4.1. Filozofia organizacji
Filozofia organizacji - to, co organizacja chce osiągnąć, co jest realne, charakterystyczne właśnie dla niej, a także wymienia wartości, którymi trzeba się kierować, aby tę filozofię zrealizować. Tego, czego ona nie określa, to jak poszczególni pracownicy odegrają swoją rolę. Jest to pole oddziaływania bardziej nieformalnych mechanizmów kulturowych.
Postawy wobec zasad i polityki firm dotyczących etyki i odpowiedzialności:
1. Postawa reaktywna - firma reaguje za zagadnienie społeczne wtedy, kiedy utrudnia ono realizację jej celów
2. Postawa obronna - forma działa tak, aby usunąć zagrożenia
3. Postawa dostosowawcza - firma dostosowuje się do nakazów państwa i opinii publicznej
4. Postawa proaktywna - firma uprzedza żądania, których jej jeszcze nie postawiono
4.2. Etyka i odpowiedzialność społeczna
4.2.1. Instrumenty etyki
1. Wartości - przedmiot względnie trwałych pragnień
2. Prawa - uprawnienia do podejmowania określonych działań
3. Obowiązki - konieczność określonego działania
4. Normy moralne - zasady zachowań, drogowskaz w sytuacjach sprzecznych interesów
5. Stosunki międzyludzkie - moralne wsparcie, wspólnota celów
6. Powszechna moralność - zbiór norm moralnych
4.2.2. Relatywizm
Relatywizm to pogląd filozoficzny, wedle którego prawdziwość wypowiedzi można oceniać wyłącznie w kontekście systemu w którym są one wypowiadane. Tym samym relatywizm stwierdza, że nie istnieją zdania niosące absolutną treść, których ocena byłaby identyczna i niezależna od jej kontekstu. Prawdziwość dowolnego sądu zależy od przyjętych założeń, poglądów czy podstaw kulturowych.
Relatywizm etyczny głosi, że wartości i związane z nimi normy i oceny mają charakter względny, zmieniają się w czasie, są zależne od miejsca, i od oceniającego. Szczególną odmianą relatywizmu jest indywidualizm gdzie przywiązuję się dużą wagę do cech jednostkowych.
Relatywizm moralny - pogląd że istnieje wiele systemów wartości i żaden z nich nie jest systemem absolutnie najlepszym, więc różne kultury są uprawnione do stosowania różnych systemów.
Relatywizm kulturowy - pogląd głoszący, iż żadna praktyka kulturowa nie jest dobra ani zła sama w sobie, ale musi być oceniona w kontekście w jakim funkcjonuje. Takie spojrzenie doprowadziło obserwatorów do powstrzymania się od ocen oraz sądów wartościujących obce praktyki z punktu widzenia własnej kultury. Relatywizm kulturowy odrzuca więc możliwość wartościowania obcej kultury przez pryzmat własnych wartości, prowadząc do większego obiektywizmu w postrzeganiu "swojej" i "obcej" kultury.
4.3. Kultura organizacyjna
4.3.1. Model kliniczny Edgara Scheina.
Edgar Schnie przedstawia kulturę jako wielopoziomowy układ, podobny do góry lodowej. Niektóre „poziomy” są widoczne, można je zobaczyć gołym okiem. Pozostałe są głęboko zanurzone „w oceanie”, trudno je zaobserwować, a zatem i zrozumieć .
Ze względu właśnie na te dwa kryteria - możliwości obserwacji i zrozumienia poszczególnych elementów - wyróżnił on trzy poziomy kultury: artefakty, normy i wartości oraz podstawowe założenia kulturowe.
Wierzchołkiem „góry lodowej”, czyli poziomem najlepiej dającym się zaobserwować, są artefakty kulturowe. Składają się nań: język danej kultury, artefakty behawioralne i artefakty fizyczne. Kultura organizacyjna to zbiór dominujących wartości i norm postępowania charakterystycznych dla danej organizacji, podbudowany założeniami, co do natury rzeczywistości i przejawiający się w artefaktach .
Powyższa definicja opiera się o kliniczny model kultury organizacyjnej Edgara Scheina. W modelu tym kultura jest całością, na którą składają się wyodrębnione ze względu na ich trwałość i widoczność trzy poziomy.
1. Artefakty - widoczne i uświadomione sztuczne twory danej kultury.
2. Normy i wartości - częściowo widoczne i uświadomione.
3. Założenia - całkiem niewidoczne i nieuświadomione stanowią fundament, na których opiera się całość.
4.3.2. Uwarunkowania kultury organizacyjnej
1. TYP OTOCZENIA
· Kultura zawodowa - wywiera znaczny wpływ na normy i wartości jej uczestników, a także na normy i wartości działających w danym kraju organizacji.
· System wartości społeczeństwa.
· System wartości społeczności regionu.
· Lokalny system wartości.
2. TYP ORGANIZACJI
· Sytuacja rynkowa.
· Produkty i technologia.
· Branża.
Gdy ulegają zmianie warunki panujące na rynku i intensywność konkurencji, odzwierciedla to kultura organizacji. W trudnych czasach (np. recesji) kultury organizacyjne są bardziej restryktywne. W czasach dostatku można sobie pozwolić na większą swobodę. Typ branży i technologia wywiera również duży wpływ na kulturę organizacyjną. Inaczej pracuje się w firmie doradczej, a inaczej w hucie. Istotna jest także forma własności. Spółdzielnia rządzi się innymi prawami, S.A. innymi, a jeszcze inaczej jest w prywatnej firmie.
4.3.3. Zmiany kulturowe