WYKŁAD 1 - 28.02.09

EGZAMIN - 06.06.2009

Metody pracy z tekstem poetyckim.

• praca z poezją to zaproszenie do świata wyobraźni;

• króluje w nim podmiot liryczny;

• podmiot liryczny wyraża swoje uczucia za pomocą metafor;

• nauczyciel musi przemyśleć strategię postępowania - z dzieckiem, z utworem;

• uczniowie potrzebują - innowacji, intrygujących zadań, pobudzania do działania;

• nauczyciel na jednej lekcji może skorzystać z kilku metod;

• metody uzupełniają się;

• kilka metod pomaga w osiągnięciu celu;

• rób wszystko, żeby nie usłyszeć od ucznia - „poezja jest tylko potokiem niezrozumiałych słów;

SPOSOBY ZAPOZNANIA Z UTWOREM POETYCKIM:

Jak lepiej nie postępować:

Jak lepiej postępować:

do tej pory najpierw wiersz czytał głośno nauczyciel, potem wiersz czytali cicho uczniowie lub wiersz czytał głośno wybrany uczeń. zaleta - nauczyciel odczyta wiersz zgodnie z kierunkiem interpretacyjnym, dobre wykonanie ułatwia zrozumienie utworu; wada - odczytanie wiersza jest głosową interpretacją, nauczyciel narzuca uczniom własną interpretację, uczeń sugeruje się głosowym wykonaniem nauczyciela;

4. podpowiedzi: korzystanie z głosowych nagrań (deklamacje aktorów i aktorek, nauczyciela) stosowanie podkładów muzycznych (muzyka podkreśla nastrój wiersza, uwrażliwia ucznia, uświadamia łączność poezji z innymi dziedzinami sztuki - muzyką, rzeźbą, malarstwem i teatrem) metody pracy z tekstem poetyckim - przykład intersemiotyczny, metoda analogii (do interpretacji utworu służy rysunek, muzyka, gestykulacja)

WYBRANE METODY PRACY Z TEKSTEM POETYCKIM:

• metoda analogii - zestaw wiersz z dziełem sztuki (np. obrazem lub rzeźbą). Asocjacje jakie wywołuje zestawienie wiersza i obrazu pobudzają wyobraźnię uczniów, skłaniają do kreatywnego myślenia. Metoda ta pozwala przełożyć utwór poetycki na zupełnie inny język.

• rysunek - ulubiona forma pracy dla młodszych uczniów. Może to być ilustracja do wiersza, może to być tworzenie obrazka, który ma wyrazić uczucia wzbudzone podczas lektury lub słuchania nagrania utworu. Jest to metoda zabawowa, odrywa od tradycyjnych form nauczania.

• Metoda pytań i odpowiedzi - dominuje w nauczaniu, ma wady, nauczyciel stawia wiele szczegółowych pytań, na które uczniowie odpowiadają. Kiedy nauczyciel stawia pytania to naprowadza uczniów na trop. Pod koniec tak poprowadzonego spotkania uczniowie umieją sformułować wniosek i omówić przesłanie utworu. Wady - metoda ogranicza samodzielność myślenia uczniów, pozwala szybko odkryć sens utworu.

• Metoda oparta na dyskusji - skłania do myślenia, wyzwala pomysły. Propozycja - wymień kilka wierszy jednego poety i pozwól uczniom na swobodne wypowiedzi na ich temat. Zalety - metoda pomaga bronić własnego zdania, uczy argumentowania, daje możliwość nieszablonowego formułowania uwag. Pozwala poznać stosunek ucznia do wierszy, skojarzenia ucznia i uczucia ucznia. Wg S. Bortnowskiego - nikt nie pokochał poezji przez słuchanie cudzych interpretacji. Nawet jeżeli uczeń się myli - to możemy mu to udowodnić w toku dyskusji. Jest to bezpieczne postępowanie.

• Forum krytyków - opis - wybrani uczniowie siedzą na środku sali i rozmawiają o wierszu (polemizują ze sobą). Pozostali uczniowie mogą im zadawać pytania, dyskutować, dzielić się własnymi przemyśleniami. Ta metoda uczy - sztuki konwersacji, argumentowania, pozwala nabrać pewności siebie. Nauczyciel też ma okazję do przedstawienia opinii na temat wiersza. Można przedstawić opinie krytyków i recenzje.

• Szukanie słów kluczy - poszukiwanie słów - kluczy pozwala odkryć przesłanie utworu. Metoda wymaga korzystania ze słowników - symboli lub frazeologicznych.

• Angażowanie uczniów do przygotowania pierwszego spotkania z utworem poetyckim. (twórczość autora, wprowadzenie w epokę, w której powstał utwór).

• Samodzielna interpretacja utworu - np. jedna godzina w semestrze poświęcona konkursowi zostań mistrzem recytacji. Uczniowie samodzielnie dobierają repertuar, strój, kontekst niewerbalny.

Dobór metody do wiersza. Cel poszukiwania różnych metod i pomysłów na analizę - oswojenie uczniów ze światem poezji, pokazanie jej piękna i wartości.

Formy pracy z poezją:

1. praca w grupach (4-5 osób);

2. praca w parach;

Poezja w edukacji elementarnej (cele):

• Czy należy wprowadzać dziecko w świat liryki?

• Czy należy pomagać im w odkrywaniu świata innych myśli i przeżyć z własnej dziecięcej perspektywy?

• Czy utwory wierszowane są tekstami wspierającymi i stymulującymi rozwój dziecka?

• Czy wiersze dla dzieci to ważne oferty edukacyjne wspomagające rozwój dziecka?

• Czy kontakty dziecka z wierszem służą budowaniu fundamentów systemu wartości i inspirują wieloraką dziecięcą aktywność?

• Jaka koncepcja zajęć zintegrowanych w klasach I-III sprzyja osiąganiu tych celów?

MUZYKA - dzieci tworzyły zainspirowane muzyką poważna - Czajkowskiego i Vivaldiego. Badania audiologów szwedzkich wykazały m.in.: pewne preferencje w zakresie muzyki dzieci zarówno przed jak i po narodzeniu zdecydowanie wolą......

MALARSTWO - malarstwo, obraz, ilustracja plastyczna nie są masowo dostrzegane przez szersze grono odbiorców. Dziecko rzadko przystaje przy plakacie ulicznym, jeszcze rzadziej - przygląda mu się refleksyjnie. Dzieci rzadko zwracają uwagę na plastyczną stronę życia (natłok komiksów i filmów dla dzieci). Malarska sztuka zaaplikowana z podkładem muzycznym ma zapewnić nostalgię. Ta nostalgia ma wyzwolić twórczość poetycką.

LITERATURA - najmniej aktywny stymulator. Pobudzająco inspirowały - opowiadanie, legenda, bajka i baśń. Świadomie zabrakło jako czynnika inspirującego współczesnej poezji (bano się sugestywnego wpływu słowa i organizacji strukturalnej wierszy dorosłych autorów).

Wnioski z badań:

-dzieci w młodszym wieku szkolnym potrzebują oddziaływania sytuacji pragmatycznych;

-swobodna twórczość rozwija ekspresję i zainteresowania, efekty kompensują niepowodzenia szkolne i życiowe, pozwalają wyrównać niedociągnięcia, przekonują o własnej wartości i podnoszą samoocenę;

-swobodna twórczość poetycka pozwala poznać dziecko, jego marzenia i potrzeby;

-twórczość poetycka wzbogaca słownictwo, służy płynnemu i klarownemu wyrażaniu myśli, kształci czynny język dziecka;

Wspieranie poetyckiej postawy twórczej:

1. aktywność nauczyciela. Nie będzie twórczego ucznia bez ciężkiej pracy nauczyciela. Nauczyciel musi permanentnie poszukiwać nowych rozwiązań pedagogicznych;

2. samorodna twórczość literacka ginie jeżeli się jej nie podtrzymuje, nie podsyca. Pytanie - Jak inspirować? Jak wspierać? Jak wskazywać drogę do podjęcia twórczości, której efektem będzie poezjowanie?

WYKŁAD - 28.03.2009

10 przykazań nauczyciela:

1. bądź zainteresowany swym przedmiotem.

2. znaj swój przedmiot.

3. wiedz jak się uczyć. Najlepszy sposób na nauczenie się czegokolwiek, to odkrycie tego samemu.

4. staraj się czytać w twarzach uczniów, dostrzegać ich oczekiwania i trudności, umieć się postawić na ich miejscu.

5. przekazuj uczniom nie tylko wiadomości, ale i umiejętności, postawy myślowe, nawyk pracy metodycznej.

6. niech uczniowie uczą się odgadywać.

7. niech uczniowie uczą się udowadniać.

8. dostrzegaj te cechy zadania, które mogą być użyteczne przy rozwiązywaniu innych zadań - staraj się dostrzec w konkretnej sytuacji metodę ogólną.

9. nie ujawniaj od razu całego sekretu - niech uczniowie znajdą tyle sami ile jest możliwe, niech odgadną sekret, zanim zostanie ujawniony.

10. sugeruj, nie narzucaj własnego zdania.

Metody w kształceniu literackim

B. Chrząstkowska - Każdy etap kształcenia przygotowuje do odbioru, zatem każdy winien uświadamiać literackość sztuki słowa, wprowadzać w jej tajniki, przygotować do opanowania najtrudniejszych umiejętności, różnią się one tylko sposobem realizacji metodą.

Etap wczesnoszkolny - dba o zainteresowanie dziecka literaturą, zapobiega tworzeniu się złych nawyków czytelniczych, rozbudza czytelnicze preferencje.

Determinanty odbioru literatury:

• możliwości poznawcze dzieci (dominuje konkretno - wyobrażeniowy sposób poznania nowej rzeczywistości);

• myślenie jest praktyczne, czynnościowe i sytuacyjne (podstawą myślenia są własne doświadczenia dziecka)

• dosłowny odbiór tekstów literackich (przeważa myślenie konkretno - wyobrażeniowe nad pojęciowym);

• myślenie symboliczne (pojawia się w miarę wzbogacania doświadczeń), symboliczna interpretacja utworu może wystąpić w ostatnim okresie początkowego etapu edukacji;

uwagi:

• poszukaj właściwych metod pracy z tekstem (propozycje A. Baluch, W. Żuchowskiej);

• pamiętaj, że nauczyciel jest pośrednikiem między autorem, tekstem i uczniem (Żuchowska „Oswajanie ze sztuką słowa”, „Początki edukacji literackiej);

• od nauczyciela zależy poznanie i odbiór utworu, przyswojenie sposobów interpretacji;

• inwencja nauczyciela wpływa na to, że tekst jest przygodą, odkrywaniem nieznanego, tekst przynosi zadowolenie, jest źródłem inspiracji do działań twórczych - werbalnych i niewerbalnych;

• uwaga! Nie wystarczy np. zapoznanie uczniów z tekstem, nauka wiersza na pamięć, omówienie ograniczające się do kilku pytań - O czym był wiersz? Czy wam się podobał? Co było najciekawsze?

METODA ANALIZY POZAWERBALNEJ (metoda pracy z tekstem poetyckim):

• przekład obrazu literackiego na wypowiedź plastyczną, ruchową, dźwiękową (muzyczną, recytacyjną);

• inne systemy znaków mają dostarczyć odpowiedników znaczeniowych bliższych mentalności dziecka;

• „Jest poszukiwaniem pozasłownych konkretyzacji utworu” (Baluch „Poezja współczesna w szkole podstawowej, Warszawa 1984, str. 15).

OSWAJANIE ZE SZTUKĄ SŁOWA:

• typ kontaktu z utworem (poetyckim i prozatorskim);

• metoda ta „uczy uważnej, rozumiejącej lektury pojedynczego tekstu, a zarazem odkrywa ogólne zasady ukształtowania wypowiedzi swoiście zorganizowanej, jaką jest dzieło literackie ( Żuchowska, Oswajanie ze sztuką słowa..., str. 11);

• uczeń podejmuje działania werbalne (rozpoczyna grę z językiem, jaką proponuje tekst) i niewerbalne (uczeń stosuje pozasłowne środki wyrazu - najczęściej wizualne - żeby uchwycić pojęciową naturę tekstu) oba rodzaje działań muszą mieć charakter zabawowy. Scenariuszem działań jest tekst.

• Z tekstu wynikają ćwiczenia lekturowe - są to pytania i polecenia dla ucznia o charakterze problemowy (dotyczą tylko najważniejszych zjawisk dających się zaobserwować w utworze).

Poetyckie zmyślanie - niby - prawda (o fikcji literackiej)

W tekstach adresowanych do dzieci współwystępują zjawiska prawdziwe (prawdopodobne) i niby - prawdziwe (nieprawdopodobne). Możemy je obserwować między innymi w poetyckich fraszkach Jana Sztaudyngera.

Podkradanie błękitu.

Dorotce brakło farby,

Gdy malowała bławatka.

Ni ja tej farby nie miałem,

Ani nie miała sąsiadka.

Więc rzekłem :Kupię farby

Odrzekła mi nie trzeba

Ja zamaczam pędzelek

W samym błękicie nieba.

Ćwiczenia lekturowe:

1. narysuj dwa koła (w zeszycie lub na kartonie).

2. chcemy żeby te koła przedstawiały kolorowe piłki - ale zabrakło nam farby, podobnie jak Dorotce z wiersza. Skąd można zaczerpnąć barwy, by pokolorować jedną piłkę na zielono, drugą na żółto.

3. dlaczego takiej pożyczki nie trzeba oddawać, dlaczego jest to możliwe.

4. jak powstają czy skąd się biorą takie pomysły jak pomysł Dorotki?

5. czym się posłużyliśmy aby narysować koła, czym posłużyła się Dorotka, żeby namalować kwiatek, a co było potrzebne żeby znaleźć sposób na pożyczenie kolorów? Co w utworze wygląda czy też wydaje się prawdziwe, a co tylko na niby?

Konkluzja - wierszu to, co możliwe, prawdziwe, łączy się z tym, co niemożliwe, fantastyczne.

Uwagi - jeżeli mechanizm skojarzenia nie jest dla dzieci oczywisty, to można się posłużyć pytaniem pomocniczym.

Wnioski - metody czynnościowe zwłaszcza pozawerbalne ułatwiają proces konkretyzacji, czyli przekładają na kontekst pojęcia abstrakcyjne, aktywizują dzieci (stanowią bodziec do wypowiedzi ustnych), uatrakcyjniają zajęcia. Gdy pracujemy takimi metodami, wtedy tekst traktujemy na trzy sposoby jako:

• obiekt poznawania;

• środek kształcenia;

• źródło metody;

Metody aktywne:

Definicja - pełna nazwa - aktywne metody nauczania lub nauczanie aktywne. Metody aktywne, zamiennie nazywane metodami aktywizującymi powstały jako przeciwstawienie się - metodom podającym (ciągle jeszcze obowiązujących) i autokratycznemu stylowi pracy nauczyciela z uczniem.

Należą do grupy metod problemowych. Sa to twórcze metody i techniki rozwiązywania problemów, szukania oryginalnych rozwiązań oraz wdrażania innowacji inicjowanych przez ucznia i nauczyciela.

Cele - pomoc uczniom w efektywnym przyswajaniu wiedzy, uczenie rozwiązywania problemów, rozwijanie zainteresowań i postawy twórczej, uczenie pracy zespołowej oraz zerwanie z nudą i lekiem w szkole. W centrum zainteresowania metod aktywizujących są uczniowie i ich nauczyciele. Metody aktywizujące zapewniają uczenie się przez odkrywanie, praktykę, swobodną pracę indywidualną, decydowanie o współdziałaniu i wzajemnej pomocy, samokontrolę, możliwość eksperymentowania, analizę doświadczeń.

Ciekawostka - istniej ok. 150 aktywnych metod nauczania.

Metody aktywne w nauczaniu języka polskiego

1. dlaczego metody aktywne są korzystne dla uczni?

Uczeń widzi swój wkład pracy, uczeń sam siebie ocenia, ucznia też ocenia grupa, uczeń pracuje w zespole, uczy się współdziałania, współodpowiedzialności za grupę, brania i udzielania pomocy, uczeń zgłasza się i wykonuje zadania, w których jest najmocniejszy i osiąga sukcesy.

Uczeń lepiej przyswaja sobie wiadomości i umiejętności.

2. dlaczego metody aktywne są korzystne dla nauczyciela?

Nauczyciel obserwuje ucznia w procesie uczenia się. Nauczyciel lepiej poznaje ucznia (dzięki temu może indywidualizować zadania). Nauczyciel poznaje pozycję ucznia w klasie (może ingerować dla polepszenia stosunków w klasie).

Burza mózgów (giełda pomyslów, sesja od 5 do 15 minut, każdy uczeń ma prawo zglaszać wiele pomysłów, pomysly są anonimowe, nie są oceniane, szybkie gromadzenie wielu hipotez dla rozwiązania przedstawionego problemu). , drzewko decyzyjne( służy rozwijaniu umiejętności dokonywania wyboru i podejmowania decyzji, uczy dostrzegania związków między - rozwiązaniami danego problemu, ich kosekwencjami i wartościami uznawanymi przez osobę, która podejmuje decyzje. Rozwiązanie problemu prrzedstawia się w sposó graficznyna schemacie drzewka decyzyjnego, pracuje się w grupach).

Przebieg:

1. postawienie problemu do rozwiązania;

2. dyskusja na temat tego problemu - dlaczego tak się stało? Jakie były powody takiego postepowania;

3. wypelnienie drzewka zaczyna się od dołu, od wypisania problemu ( wpień)

4. uczniowie proponują trzy najefektywniejsze i najszybsze wedlug nich rozwiązania problemu;

5. następnie grupy analizują pozytywne i negatywne skutki zaproponowanych rozwiązań i zapisują je;

6. na końcu uczniowie okreslają cele i wartości proponowanych rozwiązań

7. poszcegolne grupy prezentują wyniki swojej pracy na forum klasy.

Drama (rozwija sprawności umyslowe oraz indywidualne zainteresowania przez doświadczenie i przeżywanie, zmusza ucznia do bycia tym czym polecil mu nauczyciel, sluzy rozumieniu i interpretacji tekstow literackich.

Przebieg:

• nauczyciel przedstawia temat i cel zajęć,opowiada o zdarzeniu;

• nauczyciel przedstawia scenariusz dramy;

• uczniowie samodzielnie wybierają role.

• Uczniowie przygotowuja rekwizyty i dekoracje;

• Po zakończeniu dramy odbywa się dyskusja, uczestnicy ramy opowiadają o swoich odczuciach, obserwatorzy o swoich spostrzezeniach;

• Nauczyciel podsumowuje dramę;

Metoda projektów (metoda ta kładzie nacisk na samodzielną pracę uczniów i uczy korzystania z różnych źródeł informacji.

Przebieg:

• nauczyciel wybiera temat

• nauczyciel ustala cele ogolne i szcegołowe projektu;

• nauczyciel wybiera treści i zagadnienia, jakie uczniowie powinni zdobyć;

• nauczyciel wspólnie z uczniami ustala etody pracy, podzial na grupy, pytania pomocnicze;

• nauczyciel przygotowują instrukcję dla ucznia.

Jest to najistotniejsza częśc etody projektów. Zawira ona temat projektu, jego cele, zadania dla konkretnego ucznia, wskazowki, źródla informacji, termin sposób i czas prezentacji, terminyn konsultacji, kryteria oceny pracy, elementem oceny jest samoocena i ocena kolegow. Prezentacja - wystawa, inscenizacja, wykład, książka

ĆWICZENIA -

KALIGRAM - wiersz, w którym układ tekstu sugeruje, co jest w nim napisane lub o czym jest wiersz; np. wiersz pod tytułem „Dzieci i jeż”.

ĆWICZENIA - 15.03.2009

Co może ci pomóc w tworzeniu wiersza?

1. wybierz temat - dobierz słowa i ich połączenia.

2. posługuj się tą listą podczas pisania wiersza.

3. przeczytaj uważnie swój wiersz, wyrzuć słowa które ci się nie podobają, dodaj słowa lepiej brzmiące.

4. przyjrzyj się wyrazom i połączeniom wyrazowym, które się powtarzają, czy chcesz żeby się powtarzały? Może mógłbyś je zastąpić.

5. sprawdź znaczenie słów, których nie jesteś pewny (czy słowa znaczą to co chcesz żeby znaczyły)

6. sprawdź interpunkcję i ortografię;

7. przeczytaj tekst kolegom, posłuchaj ich uwag, co proponują zmienić, a co dodać,

8. przemyśl ich propozycje zanim zdecydujesz coś zmienić;

9. przepisz wiersz najładniej jak potrafisz, wybierz część strony na której będzie wiersz i część strony na której będą dekoracje, przyozdób wiersz.

10. spójrz na swoją pracę. Jak teraz podoba ci się twój wiersz?

Tekst prozatorski.

Mój pies ma na imię Saba. Bardzo lubię tego okazałego brytana. To mój prawdziwy przyjaciel.

Kiedy wracam ze szkoły, biegnie do mnie w podskokach. Wita mnie radośnie - wskakuje swoimi łapami mi na pierś, wesoło merda ogonem, łasi się i wesoło skomli.

W niedziele i święta biorę swojego czworonożnego przyjaciela na dłuższe spacery. Wtedy jest bardzo szczęśliwy. I ja tez, że mam tak wspaniałego, przywiązanego do mnie towarzysza.

Saba - to wierny, czujny i dobry stróż naszego domu. Wszyscy o niego dbamy.

Kompozycja:

• każda nowa myśl jest napisana od nowego akapitu, jest to opis;

• tekst zawiera proste słownictwo nieskomplikowaną stylistykę;

• autor tekstu poprawnie zastosował znaki interpunkcyjne i ortografię;

• tekst ma dużo przymiotników;

• nie ma powtórzeń;

• pierwszy akapit składa się z 3 zdań prostych, w drugim akapicie występują zdania składowe złożone, w trzecim akapicie występuje elipsa orzeczenia, narratorem jest osoba pierwsza - Ja.

UNIWERSALNE WYZNACZNIKI SPÓJNOŚCI TEKSTU

Występują równocześnie w każdym spójnym tekście. Odmiana pisana rodzinnego języka wymaga znajomości językowych wyznaczników spójności tekstu.

Wykładniki te to:

TRZY JEDNOŚCI - tekst musi być dziełem jego nadawcy (również zbiorowy), musi być kierowany do jednego odbiorcy, musi mieć ten sam temat (zajmować się jednym przedmiotem, choć o różnym stopniu komplikacji),

SYGNAŁ POCZĄTKU I KONCA WYPOWIEDZI - tytuł i wstęp ukierunkowują myślenie odbiorcy. Zakończenie sygnalizuje wyczerpanie treści rozwiniętej w części środkowej.

POWTÓRZENIA - konieczność powtórzeń tożsamych elementów treści wynika z warunku spójności jakim jest jedność przedmiotu wypowiedzi np. w tekście o spójności tekstu do końca powtarzają się wyrazy - spójny, spójność, tekst.

ZAIMIKI - zaimki rzeczowne i przymiotnikowe informują o tożsamości elementów przedmiotu wypowiedzi, a równocześnie służą estetyce tekstu. Pełnią funkcje ponadzdaniowe - sygnalizują, że jest mowa o tym o czym się już mówiło w poprzednim zdaniu

SKŁADNIKI DODATKOWE - wyrazy i wyrażenia, które nie wchodzą w związki składniowe z innymi wyrazami w zdaniu. Pełnią funkcję odniesienia do treści wcześniejszych. Mobilizują uwagę czytelnika lub słuchacza, każą pamiętać o tym, o czym mówiono już wcześniej. Mają też zabarwienie emocjonalne.

SPÓJNIKI I WYRAŻENIA SPÓJNIKOWE - spójniki służą do budowy zdań złożonych występują również w funkcji nawiązania międzyzdaniowego.

SZYK WYRAZÓW W ZDANIU - chodzi o szyk wyrazów w funkcji spajania poszczególnych zdań.

Zasada - drugie z kolei zdanie zaczyna się od treści, które zostały wyrażone na końcu zdania pierwszego.

Temat i remat - tematem kolejnego zdania może być (w nawiązaniach miedzy zdaniowych) - wcześniejszy remat (poszliśmy nad wodospad. Wodospad wywarł na nas duże wrażenie.) wcześniejszy temat ( Janka ma psa. [Janka] Jest z tego powodu bardzo zadowolona), cała wypowiedź (Piotr nie zdał egzaminu. To bardzo go zmartwiło.) ciąg wypowiedzi ( Jezioro było wzburzone. Wiał silny wiatr. To sprawiło, że przejażdżka łodzią nie była przyjemna).

TEKST WIELOZDANIOWY JAKO SYSTEM PYTAŃ I ODPOWIEDZI - jedno z ćwiczeń w układaniu kilkuzdaniowej wypowiedzi w klasach młodszych sprowadza się do układania odpowiedzi na kolejno zestawione pytania.

Kazda dłuższa wypowiedź stanowi system odpowiedzi na ukryte pytania. Każdy dorosły czytelnik odbiera tekst zadając sobie w podświadomości pytania, na które czytany tekst odpowiada.

---