Filozofia polityczna wykład 2.

Rozumienie republikańskie polityki → aktywność człowieka jako przekraczanie życia prywatnego, pragniemy działać na rzecz wszystkich (Leo Strauss, Hanna Arendt)

POLITYKA w duchu weberowskim (Max Weber);

koncepcja polityczności Carla Schmitta → niemiecki filozof, sam uważał siebie za teoretyka prawa, uwikłany we współpracę z nazistami, nazywany „czołowym jurystą III Rzeszy”; autor „Pojęcia polityczności”, które ukazało się po raz pierwszy w 1929 r.

• Według Schmitta polityka sprowadza się do konfliktu (ale jest to konflikt w sferze publicznej, nie w prywatnej; chodzi tu o konflikt, wrogość pomiędzy zorganizowanymi zbiorowościami: przede wszystkim między państwami, a w drugiej kolejności w obrębie państwa, np. między partiami politycznymi);

• Jeżeli wszyscy ludzie w państwie byliby zgodni co do jakiejś kwestii, np. podatków, reformy służby zdrowia, itp., to nie mielibyśmy do czynienia z polityką, ale z zarządzaniem państwem. Polityka jest wtedy, gdy te reformy stają się przedmiotem konfliktu ← musi być spór! →

• A jeśli pojawia się konflikt, to konflikt polityczny rządzi się swoimi prawami → sprawy merytoryczne schodzą na dalszy plan, a celem staje się pokonanie przeciwnika, co może prowadzić do wojny.

Autonomiczna sfera działalności człowieka, która rządzi się swoimi prawami, w oderwaniu od moralności, od religii:

1. wszystko, co dotyczy moralności → sprowadza się do podstawowych kategorii DOBRO - ZŁO;

2. wszystko, co dotyczy etyki → sprowadza się do podstawowych kategorii PIĘKNO - BRZYDOTA;

3. wszystko, co dotyczy gospodarki → sprowadza się do podstawowych kategorii ZYSK - STRATA;

4. wszystko, co dotyczy polityki → sprowadza się do podstawowych kategorii WRÓG* - PRZYJACIEL

* Ten wróg istnieje w sferze publicznej, a nie prywatnej; zawsze istnieje (choć nie jest to konieczność) możliwość wybuchu wojny, jeśli to wróg prawdziwy, a nie załóżmy przeciwnik w dyskusji.

SPECYFIKA FILOZOFII POLITYCZNEJ

Filozofowie polityczni → polityka zajmuje szczególne miejsce w życiu człowieka, wyszczególniona koncepcja życia człowieka

Republikanie → polityka wyróżniona dlatego, że w wymiarze politycznym człowiek staje się w pełni człowiekiem (wychodzi poza sferę życia prywatnego do życia publicznego ← tu dopiero w pełni się realizuje)

Socjologowie → człowiek przynależy do różnych grup społecznych → elementy cząstkowe składające się na tożsamość człowieka

Carl Schmitt → wspólnota polityczna jest jedyną zbiorowością, do której należy człowiek, a która to wymaga, aby człowiek brał udział w sytuacji wyjątkowej, w wojnie, konflikcie i poświęcił swoje życie, zabijał wrogów.

FILOZOFIA STAROŻYTNA

1. relacje między jednostką a państwem i związane z tym zagadnienie wolności

2. problematyka sprawiedliwości (Jaki porządek społeczny jest sprawiedliwy?)

Jednostka a państwo (wspólnota polityczna)

Sposób myślenia w starożytności nieco schematyczny → państwo to wspólnota ważniejsza od jednostki, dobro jednostki podporządkowane dobru państwa, dobru wspólnoty. Taki pogląd w dużym stopniu jest trafny, ale niezupełnie → liberał Benjamin Constant w swoim artykule Wolność starożytnych a wolność nowożytnych wskazał różnice właśnie między wolnością starożytnych a wolnością nowożytnych:

• Wolność starożytnych → możliwość kształtowania (wpływania) polityki państwa - obywatel starożytnych Aten miał prawo uczestniczenia w Zgromadzeniu Ludowym (decyzje o pokojach, sojuszach, wybór urzędników, skład sądów), każdy miał głos, każdy mógł się wypowiedzieć ← ta wolność polityczna okupiona pewnym ograniczeniem w sferze prywatnej (nikt nie jest anonimowy)

• Wolność starożytnych → Tutykides Wojna peloponeska → Mowa pogrzebowa Peryklesa: „Wolność - szczęście polega na wolności, a wolność na męstwie”; Solon: „jeśli w mieście dochodzi do rozruchów, to każdy obywatel ma obowiązek wziąć broń i wyjść na ulice miasta i tłumić te rozruchy, także narażając własne życie”

• Wolność nowożytnych → wolność, która realizuje się przede wszystkim w sferze prywatnej - nie ma przymusu ze strony innych, także ze strony państwa (nikt nie zmusza nas do podjęcia konkretnej pracy, do założenia rodziny, do poglądów) ← okupiona niewielkim wpływem na sprawy publiczne

Historycy polityczni → przemiany w dziedzinie wojskowości mają wpływ na powstanie ustroju demokratycznego (Hoplici bronią ojczyzny, rozstrzygają o losach wojen → domagają się współdecydowania o sprawach publicznych).

Nie jest tak, że jednostka musi poświęcić swoje dobro dla dobra ogółu → starożytni mówią: dobro jednostki pokrywa się z dobrem ogółu.

Platon, Arystoteles:

Dzielność etyczna (hojny, umiarkowany, pobożny) = szczęście (człowiek szczęśliwy)

Szczęście obywateli w dobrze rządzonym państwie.

Wolność starożytnych (starożytne Ateny) to ustrój demokratyczny, to rozwój filozofii (dzięki demokracji filozofia mogła się szerzej rozwinąć), sztuka prowadzenia dialogu.

Dwie postawy wykluczające się

SOFIŚCI

• Nie byli filozofami

• Nauczyciele mądrości (zazwyczaj za pieniądze)

• Filozofia = bezinteresowne umiłowanie mądrości

SOKRATES

• Nie zostawił żadnych pism

• Przekonany, że człowiek może dojść do prawdy, każdy człowiek ma pojęcie czym jest piękno, prawda, pobożność ← nie jest to forma konwencji

• Zbicie fałszywych mniemań ← metoda elenktyczna → ludzie, zapytani np. co to jest hojność w swoich odpowiedziach dochodzili do sprzeczności

Erystyka a Dialektyka

→ Uczyli, jak udowodnić dowolną tezę, a także jej przeciwieństwa;

→ Sztuka prowadzenia i wygrywania sporów

→ Sztuka dochodzenia do prawdy w drodze rozmowy (dyskusji);

→ Takie dochodzenie do prawdy jest możliwe, a prawda jest jedna i można do niej dotrzeć

Demagogia a Retoryka

→ Odwołuje się do uczuć słuchaczy, ich emocji, interesów (pożądliwość);

→ nie przedstawia argumentów, nie zawiera elementu racjonalnego

→ dobra retoryka zawiera trzy elementy: logos, etos, patos;

→ odwołuje się do tego, co znane, do ich etosu, do tego co uważają za dobre, złe;

→ odwołuje się do racjonalnych argumentów.

Arystoteles: Rządzenie ludźmi wolnymi musi odwoływać się do rozumu (wszystko inne jest nie do pogodzenia z wolnością człowieka)

Dobra retoryka - TAK! Ale nie demagogia!!!

Stanowisko Sokratesa ważne o tyle, że nawiązuje do niego Platon ← w szczególny sposób rozwija jego twierdzenie prawdy.

Problematyka SPRAWIEDLIWOŚCI

Dobro idee wieczne i niezmienne ← niezależnie

Piękno od człowieka, nie są do dyspozycji człowieka

Prawda nie są częścią konwencji

Idea sprawiedliwości → nie jest konwencją; odzwierciedlenie wiecznej i niezmiennej idei sprawiedliwości

Sprawiedliwość polega na właściwym uporządkowaniu elementów, mamy do czynienia z panującym porządkiem czy to w duszy czy też w państwie.

Trzy Dialogi Platona: Państwo, Polityka, Prawa

Państwo → o tyle nie oczywiste, że nie chodzi w nim o państwo, ale o duszę człowieka (dusza człowieka a państwo);

Dusza człowieka → nie jest jednorodna, składa się z: rozumu, uczuć (część gniewliwa), pożądliwości (najniższa część duszy).

Kiedy człowiek jest sprawiedliwy? → kiedy dusza jest uporządkowana, kiedy najwyższa część duszy - rozum jest nadrzędna.

Uczucia powinny być podporządkowane rozumowi; starożytni uważali, że można je kształtować przez praktykę, odpowiednie wychowanie; emocje kształtuje także gimnastyka i słuchanie odpowiedniej muzyki.

Sprawiedliwość w państwie → analogia dusza a państwo

PAŃSTWO IDEALNE - złożone z trzech stanów:

1. FILOZOFÓW → rządzą państwem, dlatego że mają najpełniejszą wiedzę na temat rządzenia (lata praktyki, doświadczeń, ważne funkcje w wojsku, w pełnieniu urzędów); mają bezpośredni wgląd w ideę sprawiedliwości i potrafią tą wiedzę zastosować w praktyce, w rządzeniu; Platon: Ci, którzy już dostąpili piękna (rzeczywistość prawdziwa), nie będą chcieli wracać do rzeczywistości pozornej (poznanej zmysłami, odbicie wiecznych i niezmiennych idei);

Cnota - MĄDROŚĆ

2. WOJOWNIKÓW (strażników) → dbają o wewnętrzne, zewnętrzne bezpieczeństwo państwa, odpowiednie wychowanie → wojownik ma być jak posłuszny pies: łagodny dla swoich, groźny dla obcych

Cnota - MĘSTWO

3. RZEMIEŚLNIKÓW → o nich Platon pisze najmniej

Cnota - UMIARKOWANIE

SPRAWIEDLIWOŚĆ - cnota nadrzędna!!!

W państwie idealnym w stanach pierwszym (filozofów) i drugim (wojowników) nie ma rozróżnienia na płeć ← zarówno mężczyźni jak i kobiety mogą do nich przynależeć.

Komunizm platoński → wojownicy i filozofowie pozbawieni własności prywatnej oraz pogląd, aby dzieci były wspólne ← ma to służyć - według Platona - skłonieniu rządzących, aby nie zajmowali się sprawami prywatnymi, ale sprawami państwa.

Najważniejsze:

• Przekonanie Platona, że sprawiedliwość nie jest kwestią konwencji, wynikiem umowy; sprawiedliwość → odzwierciedlenie wiecznego i niezmiennego porządku, idei sprawiedliwości;

• Platon, żeby przekonać swoich czytelników do swojej idei sprawiedliwości, zmierzył się z poglądami sofistów. Według nich sprawiedliwość i prawa są pewnym pozorem, konwencją, która służy czyimś interesom, a prawdziwa sprawiedliwość polega na woli silniejszego, natomiast prawa jakie obowiązują w państwie są tylko konwencją, która ma służyć :

1. Temu, aby okiełznać tych silnych lub

2. Prawa służą utrwaleniu władzy silnych.

4

---