1. Pojęcie socjalizacji i jej specyfika

2. Fazy socjalizacji

3. Mechanizmy socjalizacji

4. Socjalizacja jako proces kształtowania się osobowości społecznej

5. Problem standaryzacji socjalizacji

6. Kontrola społeczna

1. Pojecie socjalizacji i jej specyfika

• Wg Encyklopedii pedagogicznej XXI wieku:

„ proces i mechanizm wyznaczający dany typ społecznego uczestnictwa jednostki w danym układzie społecznym…”

• Wg słownika socjologicznego:

„proces uspołecznienia, który polega na przekształcaniu przez instytucje społeczne indywiduum ludzkiego w jednostkę obdarzoną osobowością społeczną, uwewnętrznianiu i uczeniu jej uznawanych przez daną zbiorowość norm, wartości, wzorów i umiejętności…”

• Wg Barbary Szackiej:

„Socjalizacja to złożony, wielostronny proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna, staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury; jest to proces stawania się takim, jakim chce nas mieć nasze otocznie społeczne.”

Socjalizacja

• To stawanie się pełnoprawnym członkiem społeczeństwa

• Zdobywanie umiejętności współżycia z ludźmi

• Podejmowanie ról społecznych

• Obejmuje przede wszystkim młode pokolenie

• Jednostka przejmuje dorobek kulturowy i cywilizacyjny poprzednich pokoleń

• Zapewnia utrzymanie porządku społecznego poprzez wpojenie jednostce norm moralnych obowiązujących w społeczeństwie

• Kształtuje sposoby odczuwania i wyrażania emocji

2. Fazy socjalizacji

• Socjalizacja pierwotna - zasadniczy i najważniejszy etap zachodzący w rodzinie, odbywa się w dzieciństwie w wyniku kontaktów z rodzicami i rówieśnikami, których zachowania jednostka naśladuje

• Socjalizacja wtórna - drugi etap zachodzący w rodzinie, szkole i grupie rówieśniczej, odbywa się w późniejszym czasie i trwa do końca życia, dokonuje sie, pod wpływem instytucji społecznych; na tym etapie jednostka ma duży wpływ na kształtowanie się jednostki

Faza	Wiek (ok. r. ż.)	Przejścia
niemowlęctwo	0 - 1
Wczesne dzieciństwo	2 - 4	Pójście do przedszkola
dzieciństwo	5 - 12	Pójście do szkoły
Młodość	13 - ?	Dojrzałość płciowa, ukończenie szkoły, rozpoczęcie kształcenia zawodowego
Wiek dojrzały, dorosłość	? - 65	Podjęcie pracy zawodowej, założenie własnego domu, własnej rodziny, wyprowadzenie się własnych dzieci
Starość	65 - ?	emerytura

3. Mechanizmy socjalizacji

• mechanizmy, które mają charakter „nacisków zewnętrznych” wobec jednostki:

• mechanizm kar i nagród

• mechanizm naśladownictwa - polega na naśladowaniu osób dorosłych oraz naśladowania ich ról

• mechanizm modelowania - przejmowanie zewnętrznych czynności oraz motywów

• mechanizm identyfikacji - w sposób świadomy dokonujemy wyboru, identyfikujemy się np. z rodzicami, idolami

• mechanizm internalizacji - uwewnętrznienie, przyjmowanie pewnych wzorców i zachowań, które człowiek sobie wybrał

• mechanizmy, które mają charakter „nacisków wewnętrznych”, wyznaczających zachowania społecznych jednostki:

• mechanizm pełnienia ról społecznych - jest silnym mechanizmem osobotwórczym, gdyż podejmując rolę przybieramy postawę zgodną z wymaganiami pełnienia tej roli

• mechanizm aspiracyjny - związane z rozwojem zainteresowań jednostki, z jej pragnieniami i dążeniami

• mechanizm świadomego dokonywania wyboru

4. Socjalizacja jako proces kształtowania się osobowości społecznej

• Pojęcie osobowości

„jest określana jako funkcjonowanie jednostki w rozmaitych grupach społecznych w różnych splatających się rolach, wynikających z określonej pozycji społecznej i pełnionych z upoważnienia tych grup”

Typy osobowości

• Podstawowa- obejmuje cechy psychiczne wspólne dla wszystkich lub dla większości członków danego społeczeństwa

• Społeczna- niepowtarzalna, ukształtowana w procesie rozwoju jednostki, dotyczącym głównie jej rozwoju społecznego.

• Wewnątrzsterowna- silnie podporządkowana uwewnętrznionemu w procesie socjalizacji systemowi norm, wartości i ról społecznych

• Zewnątrzsterowna- osobowość jednostki, której zachowania są ukierunkowane i silnie zorientowane na działania innych ludzi

Kształtowanie się osobowości

• kształtuje się w procesie nawiązywania ścisłych relacji z innymi ludźmi

• W procesie współdziałania jednostki z innymi

• Poprzez komunikowanie się z innymi ludźmi

• Doświadczenie

• Rozwój samodzielności

• Zainteresowanie przeżyciami psychicznymi i światem wewnętrznym

• Przez całe życie

Trzy poziomy uczłowieczenia człowieka

• I Poziom- polega na zdobyciu podstawowych umiejętności, które są niezbędne do życia wśród innych ludzi

• II Poziom- to wejście w konkretną kulturę, życie według wspólnych zasad, wartości, norm

• III Poziom- to opanowanie określonych ról społecznych, jakie chcemy wykonywać

Cechy osobowości

• otwartość na nowe doświadczenia

• łatwość akceptacji zmian

• innowacyjność

• gotowość podejmowania ryzyka

• rozbudowana potrzeba osiągnięć

• negowanie fatalizmu

• przekonanie o możliwości zapanowania nad siłami przyrody

• orientacja na teraźniejszość i przyszłość

• aspiracje oświatowe i zawodowe

• dążenie do zdobywania szerokich informacji

• umiejętność kalkulowania i przewidywania

5. Problem standaryzacji socjalizacji

• Pierwsza postać w procesie socjalizacji czyli normalna, standardowa jest społecznie akceptowana i nagradzana oraz prowadzi jednostkę w kierunku jej społecznego włączania.

• Druga postać w procesie socjalizacji czyli nienormalna, zaburzona jest społecznie negowana i polega na wyłączeniu jednostki ze społeczeństwa.

• Przebieg socjalizacji w rodzinie normalnej

• Przebieg socjalizacji w rodzinie patologicznej

Poziomy problemu standaryzacji socjalizacji

-kłady rodzinno-sąsiedzko-lokalne

-grupy wyznaniowe, etniczne, narodowe

-grupy i instytucje uniformizujące proces socjalizacji

Czynniki standaryzujące procesy socjalizacyjne

-obyczaj, tzw. kultura tradycyjna (w grupie rodzinno-sąsiedzkiej i wyznaniowej)

-rozstrzygnięcia formalno-prawne, egzekwowane instytucjonalnie (udział instytucji kontroli społecznej, wymuszania obowiązków obywatelskich np. wojsko)

-moda lansowana przez środki masowego przekazu i techniczne środki komunikowania się

6. Kontrola spoleczna

Kontrola społeczna to wszystko, co sprawia, że zachowujemy się w określony sposób, akceptowany przez innych.

Jest to system społecznych sankcji - negatywnych i pozytywnych, oraz agend - grup, organizacji, instytucji - stosujących te sankcje.

Kontrola społeczna stoi na straży norm społecznych.

Normy społeczne

• Normy społeczne to nakazy i zakazy określające, jak należy postępować, co należy robić, a czego nie wolno. Normy społeczne są wyrazem zaakceptowanego i uznawanego za obowiązujący systemu wartości w danym społeczeństwie.

Sankcje dzieli się na:\

• pozytywne (nagrody, wzmacniają pożądane postępowanie, uznanie, życzliwość, wszelkie odznaczenia i premie oraz akceptacja)

• negatywne (kary, mają na celu eliminację złych zachowań, kara fizyczna w postaci chłosty czy klapsa, drwina donos, kara grzywny lub więzienia)

• Kontrola jednostek wynika z wewnętrznej kontroli zachowań oraz z odpowiedniej i skutecznej kontroli społecznej. Ingerencja społeczna i silne więzy społeczne każą jednostce akceptować normy i wartości ich społeczności i stosować się do tych norm. Kontrola społeczna ma na celu utrzymać porządek społeczny.

---