Zajęcia nr 4

H. Szurgacz, Wstęp do prawa pomocy społecznej, str. 7 - 29

R. I Ewolucja i perspektywy pomocy społecznej

• począwszy od okresu międzywojennego, aż po lata`60-te w nauce głoszona była teza o stale zmniejszającej się roli pomocy społecznej - jej rolę miały przejąć ubezpieczenia społeczne. Teoria okazała się jednak sprzeczna z rzeczywistością ponieważ de facto liczba świadczeniobiorców i wydatki na pomoc społeczna w większości europejskich krajów zwiększały się.

1. Charakterystyka koncepcji rozwoju i perspektyw pomocy społecznej w Polsce

• Okres międzywojenny

• rozwój i perspektywy pomocy społecznej w tym okresie analizowane były głównie przez Krzeczkowskiego: O trzech etapach opieki społecznej, Uwagi nad drogami opieki społecznej

• wyodrębnia on następujące etapy opieki społecznej:

• etap opieki indywidualnej - skupiającej swoja uwagę na człowieku jako sprawcy własnego losu. Winę za niekorzystny stan w którym znajduje się poszkodowany przypisuje się jemu samemu. Opieka sprawowana jest przez prywatna dobroczynność o nastawieniu indywidualistycznym.

• Uświadomienie sobie z czasem zależności sytuacji jednostkowej od warunków środowiskowych zrodziło koncepcje opieki środowiskowej , skierowanej ku całym zbiorowością . dochodzi także do zmiany zasad sprawowania opieki - z dobroczynności prywatnej opieka przeradza się w obowiązkową sprawowaną przez gminy.

• Opieka integralna (całkowita) - wynika z połączenia opieki indywidualnej i środowiskowej. Krzeczkowski przewidywał, że dalszą formą opieki integralnej będzie system zabezpieczenia społecznego, a system ubezpieczeń społecznych przejmie obowiązki opieki społecznej

Modelowe ujecie koncepcji Krzeczkowskiego - rozwój form pomocy:

Samopomoc w ramach rodziny ⇒ dobroczynność prywatna ⇒ dobroczynność publiczna (opieka społeczna) ⇒ ubezpieczenia prywatne ⇒ ubezpieczenia społeczne ⇒ system zabezpieczenia społecznego ( integrujący wszystkie poprzedni formy). Należy zauważyć redukcję znaczenia opieki, po wprowadzeniu ubezpieczeń.

• Okres powojenny

1. Nawiązanie do tradycji okresu międzywojennego

2. Negacja opieki społecznej (od 1950) - założenia doktrynalne o likwidacji nędzy, bezrobocia. Rozwój ubezpieczeń socjalistycznych + akcja socjalna zakładów pracy. W nowych warunkach opieka społeczna miała być zastąpiona przez prawo każdego obywatela w okresie niezdolności do pracy do pełnego utrzymania na koszt społeczeństwa. Opieka miała działać jedynie przejściowo, przy czym jej kształt miał oddawać ideologiczne założenia, że skoro każdy ma prawo do pracy , to kto nie pracuje, ten nie je. Ograniczenie działalności organizacji charytatywnych.

3. Uznanie w sferze ideologicznej roli pomocy społecznej w warunkach ustroju socjalistycznego nastąpiło w końcu lat`50 - tych. Ustrój socjalistyczny nie likwiduje potrzeby pomocy społecznej jedynie ulega zmianie jej baza społeczna, rodzaj potrzeb ludzkich, ich jakość i formy pomocy .

Zdaniem autora przedstawione koncepcje nie wyjaśnią prawidłowości rozwojowych pomocy społecznej i dlatego konieczne jest ponowne prześledzenie tendencji rozwojowych pomocy społecznej.

2. Kierunki rozwoju pomocy społecznej w Polsce

• Od odzyskania niepodległości do dzisiaj widoczne są dwie tendencje rozwoju pomocy społecznej:

1. zmierzająca do ograniczenia jej zakresu (zmniejszanie roli pomocy społecznej jako sposobu zabezpieczania ważnych potrzeb ludzkich)

2. zmierzająca do poszerzenia jej zakresu

Ad.1 Zjawisko to Krzeczkowski wiązał ze stopniowym oddawaniem przez pomoc społeczną obszarów zainteresowania, wiązało to się z dwoma zjawiskami:

1. rozwój ubezpieczeń społecznych - będących pewniejszym źródłem zaspokajania potrzeb, ale: większe poczucie bezpieczeństwa nie zawsze szło w parze z większą wysokością świadczeń

2. np. żłobki - przeniesienie instytucji wykształconej przez opiekę społeczną do systemu publicznej ochrony zdrowia, podobnie z alimentami, rodzina zastępczą - wszystko to miało początki w opiece społecznej, dopiero z czasem zostało przeniesione do innych dziedzin.

Ad.2 wyrazem tego zjawiska jest ustawa z 16.VIII 1923 o opiece społecznej, która wskazuje na szeroki zakres działania opieki (m.in. opieka nad niemowlętami, dziećmi, młodzieżą, sierotami, dziećmi zaniedbanymi, opuszczonymi, ochrona macierzyństwa, opieka nad starcami, inwalidami, kalekami, chorymi umysłowo, walkę z włóczęgostwem, alkoholizmem, nierządem), wprowadza szereg nowych świadczeń

Podsumowując: pomoc społeczna uwolniona od pewnego rodzaju zadań podejmuje się nowych wynikających z rozwoju cywilizacyjnego. Przygotowuje grunt pod nowe rozwiązania, wskazuje na nowe potrzeby - inicjuje ich zaspokajanie ⇒ spełnia poniekąd funkcje pilotażową i wzbogacającą system świadczeń

3. Dynamika rozwoju pomocy społecznej

Dzieje pomocy społecznej (formy)

1. Dobroczynność

2. Opieka społeczna

3. Pomoc społeczna

Różnice:

1. Motywy i cele udzielania wsparcie

2. Środki za pomocą których opieka była sprawowana

3. Pozycja prawna i społeczna osób korzystających ze wsparcia organizacja i sposób finansowania

4. Perspektywy pomocy społecznej Polsce

• Początek wzmożonego zainteresowania perspektywami rozwojowymi pomocy społecznej związany jest z kryzysem ekonomicznym lat`70-tych

• Perspektywa rozwojowa = prognoza długoczasowa, mówiąca ogólnie o rozwoju lub zaniku opieki społecznej (prognoza ekstrapolacyjna - projekcyjna), lub mówiąca o prawdopodobnym kształcie pomocy i jej składników w przyszłości (konkretność, krótki horyzont czasowy)

Polska - prognoza długoterminowa

• Z czego wynika wzrost zapotrzebowania na świadczenia pomocy społecznej, przy jednoczesnym rozwoju ubezpieczeń społecznych?

• dawne ryzyka przybierają nowe kształty, powstają nowe sytuacje deficytu socjalnego np. choroba - wcześniej charakter infekcyjny, dziś przewlekły. W związku z tym powstaje zapotrzebowanie na nowy rodzaj świadczeń

• rozwój cywilizacyjny wskazuje także na całkiem nowe potrzeby (bezrobocie, większa aktywność zawodowa kobiet)

• podnoszenie poziomu tego co uważa się za minimum socjalne

1

---