Choroba wrzodowa żołądka, przyczyny, objawy, diagnostyka.
Żołądek stanowi workowate rozszerzenie przewodu pokarmowego, służące za zbiornik pokarmu, który przebywa tu przez pewien czas, ulegając procesom trawiennym. W wyniku tych procesów pokarm zostaje zmieniony na papkę. Żołądek leży ukośnie od góry i strony lewej ku dołowi i stronie prawej w okolicy nadbrzusznej i podżebrzu lewym.
Kształt i położenie żołądka u człowieka żywego ustawicznie się zmieniają i zależy od jego wypełnienia, okresu trawienia, stanu mięśniówki, jak również od stanu narządów sąsiednich.
W żołądku rozróżniamy dwie ściany: przednią, zwróconą ku przodowi, dołowi i ku stronie lewej, oraz ścianę tylną, skierowaną ku tyłowi, górze i ku stronie prawej. Ściany te łączą się ze sobą u góry wzdłuż krzywizny mniejszej, u dołu- wzdłuż krzywizny większej. W górnym końcu krzywizny mniejszej żołądek łączy się z przełykiem. Otwór stanowiący ujście przełyku do żołądka nazywa się wpustem. Ujście żołądka do dwunastnicy nazywa się odźwiernikiem. Odźwiernik zaopatrzony jest w gruby pierścień mięśniówki okrężnej, tworzący mięsień zwieracz odźwiernika, którego skurcz oddziela światło żołądka od dalszego odcinka przewodu pokarmowego. Zaokrąglona, obszerna część żołądka położona na lewo i ku górze o wpustu nazywa się dnem żołądka. Dno umieszczone jest pod lewą kopułą przepony. Część żołądka sąsiadująca z odźwiernikiem nosi nazwę części odźwiernikowej. Pomiędzy częścią odźwiernikową , a dnem znajduje się trzon żołądka.
Ściana żołądka składa się z czterech warstw:
błony surowiczej,
błony mięśniowej,
tkanki podśluzowej,
błony śluzowej.
Choroba wrzodowa polega na tworzeniu się głębokich, lejkowatych ubytków w ścianie żołądka lub dwunastnicy, zwanych wrzodami trawiennymi, obejmujących błonę śluzową, podśluzową i mięśniówkę.
Wrzody dzielimy na ostre i przewlekłe. Wrzody ostre powodują ubytki tylko w błonie śluzowej i mają skłonność do szybkiego gojenia się. Wrzody przewlekłe są zwykle głębokie i wywołują ubytki błony śluzowej i mięśni. Czasami drążą do wątroby i trzustki, powodując postanie zrostów dookoła żołądka lub dwunastnicy. Wrzody te goją się wolno.
Wrzody mogą występować pojedynczo lub po kilka na raz. Mogą być też wrzody mnogie żołądka lub równocześnie żołądka i dwunastnicy.
Umiejscowienie wrzodów w żołądku- najczęściej na krzywiźnie mniejszej powyżej kąta żołądka. Kształt wrzodu jest najczęściej okrągły lub owalny, a brzegi ostro cięte, stwierdza się jednak niekiedy mniej regularne wrzody. Wymiary wrzodów wahają się od wielkości główki szpilki do średnicy kilku cm. Różna może być głębokość wrzodu, czasami jest zwiększona przez drążenie aż do sąsiedniego narządu poprzez sklejającą się z nim otrzewną.
PRZYCZYNY CHOROBY:
Jak wynika z badań 75% wrzodów żołądka jest spowodowana przez bakterie Helicobacter pylori. Spiralną bakterie wyizolowali i opisali w 1983r. australijscy naukowcy R.Warren i B.Marshal. Głównym źródłem zakażenia są wydzieliny i wydaliny z przewodu pokarmowego. Zakażeniu sprzyjają-niski poziom higieny i trudne warunki bytowe. Helicobacter pylori początkowo zagnieżdża się w części odźwiernikowej żołądka pod warstwą śluzu, po pewnym czasie migruje do dwunastnicy i wyższych partii żołądka. Bakteria ta adaptuje się do kwaśnego środowiska, uwalnia różne enzymy m.in.ureazę, która rozkłada mocznik na amoniak i dwutlenek węgla. Jony amonowe stwarzają wokół bakterii środowisko alkaliczne, umożliwiające im przeżycie i rozmnażanie. Zakażenie bakterią narusza ochronną barierę błony śluzowej, prowadzi do zwiększonego wydzielania kwasu solnego.
Czynniki sprzyjające powstawaniu tego schorzenia: nadkwaśność, długotrwałe napięcia nerwowe, błędy dietetyczne, nieregularne odżywianie się, spożywanie zbyt ostrych potraw, predyspozycje rodzinne oraz palenie papierosów i nadużywanie alkoholu.
Choroba wrzodowa występuje przede wszystkim u mężczyzn, choć nie rzadko chorują na nią i kobiety. Może pojawić się w każdym wieku, najczęściej jednak powstają między 35 a 45 r.ż.
OBJAWY:
Choroba wrzodowa może czasami nie dawać żadnych dolegliwości i dopiero pierwszym jej objawem jest krwotok lub przebicie wrzodu. W każdym razie nie boli sam ubytek tkanki, którym jest wrzód.
Najczęściej jednak chory ma dolegliwości występujące okresowo, zwykle wiosną i jesienią. Jest to ból tępy, nie kolkowy i często utrudnia choremu dokładne umiejscowienie. W przeciwieństwie do niego bolesność uciskowa odznacza się tym, że jest ściśle umiejscowiona w jednym punkcie- w dołku podsercowym.
Ból jest ściśle związany z przyjmowaniem pokarmów w pół godziny po spożyciu, im wrzód jest bardziej oddalony od wpustu, tym ból występuje później po przyjętym posiłku. Między okresami silnych bólów chory miewa pieczenie i palenie w nadbrzuszu.
Następną częstą skargą jest pojawienie się zgagi, pustych odbijań oraz nudności i wymiotów treścią wybitnie kwaśną. Wymioty te przynoszą chorym wielką ulgę i dlatego nierzadko sami je prowokują. W chorobie wrzodowej występuje także zaparcie stolca, utrata łaknienia, chudnięcie, niedokrwistość.
DIAGNOSTYKA:
1.Radiologiczne badanie kontrastowe żołądka i dwunastnicy, przy którym pacjent połyka specjalny kontrast, wypełniający stopniowo przełyk i dalsze części przewodu pokarmowego. W przypadku istnienia wrzodów na zdjęciach rentgenowskich widoczne są one w postaci tzw. naddatków cienia (nieregularnego zarysu tych narządów).
2.Gastroskopia pozwala ona nie tylko na bezpośrednie oglądanie zmian chorobowych za pomocą specjalnego przyrządu, zwanego gastroskopem, lecz również pobranie do dalszego badania próbki zmienionych tkanek. Umożliwia to np. wykrycie obecności bakterii Helicobacter pylori.
3. Badanie EUS (endoskopowa ultrasonografia) wskazane jest w przypadkach wrzodów z jednoczesnym podejrzeniem nacieczenia ściany żołądka, niekiedy w razie konieczności kontroli dna owrzodzenia (możliwość obecności naczynia krwionośnego będącego potencjalnym źródłem krwawienia). Badanie nie jest jeszcze wystarczająco rozpowszechnione.
Testy wykrywające Helicobacter pylori
Metody najczęściej wykorzystywane:
test ureazowy
Pobrany w czasie gastroskopii wycinek przenoszony jest na specjalną płytkę. Zmiana koloru podłoża z żółtego na czerwony świadczy reakcji chemicznej zachodzącej przy obecności bakterii. Dodatni wynik badania oznacza obecność Helicobacter pylori. Wynik znany jest bezpośrednio po wykonaniu endoskopii.
badanie histologiczne
Wycinek z żołądka, po użyciu specjalnych procedur barwiących, poddawany jest badaniu pod mikroskopem. Bakterie widoczne są w preparacie. Na wynik tego badania czeka się zwykle 10 do 14 dni.
badania serologiczne
Badania serologiczne wykrywają we krwi obecność reakcji odpornościowej organizmu (przeciwciał) na zakażenie bakterią. Badanie polega na pobraniu krwi, w której oznacza się obecność przeciwciał. Są one mniej czułe niż wymienione poprzednio metody. Dlatego ich wartość praktyczna jest tylko orientacyjna. W większości przypadków można na ich podstawie rozpoznać infekcję. Natomiast nie nadają się do oceny skuteczności leczenia, ponieważ obecność przeciwciał stwierdza się jeszcze po kilku latach po leczeniu. Zatem po skutecznym leczeniu test jest nadal dodatni, co nie oznacza niepowodzenia zastosowanego leczenia.
LECZENIE:
Ponieważ za czynnik sprawczy choroby uznano obecnie Helicobacter pylori, to właściwym leczeniem zwalczającym tę infekcję jest stosowanie antybiotyków.
Opracowano więc metodę leczenia polegającą na łączeniu tej grupy leków ze środkami zmniejszającymi wydzielanie kwasu żołądkowego, które uważano do tej pory za jedyny skuteczny sposób leczenia choroby wrzodowej. Oczywiście - zanim zastosuje się ten schemat leczenia, należy potwierdzić obecność tej szkodliwej bakterii w ustroju.
Znaczną ulgę przynoszą zazwyczaj pacjentom stosowane od lat preparaty zobojętniające działanie kwasu żołądkowego, sprzedawane zazwyczaj bez recepty. Dzięki postępom w leczeniu zachowawczym (środkami farmakologicznymi) rzadko staje się niezbędny zabieg chirurgiczny. Jest on jednak konieczny w przypadku powikłań choroby: krwotoku, niedrożności czy perforacji (przedziurawienia) wrzodu.
BIBLIOGRAFIA:
H.Ciborowska, A.Rudnicka „Dietetyka” PZWL
F.Kokot „Choroby wewnętrzne” PZWL
W.Musiał, H.Pracka „Zarys chorób wewnętrznych” Państwowy zakład wydawnictw lekarskich
W.Sylwanowicz „Anatomia i fizjologia człowieka” Państwowy zakład wydawnictw lekarskich
1