odbijania, nadkwasotę, dyspepsję.
Jakie są najczęstsze objawy refluksu żołądkowo-przełykowego?
Najczęstszymi objawami są:
Zarzucanie kwaśnej treści żołądkowej do przełyku
Wiele osób relacjonuje objawy choroby jako uczucie palącego bólu za mostkiem przemieszczającego się w kierunku szyi i gardła. Z reguły towarzyszy temu wrażenie cofania się połkniętego pokarmu do ust z pozostawieniem kwaśnego i gorzkiego smaku.
Pieczenie, uczucie rozpierania i zgaga mogą trwać nawet do dwóch godzin i z reguły nasilają się po posiłku. Po położeniu się również można odczuwać objawy refluksu. Wiele osób odczuwa ulgę po przyjęciu postawy wyprostowanej lub po przyjęciu środków zobojętniających, które neutralizują kwas.
Uwaga:
Czasami objawy refluksu mogą być mylone z bólem towarzyszącym chorobom serca lub zawałem serca. Ból związany z chorobami serca ma silny związek z poziomem aktywności fizycznej; odpoczynek i przyjęcie nitrogliceryny szybko usuwają typowy ból wieńcowy. Objawy refluksu nie są tak bardzo związane z wysiłkiem fizycznym.
Co jeszcze może wpływać na występowanie dolegliwości?
Powszechnie uważa się że pewne rodzaje pożywienia i napojów: czekolada, mięta, smażone lub tłuste potrawy, kawa i napoje alkoholowe mogą nasilać objawy refluksu u niektórych pacjentów.
Uważa się, że palenie tytoniu również powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu zwieracza przełyku. Dodatkowo palenie tytoniu hamuje wydzielanie śliny, która jest ważnym czynnikiem neutralizującym kwas solny. Otyłość i ciąża to stany, w których występowanie refluksu jest bardzo częste. Obecnie nie ma obiektywnych przekonujących dowodów, że unikanie wymienionych potraw zmniejsza nasilenie refluksu.
Czy refluks żołądkowo-przełykowy jest częsta choroba?
Zdecydowanie tak. Ocenia się, że ponad 60 milionów Amerykanów doświadcza objawów choroby co najmniej raz w miesiącu, a 10 milionów codziennie. Widać więc wyraźnie, że refluks żołądkowo-przełykowy jest powszechnie występującą choroba. Co czwarta kobieta w ciąży doświadcza objawów refluksu codziennie, więcej niż połowa uskarża się na okazjonalnie występujące dolegliwości.
Występowanie refluksu u dzieci wydaje się częstsze, niż sądzono dotychczas. U dzieci refluks może powodować nawracające wymioty, kaszel i inne problemy z układem oddechowym.
Jakie badania wykonuje się w celu rozpoznania refluksu żołądkowo-przełykowego?
Jeżeli lekarz uzna, że same objawy choroby nie dają pewności rozpoznania refluksu lub podejrzewa, że doszło do powikłań, może zlecić następujące badania dodatkowe:
Badanie radiologiczne przewodu pokarmowego
Pacjent wypija bezpośrednio przed badaniem kubek substancji kontrastującej przewód pokarmowy (tzw. papka barytowa). Radiolog ocenia na ekranie przechodzenie papki przez przełyk do żołądka.
Badanie polega na wprowadzeniu przez usta do przełyku i żołądka fiberoskopu - cienkiej, giętkiej rurki zakończonej miniaturowa kamera i ¨źródłem ¨światła. Badanie pozwala na zidentyfikowanie i zlokalizowanie wszystkich nieprawidłowości i postawienie rozpoznania. Badanie to najskuteczniej ze wszystkich pozwala rozpoznać zapalenie przełyku i tzw. przełyk Barretta, który jest zmiana przednowotworowa.
Jakie są powikłania nie leczonego refluksu żołądkowo-przełykowego?
Jeżeli refluks nie jest leczony prawidłowo, może dojść do rozwoju poważnych powikłań choroby występujących pod postacią:
Zmiany przednowotworowej (tzw. przełyk Barretta)
Ciężkiego bólu przypominającego zawał serca
Objawy, które mogą sugerować, że już doszło do poważnych powikłań, to:
Krwotok - krwiste wymioty lub czarne, smoliste stolce
Dysfagia - trudności w połykaniu
W jaki sposób leczy się refluks?
Zmniejszenie lub wyeliminowanie objawów.
Wyleczenie zapalenia przełyku.
Zapobieżenie nawrotom choroby i rozwojowi powikłań.
Do osiągnięcia tych celów stosuje się modyfikacje stylu życia oraz leki. Czasami też zachodzi potrzeba wykonania zabiegu chirurgicznego.
Unikanie potraw i napojów, takich jak: czekolada, mięta, tłuste potrawy, kawa i napoje alkoholowe.
Unikanie potraw i napojów mogących drażnić uszkodzona błonę śluzowa przełyku: owoców i soków z owoców cytrusowych, przetworów z pomidorów, pieprzu, papryki.
Normalizacja masy ciała - otyłość pogarsza przebieg choroby, wiele osób odczuwa znaczącą poprawę po zmniejszeniu masy ciała.
Rzucenie palenia - palenie tytoniu osłabia napięcie zwieracza przełyku i zwiększa cofanie się treści żołądkowej do przełyku.
Podniesienie wezgłowia łóżka o kilka centymetrów teoretycznie może zapobiegać cofaniu się zawartości żołądka do przełyku podczas snu.
Uwaga:
Do chwili obecnej nie ma obiektywnych, przekonujących danych że modyfikacje stylu życia mogą istotnie zmniejszyć nasilenie dolegliwości. Tym ważniejsze staje się przestrzeganie zaleceń lekarza odnośnie przyjmowanych leków.
Ponieważ refluks posiada konkretna przyczynę, zastosowanie samych tylko zmian w stylu życia rzadko przynosi całkowite ustąpienie dolegliwości, dlatego leczenie farmakologiczne staje się niezbędne u wielu chorych. W chwili obecnej do leczenia refluksu używa się leków zobojętniających, takich jak H2-blokery, leki prokinetyczne oraz inhibitory pompy protonowej.
Leki zobojętniające przyjmowane regularnie mogą neutralizować kwas w przełyku i żołądku, znosząc objawy.U większości osób poprawa jest tylko częściowa i chwilowa.
Długotrwałe stosowanie środków zobojętniających nie jest pozbawione objawów ubocznych: biegunki, zaburzeń w gospodarce wapniowej oraz kumulowaniu w organizmie magnezu.
Nadmiar magnezu może być szczególnie niebezpieczny dla osób z chorobami nerek!
Jeżeli leki zobojętniające musza być przyjmowane więcej niż 2-3 razy w tygodniu, niezbędna jest konsultacja lekarza!
H2-blokery zmniejszają objawy choroby, zmniejszają ilość kwasu solnego powracającego do przełyku, dzięki czemu pomagają w gojeniu zapalenia przełyku. Pomimo szeregu zalet tych leków ich skuteczność jest ograniczona: objawy choroby udaje się zlikwidować tylko u połowy chorych, zabezpieczenie przed nawrotami choroby można osiągnąć jedynie u ok. 25% leczonych chorych.
Leki prokinetyczne zwiększają napięcie zwieracza dolnego przełyku, co zapobiega cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Pomimo skuteczności podobnej do H2-blokerów leki te mogą powodować występowanie niebezpiecznych (nawet śmiertelnych) interakcji lekowych.
Inhibitory pompy protonowej, np. pantoprazol (Controloc® 20 mg), szybciej i skuteczniej od H2-blokerów leczą zapalenie przełyku wywołane refluksem. W chwili obecnej są najskuteczniejszymi lekami w terapii refluksu i objawów z nim związanych. W ciągu 6-8 tygodni terapii inhibitorem pompy protonowej można wyleczyć od 75 do 100% chorych. Inhibitor pompy protonowej jest również najlepszą opcja terapeutyczna w długotrwałym leczeniu podtrzymującym - udowodniono, że takie leczenie może powstrzymywać nawrót choroby i dolegliwości nawet przez 5 lat. Spośród dostępnych obecnie inhibitorów pompy protonowej pantoprazol (Controloc® 20 mg) wyróżnia się korzystnym profilem bezpieczeństwa z powodu dobrej tolerancji i minimalnego ryzyka interakcji lekowych.
Zasadność wykonania zabiegu operacyjnego rozważa się, jeśli inne metody zawodzą lub dochodzi do poważnych komplikacji: nawracającego zwężenia, postępującej metaplazji (stan zagrażający rozwojem raka - patologiczna transformacja komórek pokrywających przełyk). Chirurg poprawia podczas zabiegu naturalna barierę pomiędzy żołądkiem i przełykiem - czyli zwieracz dolny przełyku.
Smażonych i tłustych potraw
Napojów alkoholowych, soków cytrusowych i przetworów pomidorów
Controloc® 20 mg 1x dziennie
Uwaga:
Jeśli dolegliwości nie ustąpią lub po okresie poprawy nawracają, należy skontaktować się z lekarzem.
|
