nerwy+pokarmowy

przebija oponę twardą *przez szczelinę oczodołową górną oczodół unerwia: mm. poruszające gałką oczną z wyjątkiem m. skośnego górn. i m. prostego boczn. m. dźwigacz powieki górnej wł. przywspółczulne: do zwoju rzęskowego synapsy unerwiają - mm. gładkie: m. rzęskowy m. zwieracz źrenicy IV. n. bloczkowy - n. trochlearis ruchowy jądro ruchowe nakrywki śródmózgowia *przez szczelinę oczodołową górną unerwia: m. skośny oka górny V. n. trójdzielny - n. trigeminus mieszany wł. czuciowe: ze zwoju trójdzielnego (półksiężycowatego) poł. na szczycie cz. skalistej k. sitowej aks. tworzą cz. Większą wnikają do jąder czuciowych znajd. się gł. w moście wł. ruchowe: z jądra ruchowego znajd. się w moście tworzą cz. Mniejszą dzieli się na 3 gałęzie: n. oczny - n. ophtalmicus czuciowy *przez szczelinę oczodołową górną do oczodołu gałęzie: n. łzowy n.czołowy n. nosowo-rzęskowy górny partia twarzy n. szczękowy - n. maxillaris czuciowy *przez otwór okrągły do dołu skrzydłowo-podniebiennego dzieli się gałęzie: zębodołowe tylne górne n. jarzmowy n. podoczodołowy nn. skrzydłowo-podniebienne n. żuchwowy - n. mandibularis mieszany *przez otwór owalny do dołu podskroniowego dzieli się gałęzie:n. policzkowy n. żwaczowy n. językowy n. zębodołowy dolny n. jarzmowy n. uszno-skroniowy VI. n. odwodzący - n. abducens ruchowy z jądra ruchowego znajd. się w moście *przez szczelinę oczodołową górną unerwia:m. prosty oka bocznyVII. n. twarzowy - n. facjalis mieszany +przywspółczulne *przez otwór słuchowy wewnętrzny przez otwór rylcowo-sutkowy wł. czuciowe (smakowe):w zwoju kolanka na śc. przyśr. jamy bębenk unerwiają: receptory smakowe 2/3 przednich języka eksteroreceptory ucha zewn. i środk. wł. ruchowe: kom. macierzyste w moście unerwiają: mm. wyrazowe twarzy część mm. Nadgnykowych wł. przywspółczulne: w jądrze ślinowym górnym w moście unerwiają: gruczoły łzowe ślinianki podrzuchwowe i podjęzykowe gruczoły bł. śluz. jamy ustnej właściwej gruczoły bł. śluz. jamy nosowej gałęzie: n. skalisty większy n. skalisty zewn. struna wewnękowa n. strzemiączkowy n. uszny VIII. n. przedsionkowo-ślimakowy - n. vestibulocochlearis czuciowy *przez otwór słuchowy wewnętrzny do k skalistej nie wychodzi z czaszki cz. ślimakowa: w zwoju spiralnym wrzecionka ślimaka do jąder krańcowych mostu unerwia: kom. słuchowe narządu spiralnego cz. przedsionkowa: w zwoju przedsionka, leżącego w dnie przewodu słuch. wewn. do jąder krańcowych mostu i rdzenia przedł. Unerwia nabł. zmysł. grzebieni bańkowych przewodów półkolistych plamkę woreczka plamkę łagiewki informuje o ruchach i położeniu głowy IX. n. językowo-gardłowy - n. glossopharyngeus mieszany +przywspółczulne wł. czuciowe (informacyjne): ze zwoju górnego i dolnego, leżące w pobl. otw. żyły szyjnej unerwiają: bł. śluz. Gardła bł. śluz. jamy bębenk. bł. śluz. trąbki słuchowej 1/3 tylnej cz. Języka wł. ruchowe: z jądra ruchowego w rdz. przedł. unerwiają: mm. gardła mm. podniebienia miękkiego niektóre mm. Nadgnykowe wł. przywspółczólne: z jądra ślinowego dolnego w rdz. przedł. unerwiają: śliniankę przyuszną *przez otwór żyły szyjnej gałęzie: n. bębenkowy gardłowe językowe migdałkowe n. zatoki szyjnej n. skalisty mniejszy X. n. błędny - n. vagus mieszany +przywspółczulne najdłuższy, dochodzi do jamy brzusznej wł. czuciowe: ze zwoju górnego i dolnego wł. ruchowe i przywspółczulne: z rdzenia przedłużonego *przez otwór żyły szyjnej krzyżuje tętnicę po stronie lewej po łuku aorty dochodzi do okol. Przełyku odcinki: -głowowy - gałęzie: uszna oponowa -szyjny - gałęzie: gardłowa n. krtaniowy górny n. krtaniowy wsteczny sercowe -piersiowy - w postaci 2 pni błędnych: przedniego tylnego unerwia: m.in. narządy głowy, szyi, kl. piers. i jamy brzusznej XI. n. dodatkowy - n. accessorius ruchowy korzenie: -czaszkowe -rdzeniowe z jąder rdz. przedł. i pierwszych segm. rdz. kręg. (głównie C2 - C4) korzenie rdzeniowe wchodzą do jamy czaszki przez otwór wielki k. potyl łączą się z korzeniem czaszk. w 1 nerw *przez otwór żyły szyjnej unerwia: m. czworoboczny grzbietu m. m-o-s (wraz z spl. szyjn.C2) XII. n. podjęzykowy - n. hypoglossus ruchowy z jądra ruchowego rdz. przedł. *przez kanał nerwu podjęzykowego unerwia: mm. Języka Mózgowie(encephalon) składa się z: (kresomózgowia, międzymózgowia) =przodomózgowie+, śródmózgowia, tyłomózgowia wtórnego i rdzenia przedłużonego stosuje się również podział mózgowia na mózg, móżdżek i rdzeń przedłużony. Dla celów klinicznych mózgowie dzieli się na mózg i pień mózgu, przy czym pod pojęciem mózg rozumie się półkule mózgowe i część wzrokową podwzgórza, a przez pień — pozostałą część mózgowia Rdzeń kręgowy, długości 45 cm, ma kształt nieco spłaszczonego grubego sznura, który znajduje się w kanale kręgowym. Zaczyna się on od umownej granicy z rdzeniem przedłużonym mózgowia, wypadającej na wysokości otworu wielkiego, a kończy się stożkiem rdzeniowym na wysokości II kręgu lędźwiowego. ma połączenie 31 par nerwów rdzeniowych: 8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych i 1 guziczny. Średnica rdzenia wykazuje dwa zgrubienia: szyjne, ciągnące się od II kręgu szyjnego do II kręgu piersiowego, i lędźwiowe — od X do XII kręgu piersiowego. Tylko w okolicy szyjnej poszczególne odcinki odpowiadającym im otworom międzykręgowym, a im niżej, tym dłuższa jest droga nerwu do właściwego dla niego otworu między kręgowego. Poniżej II kręgu lędźwiowego gdzie kończy się właściwy rdzeń, w kanale kręgowym biegnie wiązka nerwów otaczająca nić końcową do dalszych otworów międzykręgowych lędźwiowych i otworów krzyżowych, nosząca nazwę ogona końskiego Na zewnętrznej powierzchni rdzenia widoczne są dwa zagłębienia przebiegające w linii pośrodkowej: od przodu, zwane szczeliną pośrodkową przednią i od tyłu — bruzdą pośrodkową tylną. Zagłębienia te dzielą rdzeń na symetryczne połowy. Bocznie od wymienionych zagłębień znajduje się bruzda boczna przednia, z której wychodzą korzenie przednie (ruchowe), i bruzda boczna tylna, którą wchodzą do rdzenia korzenie tylne (czuciowe) nerwów rdzeniowych. Korzenie przednie, inaczej brzuszne, są utworzone z włókien ruchowych, którymi przebiegają impulsy nerwowe do mięśni szkieletowych, a korzenie tylne, inaczej grzbietowe, składają się z włókien czuciowych, będących wypustkami komórek nerwowych leżących w zwojach rdzeniowych Pień nerwu rdzeniowego dzieli się na 4 gałęzie: · gałąź grzbietową - unerwiającą mięśnie głębokie grzbietu oraz skórę jego okolicy
· gałąź brzuszną - unerwiającą mięśnie i skórę przedniej i bocznej okolicy szyi, tułowia i kończyn
· gałąź oponową - unerwiającą opony rdzenia. Gałęzie oponowe nerwów rdzeniowych są cienkimi gałązkami, które przez otwory międzykręgowe wnikają do kanału kręgowego, gdzie zaopatrują oponę twarda rdzenia kręgowego, okostną kręgów i naczynia krwionośne
· gałąź łączącą białą - utworzoną z włókien współczulnych (po ich odłączeniu się od nerwu rdzeniowego) i dochodzącą do zwoju współczulnego.) Układ autonomiczny (wegetatywny)
Układ autonomiczny (wegetatywny) kieruje czynnościami narządów wewnętrznych a zwłaszcza funkcją układu sercowo-naczyniowego, oddechowego, pokarmowego i przemiany materii. Układ wegetatywny jest czynnościowo ściśle połączony z układem hormonalnym. Ośrodki sterujące tego układu znajdują się w ośrodkowym układzie nerwowym----dzieli się na część ośrodkową i część obwodową. Do pierwszej z nich należą jądra występujące w pniu mózgu oraz skupienia komórek nerwowych w rdzeniu kręgowym, do drugiej — zwoje i nerwy. Oba układy: somatyczny i autonomiczny pozostają pod wpływem kory mózgowej. W odróżnieniu od układu somatycznego, w którym droga odśrodkowa (eferentna) stanowi jeden neuron biegnący od rdzenia kręgowego do mięśnia szkieletowego, w układzie autonomicznym składa się ona z dwóch neuronów. Ciała komórek pierwszych neuronów leżą w ośrodkowym układzie nerwowym, a ich neuryty kończą się w zwoju obwodowym. Drugie neurony rozpoczynają się ciałami komórek nerwowych w tym zwoju, a kończą się w tkankach unerwianego narządu. Neuryty autonomiczne wychodzące z układu ośrodkowego i tworzące synapsę z ciałem drugiego neuronu w zwoju obwodowym, nazywają się włóknami przedzwojowymi, natomiast neuryty wychodzące ze zwoju, docierające do komórek narządów wewnętrznych i kończące się tam synapsami, zwą się włóknami pozazwojowymi lub zazwojowymi Układ nerwowy autonomiczny (bez udziału świadomości) kontroluje czynności narządów wewnętrznych. Składa się z dwóch przeciwstawnych części: współczulnej i przywspółczulnej. Ma swoje centra i część obwodową. Część centralna układu autonomicznego jest ściśle związana z ośrodkowym układem nerwowym, bowiem mieści się przede wszystkim w podwzgórzu. Część obwodowa jest wyraźnie wyodrębniona. Znacząca część włókien przywspółczulnych biegnie w nerwie błędnym, w znacznie mniejszym zakresie włókna przywspółczulne wchodzą w skład innych nerwów czaszkowych (III, VII, IX i XI). Ośrodki przywspółczulne są też w odcinku krzyżowym kręgosłupa. Nerwy przywspółczulne tworzą tuż przed docelowymi narządami zwoje, z których wychodzą nerwy bezpośrednio już zaopatrujące narządy. Przekaźnikiem chemicznym synaps w układzie przywspółczulnym jest acetylocholina. Układ obwodowy współczulny jest związany z piersiową i lędźwiową częścią rdzenia kręgowego; stamtąd pochodzą włókna nerwowe, zdążające do zwojów współczulnych, tworzących łańcuch po obu stronach kręgosłupa oraz do zwojów brzusznych. Interesujące jest, że we współczulnym układzie nerwowym przekaźnikami chemicznymi są zarówno acetylocholina, jak i noradrenalina..Większość narządów wewnętrznych jest unerwiona zarówno przez nerwy współczulne, jak i przywspółczulne. Działanie układu autonomicznego bazuje na odruchach. Włókna dośrodkowe przewodzą bodźce bólowe oraz pobudzenie z mechanoreceptorów i chemorecepotorów, włókna odśrodkowe sterują czynnością mięśni gładkich, czynnością serca i gruczołów. Układ wegetatywny wykazuje bardzo charakterystyczną zmienność aktywności dobowej. W okresie czuwania, w ciągu dnia, dominuje jego część współczulna - z apogeum w godzinach popołudniowych, W nocy kontrolę nad pracą narządów przejmuje układ przywspółczulny - z apogeum w godzinach śródnocnych i nadrannych. Dwie przeciwstawne części układu wegetatywnego są w ciągłym "starciu", wzajemnym kontrowaniu się. Polem działania jest określony narząd. Dzięki temu zachowana jest homeostaza czynnościowa tego narządu, która zapewnia jego optymalną funkcję w danym momencie przy danym na nią zapotrzebowaniu. Układ autonomiczny jest niezależny od kory, co jednak nie oznacza, że kora nie ma zupełnie wpływu na jego czynność. Ma, ale nie jest to wpływ uświadomiony UCHO(Auris)-mieszczone na granicy mózgo- i twarzoczaszkiW skład ucha zewnętrznego(auris externa) wchodzi małżowina uszna zbierająca fale oraz krótki kilkucentymetrowy przewód słuchowy zewnętrzny. Na jego dnie znajduje się sprężysta błona bębenkowa(membrana tympani) reagująca drganiem na nacierające na nią fale dźwiękowe. Za błoną bębenkową zaczyna się ucho środkowe(auris media) wyposażone w delikatne kosteczki słuchowe (młoteczek(malleus), kowadełko(Incus) i strzemiączko(stapes), dzięki którym drgania błony są przenoszone do okienka owalnego znajdującego się na granicy ucha śrokowego. Jest tutaj też trąbka Eustachiusza (tuba auditiwa) wyrównanie ciśnienia między jamą ustną i uchem W uchu wewnętrznym(auris interna), Jest błędnik kostny wypełniony płynem, zwanym przychłonką (perylimfa).Wewnątrz błędnika kostnego mieści się błędnik błoniasty zawieszony na licznych pasemkach. Błędnik kostny składa się z: przedsionka(vestibulum), trzech kanałów półkolistych kostnych(canalis semicirculares)przedni tylny boczni łączą się pięcioma otworami do przedsionka i ślimaka (cochlea) część ucha wewnętrznego, z wyglądu przypominająca muszlę ślimaka. Jest to długi, zwężający się kanał kostny, zwinięty spiralnie i wypełniony w całości płynem. W środku przedzielony jest dwoma błonami - błoną podstawową i błoną Reisnera Dzielą one ślimaka na trzy komory nazywane schodami przedsionka, ślimaka i bębenka. Wewnątrz schodów ślimaka znajduje się narząd Cortiego, który zamienia pobudzenia znajdujących się na nim rzęsek w impulsy nerwowe endolimfa-wewnątrz perylimfa-na zewnątrz Budowa błędnika przedsionkowego łagiewka kostnego zawieszony w przychłonce i wypełniony śródchłonką. Znajdują się w nim właściwe receptory słuchu i równowagi. w błędniku wyróżniamy następujące części: Błędnik przedsionkowy i ślimakowy. - wewnątrz otolity odbierające wrażenia związane z położeniem głowy, woreczek - zawiera plamkę woreczka W łagiewce i woreczku błędnika błoniastego występują receptory wrażliwe na przyspieszenie liniowe (zmiana położenia w górę, w dół, w linii prostej). Receptory tworzą tzw. plamkę łagiewki i woreczka, które skupiają urzęsione komórki zmysłowe, na których spoczywa błona galaretowata. Równowaga- Ruch człowieka powoduje przesuwanie się płynu wypełniającego błędnik błoniasty, a także osklepka oraz kamyczków otolitowych. Przesunięcie to wywołuje ugięcie się rzęsek na powierzchni komórek włoskowatych i zmianę ich potencjału elektrycznego SYNAPSY Gdy impuls nerwowy dotrze do zakończenia aksonu powoduje otwarcie kanałów jonowych selektywnie wpuszczających jony wapnia. Jony te uaktywniają migrację pęcherzyków presynaptycznych (zawierających mediator - substancję chemiczną np. adrenalinę, noradrenalinę, acetylocholinę). Na drodze egzocytozy pęcherzyki te uwalniają zawartość do szczeliny synaptycznej. Mediator wypełnia szczelinę synaptyczną i część z jego cząsteczek łączy się z receptorami na błonie postsynaptycznej. Powoduje to otworzenie się kanałów dla jonów sodu, a w efekcie depolaryzację błony postsynaptycznej. Jeżeli repolaryzacja ta osiągnie wartość progową, otwierają się kolejne kanały dla sodu wrażliwe na napięcie skutkiem czego pojawia się potencjał czynnościowy i falę przechodzącą przez cały neuron. Cząsteczki mediatora działają w szczelinie synaptycznej jedynie przez określony czas. Jest to spowodowane istnieniem receptorów na błonie presynaptycznej, które zajmują się zwrotnym wychwytem mediatora. Płat- lobus czołowy-flontaris ciemieniowy-palietaris potyliczny-occipitalis skroniowy-temporaris limbiczny-limbikus wyspa-insula szczelina podłużna mózgu-oddziela dwie półkule lewa i prawa związane ze sobą siodłem wielkim czołowy i cześć ciemieniowego jest oddzielony od skroniowego przez bruzdę boczną (sulcus lateralis) czołowy od ciemieniowego- bruzda środkowa (s.centralis) ciemieniowy od potylicznego- bruzda ciemieniowo potyliczna (s.parietooccipitalis) punkty skrajne-biegun czołowy potyliczny skroniowy d Moczowód (ureter) Jest to elastyczna rurka, długości ok. 30 cm i szerokości0,5 cm, która prowadzi mocz z miedniczki do pęcherza moczowego. Składa się z części brzusznej, miednicznej; krótki odcinek końcowy (śródścienny) przenika przez ścianę pęcherza. Moczowód, tak jak i nerka leży zaotrzewnowo. Zbudowany jest z trzech warstw: błony śluzowej, warstwy mięśniowej i osłony łącznotkankowej (przydanki). Nerki położone są zaotrzewnowo na tylnej ścianie jamy brzusznej, na wysokości XII kręgu piersiowego i III kręgu lędźwiowego kręgosłupa. Prawa nerka położona jest o 1,5-2,5 cm niżej niż lewa ciężar od 120 do 170 g Od tyłu nerki przylegają do przepony oraz mięśni tylnej ściany jamy brzusznej. Od przodu nerka prawa sąsiaduje z wątrobą, ze środkowym odcinkiem dwunastnicy Swymi górnymi biegunami obie nerki stykają się z nadnerczami z częścią wstępującą jelita grubego i z pętlami jelita biodrowego. Nerka lewa natomiast przylega do trzonu trzustki, tylnej ściany żołądka, pętli jelita cienkiego Miąższ nerki Miąższ nerki składa się z dwóch warstw: zewnętrznej (kory) i wewnętrznej (rdzenia). Kora ma barwę jaśniejszą, ciemniejszy rdzeń układa się w trójkątne na przekroju pola - piramidy nerkowe. Kora wchodzi między piramidy tworząc słupy nerkowe. Piramidy są zwrócone podstawą ku powierzchni, wierzchołkami do wnętrza nerki, gdzie tworzą brodawki nerkowe. Z podstaw piramid w obręb kory w pewnych odstępach wnikają promieniście jaśniejsze prążki rdzenia, tworząc promienie rdzenne. We wnętrzu, bliżej wnęki nerki, znajduje się jama otoczona gładkimi ścianami, tworząca miedniczkę nerkową. Miedniczka rozgałęzia się na 2 - 3 kielichy nerkowe większe, które z kolei dzielą się na kielichy mniejsze. Każdy z kielichów mniejszych obejmuje wierzchołek piramidy nerkowej, który wpuklając się do kielichavtworzy brodawkę nerkową..Pęcherz moczowy (vesica urinaria) Jest zbiornikiem mięśniowym, do którego nieustannie kroplami ścieka mocz z obu moczowodów. Z pęcherza zostaje co jakiś czas wydalony na zewnątrz przez cewkę moczową. Pęcherz składa się ze szczytu, trzonu, dna i szyi. Moczowody uchodzą na dnie pęcherza. Pęcherz wypełniony wystaje ponad spojenie łonowe Ściana pęcherza zbudowana jest z błony śluzowej, mięśniówki gładkiej (mięsień wypieracz moczu) i błony surowiczej. Jama nosowa: Fizjologicznie powietrze pobierane jest przez nozdrza i dostaje się do oddzielonych przegrodą przewodów jamy nosowej, które wraz ze znajdującymi się w nich czterema parami zwisających małżowin oraz z układem powietrznych komór kości twarzoczaszki, zwanych zatokami przynosowymi, stanowią przestrzeń, gdzie podlega wstępnemu oczyszczeniu, nawilgoceniu i ogrzaniu. Krtań jest narządem składającym się z 9 połączonych chrząstek. Współpracuje z przełykiem i tchawicą, jest miejscem przejścia powietrza ze środowiska zewnętrznego do płuc podczas wdychania i w odwrotnym kierunku podczas wydychania. W jej wnętrzu znajdują się struny głosowe - jest narządem mowy Wnętrze krtani złożone jest z trzech jam - górnej, pośredniej i dolnej. Górna łączy się z gardłem, pośrednia - jest miejscem powstawania głosu; tam bowiem znajduja się wargi głosowe, lewa i prawa, tworzące tzw glośnię. Ostry brzeg błony śluzowej warg głosowych tworzy fałdy głosowe, zwane inaczej strunami głosowymi Płuca Płuco zbudowane jest z oskrzeli, oskrzelików, pęcherzyków płucnych, tkanki śródmiąższowej oraz pokrywającej je opłucnej płucnej. Dwie szczeliny, skośna i pozioma, dzielą płuco prawe na 3 płaty: górny, środkowy i dolny, natomiast płuco lewe - jedna szczelina skośna, dzieli na 2 płaty: górny i dolny Pęcherzyki płucne Pęcherzyki płucne mają ścianę zbudowaną z płaskich komórek nabłonkowych noszących nazwę nabłonka oddechowego oraz komórek ziarnistych, produkujących i wydzielających tzw. czynnik powierzchniowy pęcherzyka płucnego (surfaktant), który w postaci cienkiej błonki pokrywa warstwę płynu surowiczego wyściełającego wnętrze pęcherzyków płucnych. Surfaktant jest specyficznym rodzajem detergentu ułatwiającym proces rozprężania pęcherzyków płucnych podczas wdechu. Od zewnątrz ściana pęcherzyków jest opleciona gęstą siecią naczyń krwionośnych włosowatychWĄTROBA Wątroba jest największym gruczołem ciała ludzkiego, który leży tuż pod przeponą (mięśniem oddzielającym klatkę piersiową od jamy brzusznej), po prawej stronie jamy brzusznej. U dorosłego człowieka waga tego gruczołu dochodzi do 1500 g. Jest ona zbudowana prawie wyłącznie z komórek wątrobowych, czyli hepatocytów.\ wytwarza i wydziela do krwi prawie wszystkie białka osocza oraz enzymy, a wśród nich czynniki odpowiedzialne za krzepnięcie krwi. Wątroba ponadto odgrywa ważną rolę w odtruwaniu (detoksykacji) organizmu Wątroba magazynuje glikogen, czyli spolimeryzowaną glukozę oraz tłuszcze, witaminy i żelazo. Filtruje ona napływającą z przewodu pokarmowego krew, zatrzymując i magazynując w swoich komórkach cukry, tłuszcze i produkty trawienia białek oraz inne składniki niesione przez krew i chłonkę. Wychwytuje ona z krwi szkodliwe produkty powstałe w wyniku przemiany materii oraz niektóre leki i trucizny, a także hormony wydzielane w nadmiarze Wątroba produkuje i wydziela do dwunastnicy żółć. Wytworzone w hepatocytach składniki żółci wydalane są do kanalików żółciowych, a stąd do drobnych przewodów żółciowych, które w końcu tworzą jeden wspólny przewód odprowadzający żółć do dwunastnicy. Przewód żółciowy jest połączony dodatkowym przewodem z pęcherzykiem żółciowym. Pęcherzyk żółciowy ma kształt gruszkowaty i pojemność ok. 80 ml. na powierzchni trzewnej widoczne są 2 rowki strzałkowe:prawy i lewy oraz łączące je wrota wątroby [porta hepatis].Pomiędzy rowkami strzałkowymi widoczne są: do przodu od wrót wątroby - płat czworoboczny [lobus quadratus] do tyłu od wrót wątroby - płat ogoniasty [lobus caudatus].Płaty te są wydzielone z płata prawego przez rowek strzałkowy. Na płacie lewym wyróżniamy wycisk żołądkowy [impressio gastrica] i wycisk przełykowy [impressio esophagea].Po prawej stronie od wycisku żołądkowego wyróżniamy wyniosłość - guz sieciowy [tuber omentale].Na płacie czworobocznym widoczny jest wycisk odźwiernikowy [impressio pylorica].Na płacie ogoniastym w pobliżu wrót wątroby widoczna jest wyniosłość zwana wyrostkiem brodawkowatym [processus papillaris].Po jego prawej stronie leży druga,nieco większa wyniosłość - wyrostek ogoniasty [processus caudatus] - jest to miejsce łączące płat ogoniasty z pozostałą częścią płata prawego. w rowku strzałkowym lewym wyróżniamy: Część przednia leżąca do przodu od wrót wątroby - szczelina więzadła obłego ,zawiera więzadło obłe wątroby [lig.teres hepatis] - pozostałość po ż.pępkowej lewej. Część tylna leżąca do tyłu od wrót wątroby - szczelina więzadła żylnego [fissura ligamentum venosi],zawiera więzadło żylne Arancjusza [lig. venosum Arantii] - pozostałość po przewodzie żylnym Arancjusza.Więzadło to biegnie w przedłużeniu więzadła obłego wątroby - od lewej gałęzi ż.wrotnej do z.głównej dolnej. Funkcja: Produkcja żółci - 500-1000 ml/dobę Produkcja białek krwi - z wyjątkiem gamma-globulin Detoksykacja przez wiązanie z H2SO4 i kwasem glukuronowym Udział w metabolizmie węglowodanów,białek i tłuszczów - magazyn glukozy w postaci glikogenu,rozkład i synteza białek Produkcja czynników krzepnięcia Inaktywacja hormonów Magazyn witamin A,D,B12 Spichrzanie glikogenu i żelaza (Fe) Magazyn krwi Termoregulacja - krew opuszcza ją cieplejsza o 1 stopień Celsjusza W okresie płodowym - narząd krwiotwórczy TRZUSTKA Trzustka jest narządem gruczołowatym o zrazikowatej budowie, leży na tylnej ścianie jamy brzusznej na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego. Jej długość wynosi 12-20 cm, średnia wysokość 4-5 cm, grubość 2-3 cm, a waga ok. 90 g. Wyróżnia się następujące części trzustki: głowę, trzon i ogon, w ciągu doby wydziela ok. 2,5 l soku. Sok trzustkowy zawiera dużą ilość enzymów, które trawią cukry, tłuszcze i białka. Trzustkę drenuje system rozgałęzionych kanalików, łączący się ostatecznie w dwa przewody trzustkowe - główny przewód trzustkowy (Wirsunga) i przewód trzustkowy dodatkowy (Santoriniego). Tymi drogami uchodzą do dwunastnicy produkty części zewnątrzwydzielniczej trzustki Gruczoły dokrewne i najważniejsze hormony przez nie wytwarzane przysadka mózgowa - wydziela hormon wzrostu regulujący wzrost organizmu, prolaktynę pobudzającą wytwarzanie mleka, oksytocynę pobudzającą skurcz mięśniówki macicy w czasie porodu, wazopresynę zmniejszającą wydalanie wody z organizmu oraz tzw. hormony uwalniające, które wpływają na inne gruczoły dokrewne: tarczycę, nadnercza, jajniki i jądra tarczyca - wydziela hormony tarczycowe: tyroksynę i trójjodotyroninę, które zwiększają przemianę materii, oraz kalcytoninę regulującą poziom wapnia we krwi (obniża wapń do wartości prawidłowych, gdy jest on podwyższony), przytarczyce - wydzielają parathormon utrzymujący odpowiedni poziom wapnia we krwi (podnosi wapń do wartości prawidłowych, gdy jest on obniżony ), nadnercza - rdzeń nadnerczy wydziela adrenalinę, przygotowującą organizm do szybkiej reakcji na stres, kora nadnerczy zaś wydziela kortyzon uczestniczący w reakcjach na stres i aldosteron regulujący gospodarkę mineralną ustroju, trzustka - wydziela insulinę obniżającą poziom cukru we krwi oraz glukagon przeciwdziałający obniżeniu poziomu cukru poniżej wartości prawidłowych, jajniki - wydzielają estrogeny i progesteron kontrolujące cykle miesięczne, płodność i przebieg ciąży jądra - wydzielają testosteron odpowiedzialny za męskie cechy płciowe