Pedagogika-nauka o wychowaniu ,istocie, celach, treściach, metodach, środkach i formach procesów wychowawczych. Jest świadomą i celową działalnością wychowawczą dzięki której osiąga się rozwój osobowości, kształtuje wiedzę, przygotowuje się do funkcjonowania w społeczeństwie. Wyrosła na gruncie filozofii. Obecnie pedagogika obejmuje też samowychowanie i działania wychowawcze instytucji wychowania pozaszkolnego(media, organizacje młodzieżowe, placówki kulturalne, kościół). Pedagogia(gr paidagogia)-dyscyplina pedagogiczna zajmująca się zespołem metod i środków stosowanych w nauczaniu oraz wychowaniu. Pojęcia pedagogika i paidagogia pochodzą od gr. Paidagogos- niewolnik w Grecji, którego zadaniem było odprowadzanie wolnych chłopców na miejsce ćwiczeń(palestra), który dbał o jego bezpieczeństwo, przygotowywał do igrzysk. W-f dał początek opiece pedagogicznej i wychowaniu u Greków. Później paidagogos stał się nauczycielem, wychowawcą umysłowym i moralnym. Całość zabiegów wokół chłopca nazywano paidagogia. Pedagogia oznacza samo dzieło wychowania, zespół czynności i umiejętności wychowawczych. Pedagog (niewolnik) zapoczątkował nazwę praktycznych wychowawców. To nauczyciel, wychowawca, teoretyk nauczania i wychowania. Obecnie to osoba posiadająca ukończone wyższe studia pedagogiczne z odpowiednią specjalnością, właściwe kwalifikacje pedagogiczne w danej specjalizacji. Udziela porad pedagogicznych. Zawodowo zajmuje się sprawami wychowania. Edukacja(łac. Educatio -wychowanie)- ogół oddziaływań służących formowaniu się zdolności życiowych człowieka, proces zdobywania wiedzy. Określa stan wiedzy osoby, społeczeństwa. Jej celami są: uczenie przystosowania do życia w społeczeństwie, kształtowania osobistego sądu. Jest przedmiotem badań pedagogiki. Wychowanie- całokształt zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego i przyrodniczego na człowieka, kształtujących jego rozwój i osobowość oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Proces ten trwa całe życie. Pierwotnie oznaczało „żywienie, utrzymanie”. Dziś przekazuje też dziedzictwo kulturowe i wzory zachowań. W węższym znaczeniu wychowanie to świadome, zamierzone i specyficzne działania wychowawców na wychowanka. 2.Charakterystyka wieloznaczności pojęcia:pedagog,pedagogia,pedagogika.(Czy są jednoznaczne?)- Śliwerski Pedagogika dziś to pojęcie wieloznaczne. W starożytnej Grecji było jednoznaczne: kształcenie chłopca. Chłopięcość trwała do XIX w. Na przełomie XIX/XX w pojawiło się w pedagogice pojęcie kształcenia nie tylko chłopca ale i dziewczynek-dziecka. Pod koniec XIX w pojawiła się wieloznaczność pojęcia kształcenie dziecka. Pedagogika w toku dziejów stała się: filozofią, samodzielną częścią nauk humanistycznych, przedmiotem kształcenia akademickiego i zawodowego, subiektywną teorią wychowania, wspólnotową formacją intelektualną. Pedagog- dziś zawód pedagoga jest szeroko pojmowaną profesją społeczną, wymagającą przygotowania do podejmowania działań w strukturze społecznej wobec 3 kategorii osób: zagrożonych wyłączeniem, wyłączanych i już wyłączonych(wykluczonych) z życia społecznego. Pedagogia- praktyka wychowawcza, oddziaływanie wychowawcze niewolnika. 8. Czy pedagogika jest nauką ? Wg Śliwerskiego pedagogika to część nauk humanistycznych, filozofii. Jest nauką o wychowaniu. Jako nauka posiada własny przedmiot badań (działalność wychowawczą), system pojęć, metody badań i teorie. Jest nauką złożoną, dynamiczną i otwartą, niejednorodną (teoretyczną i praktyczną). Interesuje się wszystkimi rodzajami wychowania. Współczesna pedagogika jest wszechstronną nauką o całej rzeczywistości wychowawczej, rozwoju człowieka i wpływach jednych ludzi na drugich. Naukowy charakter pedagogice nadał z początkiem XIX w J. F Herbart-oderwał ją od filozofii, usystematyzował i oparł na: etyce filozoficznej i psychologii. Główne instytucje wychowania: rodzina i szkoła. Obecnie pedagogika obejmuje wszystkie fazy życia człowieka. 9. Relacje: pedagogika a rozwój badań pedagogicznych (empiria) [Kunowski; Wołoszyn] Pedagogika ma charakter naukowy i złożony. Przedmiotem badań pedagogiki jest proces wychowania w różnych jego formach. Bada świadome i celowe wpływy wychowawcze (dot. Głownie dzieci i młodzieży), a także wpływy niezamierzone i żywiołowe(socjalizacja) Pedagogikę dzielimy na : -praktyczna (empiryczna)- zbieranie doświadczeń rodziców, nauczycieli, wychowawców; wszelkiego rodzaju praktyka wychowawcza z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi wykonywana w domach, szkołach -opisowa (eksperymentalna)- zajmuje się uogólnieniem doświadczeń i bada eksperymentalnie zjawiska biologiczne, psychologiczne, socjologiczne związane z wychowaniem -normatywna- w oparciu o filozofię bada naturę człowieka, wytwory kultury i ustanawia ideały, cele i normy wychowania -ogólna (teoretyczna)- tworzy spójną teorię rozwoju człowieka i uwarunkowań tego rozwoje poprzez uogólnianie zjawisk wychowawczych i poszukiwanie najogólniejszych pojęć Praktyka, empiria, teoria i ideologia gromadzą całość wiedzy o rozwoju i wychowaniu człowieka. Techniki badań pedagogicznych: obserwacja, wywiad, ankieta, badanie dokumentów, analiza tekstów, techniki projekcyjne. Nauki empiryczne w pedagogice: biologia wychowania, psychologia wychowania i socjologia wychowania. 10. Metateoria(ogólna teoria) edukacji a pedagogika wg Śliwerskiego; formy myślenia o wychowaniu Pedagogika jest nauką o wychowaniu, ale ukazuje też filozoficzne przesłanki teorii i praktyk pedagogicznych. Jej zadaniem jest opracowanie metateorii edukacji, określenie jej miejsca wśród innych nauk, formułowanie pojęć. Wg Śliwerskiego metateoria to teoria wszelkich teorii -Podnoszenie pedagogiki na wyższy poziom i uczynienia z niej równorzędnej nauki z innymi, humanistycznymi naukami -Mogłaby służyć praktyce i mieć większy wgląd w wychowanie, kształcenie i samokształcenie -Metateoria wychowania jak stosowana logika a nie teoria uwikłana w ideologie -„oczyszczając” ją czy „odizolowując” można uwolnić ją od tego co ją krępuje, ogranicza i nadawać jej jednoznacznie naturalistyczną koncepcję nauki

3. Rozwój znaczeniowy: wychowanie, wielość znaczeniowa; forma rzeczownikowa i czasownikowa; wychowanie fizyczne na w-f Wychowanie jest określeniem wieloznacznym. Oznacza edukację, rzeczywistość wychowania, doświadczenia, fakty, system i kierunek wychowania. Ogólnie jest systemem działania pokoleń starszych na dorastające, kierowanie ich rozwojem i przygotowaniem do życia. Powoduje stawanie się mądrzejszym i lepszym człowiekiem. Ma cel i określony wynik działania. Aby osiągnąć wynik trzeba wywołać szereg zmian w wychowanku. Obejmuje działanie i warunki wychowawcze, proces wychowawczy i jego wynik. Należą tu: opieka, dostarczenie rozrywki i kultury, w-f, umysłowe, moralne, estetyczne, ideowe, a także nauczanie, szkolenie. Wychowanie(rzeczownik) wywodzi się z języka polskiego od słowa ”chować”. Obejmowało wychowanie moralne, religijne, to, co rodzice mogli zapewnić. Wychowanie może być dobre lub złe. Wychowanie to też zabezpieczenie bytu. Obecnie to wielość różnorodnych czynności, których celem jest kształtowanie określonych postaw i dążeń. Definicje wychowania: -oddziaływanie osoby starszej na młodszą w celu urabiania ich na swoje podobieństwo -swobodny rozwój dziecka w zakresie doświadczeń nabywanych przez wychowanka - obejmuje bodźce i warunki przyczyniających się do rozwinięcia wychowanka -skupia uwagę na wynikach działania wychowawczego, skupia uwagę na charakterze i osobowości wychowanka Funkcje wychowania: 1)dawniej: religijne, moralne i społeczne cele 2)obecnie: znaczenie kulturowe (przekazywanie kultury), techniczne (przygotowanie do pracy produkcyjnej), biologiczne (jakość zdrowia), psychologiczne (ćwiczenie intelektu), patriotyczne, ekonomiczne (gospodarność kraju), polityczne. 4. Wychowanie a urabianie (znak równości czy nie ?) W prawidłowym wychowaniu musi być zachowana równowaga pomiędzy wychowawcą a samodzielnością wychowanka. Gdy początkowo w procesie rozwojowym dozorowanie jest wybitnie autorytatywne i wymaga wysiłku samego wychowawcy , to później jego rola w kształceniu i w spotkaniu duchownym schodzi na drugi plan i sprowadza się do pomocy wychowankowi w zakresie przygotowania i kierowania, natomiast wykonanie staje się samodzielnym działaniem. Ta samodzielność ma jednak iść w kierunku rozwojowym wychowanka, a wychowawca jest jedynie doradcą, przyjacielem. Bez tego porozumienia działanie przestaje być wychowaniem, zmienia się w tresurę, w wyrabianie przy pomocy lęku i kar. Wychowanie musi być więc kierowaniem i urabianiem wychowanka przez odpowiednio dostosowane działanie wychowawców, którzy niosą pomoc i współpracują z wychowankiem nad formowaniem w nim pełnego i prawdziwego człowieka. Formy myślenia o wychowaniu: -myślenie typu rozumiejącego- dotyczy ustalenia ogólnych prawidłowości procesów wychowawczych i edukacyjnych, ujawnienia ich sensu oraz określenia związków między nimi -myślenie typu poznawczego- jest wynikiem aktywności intelektualnej w oświacie, a zorientowane na poszukiwaniu przyczyn warunkujących skuteczność procesów edukacyjnych, wprowadzanie zmian czy zarządzanie edukacją -myślenie typu praktycznego- zorientowane na rozpoznawanie i rozwiązywanie określonych problemów praktycznych na różnych poziomach i w różnych dziedzinach edukacji Zadania metateorii: -poddawać analizie istniejące teorie wychowania -odkrywać i systematyzować prawidłowości kierujące przebiegiem procesów wychowania, samowychowania względnie nie ograniczone czasowo i przestrzennie -powinna analizować i porządkować dorobek pedagogów i teoretyków wychowania zorientowanych praktycznie -powinna projektować kierunki głównych badań nad procesami wychowania -powinna wyrażać stanowisko poprzez swych przedstawicieli w ważnych kwestiach społeczno-wychowawczych -powinna być niezależną od doraźnych sytuacji ideologicznych, kulturalnych, światopoglądowych 11. Znaczenie pojęcia edukacja (czy edukacja równa się lub nie pedagogice) Edukacja- procesy, których jest zmienianie ludzi (głownie dzieci i młodzieży) stosownie do panujących w danym społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych. To ogół procesów oświatowo-wychowawczych, obejmujących kształcenie i wychowanie oraz oświatę. Pedagogika- nauka o wychowaniu, istocie, celach, treściach, metodach, środkach i formach organizacji procesów wychowawczych. Odnosi się głównie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągać optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym. Do głównych instytucji takiego wychowania zalicza się: rodzinę, przedszkole, szkołę. 12. Cele (zadania) współczesnej pedagogiki: Wszystkie procesy świata rozwijają się niezależnie od ludzkiej woli, ale człowiek współczesny musi ingerować w te procesy przez poznanie, analizowanie, opisywanie, zmienianie kierunków ich przebiegu, dostosowanie ich do naszych potrzeb Grupy działań: 1)statycznie- zadania, które mają odpowiedzieć na pytanie, jaka jest rzeczywistość wychowawcza, więc pedagog musi gromadzić wiedzę o wychowankach i ich środowisku 2)dialektyczne- dynamiczne- wyjaśnianie przyczyn i przebiegu procesów wychowawczych, dogłębne poznanie wychowanków 3)terapeutyczno-weryfikująco-naprawcze -dostarczenie wiedzy do przekształcenia wiedzy wychowanków(zadania wartościujące, normatywne) -wielorakie sytuacje-ich rozpatrywanie

5. Dwupodmiotowość procesu wychowania. Od kiedy o tym mówmy, czy zawsze tak było? Nowe wychowanie (w 1 poł XX) odrzuciło formułę: wychowawca i wychowywany, a uznało autonomię dziecka. Współczesna pedagogika podkreśla podmiotowość 2 stron procesu wychowania. (podmiot jako jednostka ludzka.) Pedagog powinien traktować ucznia jak człowieka. Dziecko nie jest obiektem ani przedmiotem, ale podmiotem. Dwupodmiotowość wychowania zakłada równowagę w braniu i dawaniu przez nauczyciela i dziecko. Nauczyciel nie podkreśla własnych kompetencji wobec dziecka, uznaje jego kompetencje. Traktuje dziecko jak drugiego człowieka. Nauczyciel, który nie potrafi być podmiotem, nie będzie starał się podmiotowo traktować ucznia i nie będzie potrafił stworzyć odpowiednich warunków rozwoju dziecka. 6. Pajdocentryzm- wychowanie w świetle pajdocentryzmu. Pajdocentryzm- kierunek pedagogiczny przyznaje dziecku centralną pozycję w procesach edukacji i opierający ten pogląd na przekonaniu o względnej doskonałości jego zadatków wrodzonych. Traktuje wychowanie jako samą opiekę nad samorzutnym, swobodnym rozwoju dziecka. Pozwala ujawnić przez dziecko zdolności i potencjał, a następnie stworzyć warunki do ich urzeczywistnienia, dopasować programy, metody pracy wychowawczej. Nie docenia roli nauczyciela i społecznych uwarunkowań edukacji. Pajdocentryzm za główny cel przyjmuje swobodny rozwój dziecka. Zapoczątkował to Rousseau. Główne źródło dziecka tkwi w nim samym. Edukacja ma tylko wyzwolić potencjalne zdolności dziecka. Każda interwencja ogranicza jego indywidualność. W relacji wychowanek-wychowawca proponowane są negocjacje. 7. Wychowanie w różnych ujęciach: historycznym, socjologicznym, filozoficznym W ujęciu historycznym: Grecy dla duchownego rozwoju człowieka (zwłaszcza charakteru) oprócz dzielności fizycznej cenili piękność moralną i szlachetność duchową. W ujęciu socjologicznym: społeczeństwo jest wychowawcą, urabia. Zajmuje się badaniem zależności wychowania i jego wyników od środowiska społecznego, relacje między jednostką a grupą lub instytucją społeczną. Podstawową grupą społeczną jest rodzina, która zapewnia najlepsze środowisko wychowawcze dzieciom poprzez miłość, zdrowie i wytrwałość. Wprowadza dzieci w świat kultury, przekazuje zwyczaje, przygotowuje do życia w społeczeństwie. W ujęciu filozoficznym: pedagogika bez filozofii to tylko rzemiosło. U źródeł pedagogiki stoi Platon i Arystoteles. Ukazuje filozoficzne przesłanki teorii i praktyk pedagogicznych, tworzy tożsamość podmiotową. Wychowanie nie może dać człowiekowi nic, czego nie może mieć sam z siebie -dostarczenie wiedzy uczącej skuteczności kontroli realizacji celów wychowania, do rozwiązywania trudnych problemów wychowawczych 4)prognozujące- antycypacyjne- kreatywne -konstruowanie modeli osobowości człowieka -tworzenie, kreowanie modelu człowieka przystosowanego do rzeczywistości, współczesności Funkcje współczesnej pedagogiki: -poznawcza-poznaje poprzez obserwacje i doświadczenie rzeczywistość szkolną -diagnostyczna- stwierdza faktyczny stan rzeczy -psychologiczna- opiera się na znajomości mechanizmów kształtowania osobowości -humanistyczna- zaspokaja potrzeby intelektualne człowieka, nie może przynosić szkody 13. Cele (zadania) dawnej pedagogiki (John Locke, J.J.Rousseau, Johan Friedrich Herbart- technologia nauczania szkolnego, nauczanie a wychowanie, rola nauczyciela) Herbart- jako pierwszy starał się nadać pedagogice ściśle naukowy charakter. Wg niego wychowanie to kształtowanie woli charakteru i budzenie w młodym człowieku zainteresowań. Uważał, że czynnik, który wychowanie to nauczanie wychowujące. Nie rozdzielał nauczania od wychowania. Nauczanie to tworzenie wyobrażeń. Dopuszczał kary cielesne Wg Rousseau- wychowawca powinien uczynić z dziecka „ prawdziwego człowieka”. Wychowaniem powinien zajmować się mężczyzna. Do 12 r.ż chłopiec powinien rozwijać się fizycznie i nie korzystać z książek, gdyż i tak ich nie zrozumie. Powinien poszerzać wiedzę przez doświadczenie, a nie książki. Wychowawca ma stworzyć uczniowi warunki do prawidłowego rozwoju osobowości. Rousseau nie oddzielał wychowania od nauczania. Uważał, że dziewczęta mają być wychowywane głownie na żony i matki, bez rozwijania zainteresowań. Wychowawca ma być tylko obserwatorem psychiki dziecka i pomóc wtedy, gdy dziecko go o to prosi. Locke wychowanie oparł na 3 wartościach: wychowanie zdrowotne, wychowanie moralne, nauka. Uważał, że dziecko zdrowe i posiadające moralność, samo będzie chciało się uczyć. Wg niego należy dzieci uczyć karności, ale bez stosowania kar cielesnych, gdyż to poniża człowieka. Nauka powinna odbywać się poprzez rozbudzanie zainteresowań w dziecku. Był zwolennikiem wychowania stopniowego- dla dzieci młodych nauka bez czytania i pisania. Dla starszych dzieci- wychowanie wszechstronne zarezerwowane. Wychowanie moralne uznawał za podstawowe zadanie pedagoga. 14.Pedagogika eksperymentalna i normatywna(wyrastająca z filozofii) Pedagogika eksperymentalna (opisowa) zajmuje się badaniem zjawisk biologicznych, psychologicznych, socjologicznych oraz przeprowadzaniem doświadczeń. Rozwijała się pod koniec XIX głownie w Niemczech. Opracowano 5 metod badań: -metoda wczuwania w życie psychiczne- badacz drogą domysłu starał się odtworzyć obraz życia psychicznego dziecka -eksperyment-służy ilościowemu badaniu cech psychicznych -metoda przypomnień przeżyć-służy przypomnieniu objawów życia -metoda porównawczo-rozwojowa -metoda badań wytworów dziecięcych-rysunki, wypracowania

16. Swoboda i przymus w wychowaniu (Rousseau, Tołstoj, Hessen) SWOBODA- możliwość zachowania się wg własnej woli, jest to niezależność i niewymuszoność PRZYMUS- nacisk wywierany na daną osobą i zmuszanie do działania wbrew sobie. Rousseau był zwolennikiem swobody w wychowaniu i wolności indywidualnej dziecka, odrzucał wszelki przymus. Uważał, że dziecko rodzi się wolne i nie należy wtrącać się w jego naturalny proces rozwoju. Trzeba zostawić je samemu sobie. Uznawał jedynie kary naturalne, gdy natura sana ukarze dziecko. Wg Rousseau przyroda i swoboda to podstawowe kategorie wychowania. Wolność i dyscyplina są celami wychowania, a nie środkami. Wolność to nie samowola, ale świadomość, że można dokonać jakiegoś wyboru Hessen był zwolennikiem karności. Uważał, że tylko poprzez karanie możemy żyć i zwyciężać. Uważał, że człowiek staje się wolny dzięki pracy nad sobą, musi pokonywać trudności i nakładać sobie ograniczenia. Uważał, że przymus i swoboda nie wyłączają się. Przymus bierze się z odpowiedzialności dorosłego za dziecko, które jeszcze nie ma odpowiedniej wiedzy, by decydować o sobie. Wg Hessena jest i swoboda i przymus. Nie ma przymusu bez swobody i odwrotnie Tołstoj uznawał wychowanie naturalne, w pełni swobodne. Uważał, że wychowawca ma się dostosować do potrzeb dziecka. Najważniejsze w wychowaniu to radość, swoboda i miła atmosfera. Idealny nauczyciel powinien łączyć miłość do pracy z miłością do dziecka. Swoboda to podstawowa kategoria wychowanie, a życie-druga. 17. Wychowanie a manipulacja Pod pojęciem wychowanie rozumie się celowe oddziaływanie osób starszych na młodsze. Wiąże się z osobowością dziecka. Ma na celu przygotowanie jednostki do życia w społeczeństwie, musi doprowadzić do samowychowania. Człowiek realizuje swoje zadania, cele, formy wychowania. Swoją działalność świadomie kontroluje i ocenia. Manipulacja zaś to interakcja społeczna mająca na celu oszukać osoby lub grupy ludzi, która poddana manipulacji nie jest świadoma środków, przy użyciu których wywierany jest wpływ. Jest formą wywierania wpływów tak, by nieświadomie i z własnej woli realizować działania zaspokajające potrzeby manipulatora. Nie ma manipulacji, gdy wychowanek jest świadomy wychowywania go. Manipulacja jest, gdy nie wie się o tym, do czego jest namawiamy (brak świadomości). Między wychowaniem a manipulacją jest wielka różnica. 18. Co to znaczy być pedagogiem (Śliwerski) Pedagog musi orientować swe działanie na opiekę i pomoc na wychowanie, inkulturację, edukację i animację procesów wspomagających rozwój innego człowieka czy grup społecznych. Wspólnym działaniem pedagoga i jego podopiecznych jest ułatwianie nawiązywania relacji społecznych, które wyzwalałoby mechanizm włączenia ich do życia społecznego

19. Antypedagogika- współczesny kierunek pedagogiki alternatywnej. Neguje tradycyjną formę wychowania. Daje wolność do samo decydowania o sobie, dziecku, a rolę nauczyciela sprowadza do przewodnika. Podejście to jest krytykowane przez pedagogów tradycyjnych, gdyż uważają, że dziecko pozostawione samo sobie nie kształtuje prawidłowych norm moralnych. Rola pedagoga polega na wspieraniu dziecka w jego samodzielnych poszukiwaniach i wyborach. Podstawą takiego współdziałania jest wzajemny szacunek i zaufanie pomiędzy wychowawcą a wychowankiem, przyjaźń. 20. Behawioryzm Kierunek w psychologii XX wieku popularny głównie w USA, wg którego jedynym obiektywnym przedmiotem badań psychologicznych jest zachowanie się człowieka; zainicjowany przez J.B Watsona. Polega na odrzuceniu pojęcia świadomości oraz introspekcji jako metody subiektywnej i na badaniu wyłącznie bodźców bądź ich układu (sytuacji) i reakcji fizjologicznych im odpowiadających, czyli na analizie obiektywnego zachowania się człowieka lub zwierzęcia. Zakłada że każde zachowanie jest reakcją na bodźce, a rozwój człowieka stanowi wynik uczenia się (pod wpływem zmian środowiska) nowych reakcji. Przeżycia wewnętrzne jednostki są jej sprawą osobistą i nie powinny interesować innych. Wychowanie behawiorystyczne jest oddziaływaniem wychowawcy na wychowanka Polegającym ja jawnym kierowaniu jego rozwojem, nieuwzględnieniu jego praw do własnej kreatywności. Zachowanie człowieka jest w dużym stopniu kopią środowiska, w którym przebywa i związanych z nim bodźców pociągających za sobą różnego rodzaju reakcje.

---