Konrad Wallenrod- Adam Mickiewicz
Dedykowany Zalewskim.
Wstęp:
Akcja utworu rozgrywa się od 1391 r. czyli daty wybrania Wallenroda na mistrza krzyżackiego. Rzeka Niemen naturalną granicą pomiędzy Litwą a krzyżakami.
Obiór.
Dlaczego powinno się wybrać Wallenroda na mistrza. Jest on walecznym i skromnym cudzoziemcem. Czasami, ale tylko w momencie zapomnienia, uśmiechał się i bawił jak młodzi chłopcy tacy jak on, ale zaraz się reflektował i zaczynał przybierać postać doświadczonego starca (Wallenrod miał już bowiem siwe włosy).- motyw maski. Jego przyjacielem był mnich Halban. W samotności upijał się i śpiewał pieśni w obcym języku.
Opowieść o nieznajomej pustelnicy, która kazała się zamurować w wieży a jedzenie dostarczają jej wieśniacy przez małe okienko. To że ona żyje wiadomo stąd, że nocą słychać jej śpiew. Przepowiada ona Wallenrodowi, że zostanie mistrzem krzyżackim i pozabija „ich” (czyli krzyżaków). Porównany zostaje do węża. Heban ukrywał prawdziwą treść przepowiedni pustelnicy przed krzyżakami. Wmówił im że chodziło o to że zostanie wielkim mistrzem i będzie walczył przeciw poganom.
Roczny pokój między Litwą a Zakonem niepokoi krzyżaków. Zastanawiają się dlaczego Wallenrod zwleka z atakiem. Okazuje się że w wieży jest ukochana Konrada, która uciekła z klasztoru aby w wieży czekać, aż dokona on zemsty.
„Młodości jakże wielkie twe ofiary! /Jam miłość, szczęście, jam niebo za młodu/ umiał poświęcić dla sprawy narodu,/ z żalem, lecz z męstwem./”
23.04 w dniu św. Jerzego Wallenrod wydaje ucztę dla krzyżaków. Krytyka postawy Witolda. Śpiewa Wajdelota, który opuścił Litwę- tęskni za ojczyzną i wspomina jej losy wśród jej ciemiężców .Mówi o zdrajcach- Witold nie wie wtedy co zrobić. Piosenkę Wajdeloty Wallenrod nazywa „wdowim groszem”.
PIEŚŃ WAJDELOTY: mówi o epidemii dżumy nazywa ją- „morowa dziewica”. Zauważa jednak, że więcej zguby przyniósł ze sobą rycerz z krzyżem na piersi. „O wieści gminna! Ty arko przymierza/ Między dawnymi i młodszymi laty:/W Tobie lud składa broń swego rycerza,/ Swych myśli przędzę i swych uczuć kwiaty./…/O pieśni gminna, ty stoisz na straży/ Narodowego pamiątek kościoła./” Pieśń to jedyne co przetrwa złe czasy i nikt nie będzie w stanie jej zniszczyć. Opowiada o swoim śnie, w którym wszyscy zmartwychwstają i odradza się potęga Litwy.
POWIEŚĆ WAJDELOTY: Opowieść o młodym rycerzu który wraz z przyjacielem dotarł do zamku Kiejstuta. Opowiedział mu swoją historię. Został porwany przez Niemców z Litwy jak był jeszcze małym chłopcem. Jego ojca zabili. Na nazywał się Walter Alfa. Imię niemieckie dusza litewska. Pewien wajdelota opowiadał mu o Litwie i rozbudzał w nim miłość do Litwy. Coraz bardziej czuł się Litwinem. Tego wszystkiego wysłuchała też córka księcia litewskiego- Aldona. Walter ofiarował jej potem swój łańcuszek z obrazkiem Matki Boskiej. Trzy najważniejsze wartości- miłość, przyjaźń i ojczyzna. Walter ożenił się z Aldoną. Król litewski przez opowiadania Waltera o wielkości i potędze zakonu stracił nadzieję na wygranie wojny z nimi. Walter staje się niespokojny. Nie potrafi żyć w spokoju z Aldoną. Cierpi na widok palących się w dali domów i wiosek litewskich. Podejmują z królem i wajdelotą jakąś decyzję, którą Walter ma ujawnić Aldonie, ale jego cierpienie nie pozwala mu tego z siebie wydobyć. Aldonie się wydaje, że to wzruszenie i że już będzie między nimi dobrze, nie spodziewa się niczego złego. Jednak po nocy wyczuła, że coś jest nie tak. Domyśliła się, że rano Walter ucieknie. Powiedział jej że od tego dnia jest wdową po Walterze, który rusza w świat by mordować i ginąć śmiercią haniebną.
BALLADA ALPHARA: (Śpiewa ją Wallenrod) opowiada o walce Hiszpan z Maurami. Almanzor król muzułmanów oddał się dobrowolnie w ręce Hiszpan. Powiedział, że chce zostać ich wasalem. Hiszpanie przyjęli go godnie. Wszystkich ściskał, czule dziękował aż dostał drgawek. Okazało się, że przyniósł do zamku zarazę. Tak jak Maur do Hiszpan tak Litwin do Zakonu przybędzie.
Wojna.
Witold zdradził krzyżaków. Krzyżacy dotarli do Wilna i Kowna. Konrad pierwszy uciekł z pola bitwy. Walki toczyły się zimą. W zakonie domyślono się, że Konrad nie jest tym, za kogo się podaje. Dwunastu sędziów orzekło winę Konrada oszustwa, fałszu, herezji.
Pożegnanie.
Walter wrócił do pustelnic- Aldony aby powiedzieć jej o wygranej walce z krzyżakami. Prosi ukochaną aby wróciła z nim na Litwę. Ona jednak się nie zgadza, przysięgła sobie że tylko martwa wyjdzie z wieży. Mówi Walterowi, że ten jej nie pozna, bo nie jest ona już taka piękna jak kiedyś. Boi się, że Walter też nie jest już taki jak kiedyś. Walter czuje, że niedługo dokona się na nim wyrok Trybunału. Poszedł w świetle dnia pożegnać się z ukochaną. Walter wieczorem, gdy przyszli po niego krzyżacy wypił truciznę. Porównuje się do Samsona. Zrywa krzyżacki płaszcz i depce go na znak pogardy. Gdy umarł Walter z wierzy dobiega ryk rozpaczy kobiety. Aldona umiera.