Specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy

Kod klasyfikacji: 214923

Rozdział klasyfikacji: Bezpieczeństwo i służby ochrony

Klasa klasyfikacji: Bezpieczeństwo pracy

Zadania i czynności

Inżynier bezpieczeństwa i higieny pracy jest zwykle kierownikiem Działu BHP w zakładzie pracy, w związku z czym kieruje pracą inspektorów i specjalistów ds. BHP, a jednocześnie koordynuje i nadzoruje, z upoważnienia pracodawcy, całokształt poczynań związanych ze stanem bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie. Głównym zadaniem Inżyniera BHP jest prowadzenie działalności kontrolnej - ustala tematykę kontroli, jej formy oraz sposoby dokumentowania. Konsekwencją działań kontrolnych jest zazwyczaj stwierdzenie nieprawidłowości, o których Inżynier BHP informuje pracodawcę, przedstawiając jednocześnie propozycje dotyczące sposobów wyeliminowania stwierdzonych uchybień. W przypadku gdy nieprawidłowość stanowi bezpośrednie zagrożenie dla pracowników obsługujących urządzenie, ma możliwość podjęcia decyzji o niezwłocznym wstrzymaniu jego pracy. Stwierdzenie bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników może skłonić Inżyniera BHP do wystąpienia do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie pracy w całym zakładzie, jego części albo w zagrożonym obiekcie. Takie rozwiązanie to oczywiście ostateczność. Jest natomiast sprawą powszechną, że Inżynier BHP jest doradcą pracodawcy podczas rozwiązywania problemów z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy, w związku z czym na bieżąco zgłasza wnioski dotyczące wymagań BHP w stosowanych procesach technologicznych oraz dla konkretnych stanowisk pracy. Pracodawca ma prawo oczekiwać, że tej klasy fachowiec potrafi również ocenić, pod względem zgodności z wymaganiami ergonomii, jakość produkowanych wyrobów. Niekiedy rozmiar lub charakter zagrożeń wymagają zmiany stosowanej technologii, wymiany parku maszynowego czy wreszcie poważnych działań modernizacyjnych. Inżynier BHP bierze udział w opracowaniu planów modernizacyjnych i inwestycyjnych zakładu. Przedstawiając propozycje dotyczące problematyki bezpieczeństwa i warunków pracy, zgodnie z zasadą, że każda zmiana technologii, każda inwestycja powinna przyczynić się do poprawy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy. W biurach projektowych działają rzeczoznawcy ds. BHP czy też ds. higieniczno-sanitarnych, którzy porównują zawarte w projektach rozwiązania z obowiązującymi przepisami. Niejednokrotnie też zalecają wprowadzenie do projektu określonych zmian, a zdarza się, że wykonawcy nie respektują tych zaleceń. Między innymi z tego powodu do zadań służby BHP należy udział w przekazywaniu do użytkowania nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów, urządzeń produkcyjnych lub innych urządzeń wpływających na warunki pracy i bezpieczeństwo pracowników. Przepisy prawa pracy nakładają na pracodawcę obowiązek prowadzenia pomiarów w celu określenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowiskach pracy. Zadaniem Inżyniera BHP jest w tym wypadku współpraca z organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz z upoważnionymi laboratoriami, w zakresie wykonywania tych pomiarów z odpowiednią częstotliwością. Inżynier BHP jest zwykle pierwszym i bezpośrednim odbiorcą wyników tych pomiarów. Po ich zinterpretowaniu służba BHP potrafi określić ryzyko dla zdrowia związane z pracą na określonym stanowisku, a także doradzić jakie środki należy zastosować by ochronić pracownika. Jeżeli zaś zajdzie potrzeba prowadzenia działań w zakresie profilaktyki zdrowotnej Inżynier BHP skonsultuje się w tej sprawie z lekarzem przemysłowym, a gdy będzie to niezbędne, podejmie decyzję o niezwłocznym odsunięciu od pracy pracownika, zatrudnionego przy pracy szkodliwej dla niego. Nieodłącznym elementem pracy Inżyniera BHP jest ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Czasami osobiście uczestniczy w ustalaniu ich okoliczności i przyczyn, natomiast zawsze weryfikuje ustalenia zespołów powypadkowych, których członkami byli jego podwładni - inspektorzy i specjaliści ds. BHP. Osobisty udział Inżyniera BHP przewidziany jest przy ustalaniu okoliczności wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych. Inżynier BHP, jako osoba kierująca działem BHP jest odpowiedzialny za właściwe kompletowanie i przechowywanie dokumentów, dotyczących wypadków przy pracy i chorób zawodowych, za prowadzenie wymaganych w tym zakresie rejestrów, za prawidłowe ewidencjonowanie wyników badań środowiska pracy oraz właściwe przechowywanie tej ewidencji (obowiązujące przepisy stanowią, że okres przechowywania rejestrów wyników wynosi 40 lat). Zgromadzony na podstawie dotychczas opisanych działań materiał, daje podstawę do opracowania przez Inżyniera BHP analizy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie, którą to analizę pracodawca powinien otrzymać co najmniej raz w roku. Podsumowaniem analizy powinny być propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych, mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy. Próby opracowania coraz doskonalszego systemu zarządzania bezpieczeństwem pracy, powodują konieczność konstrukcji nowych procedur, stąd też Inżynier BHP, jako niekwestionowany fachowiec, bierze udział w sporządzeniu wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i procedur dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, przy czym nie należy mylić tych procedur z instrukcjami BHP dla poszczególnych stanowisk pracy. Te ostatnie bowiem są opracowywane przez służby techniczne i technologiczne w zakładzie pracy, a rola służby BHP sprowadza się do funkcji opiniodawczej. Niezmiernie ważnym obszarem działalności zakładu, w którym uczestniczy Inżynier BHP jest właściwe przygotowanie załogi do bezpiecznej pracy. Szkolenie wstępne z zakresu BHP prowadzone jest przez służbę BHP, natomiast dalsze etapy szkoleń organizują odpowiednie służby, zwykle usytuowane organizacyjnie w pionie pracowniczym. Inżynier BHP bierze udział w tych szkoleniach jako wykładowca przedmiotów związanych z bezpieczeństwem pracy. W dużych zakładach pracy powoływane są różne komisje problemowe. Inżynier BHP z urzędu wchodzi w skład niektórych komisji (np. działająca u pracodawcy zatrudniającego więcej niż 50 pracowników, komisja bezpieczeństwa i higieny pracy), a inne komisje proszą go o opracowanie specjalistycznych opinii. Udział w pracach tych komisji daje Inżynierowi BHP możliwość popularyzowania problematyki bhp oraz zasad ergonomii. Bardzo istotnym elementem działalności Inżyniera BHP jest współpraca, w imieniu pracodawcy, z organami nadzoru nad warunkami pracy, w tym głównie z Państwową Inspekcją Pracy i Państwową Inspekcją Sanitarną. Współpraca ta polega na udzielaniu wyjaśnień podczas kontroli, prowadzeniu korespondencji, nadzorowaniu pełnej i terminowej realizacji przedsięwzięć, niezbędnych do wykonania wydanych nakazów i decyzji. Do obowiązków Inżyniera BHP m.in. należy: konsultowanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych, które mogą mieć wpływ na warunki pracy i jej bezpieczeństwo, udzielanie porad dotyczących sposobu rozwiązania problemów bhp, czy wręcz prowadzenie negocjacji (np. rozmowy z organizacjami związkowymi na temat świadczeń które powinny przysługiwać pracownikom z tytułu warunków pracy). Inżynier BHP ma wiele uprawnień, które ułatwiają mu wywiązywaniu się z obowiązujących go zadań. Niektóre z tych uprawnień omówiono powyżej. Dodatkowo ma on możliwość określania zadań z zakresu BHP dla kierowników komórek organizacyjnych, prawo wnioskowania do pracodawcy o nagradzanie pracowników wyróżniających się w działalności na rzecz poprawy warunków pracy. Może również występować o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do pracowników nie przestrzegających przepisów bezpieczeństwa pracy.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Inżynier BHP koordynuje pracę służby BHP i bierze udział w pracach licznych komisji, dlatego znaczną część dnia pracy poświęca czynnościom administracyjno-biurowym. Zakres jego obowiązków wymaga ponadto częstej, choć zwykle krótkotrwałej obecności bezpośrednio na stanowiskach pracy, co powoduje, że ma on kontakt z wszystkimi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, jakie występują w zakładzie. Stopień narażenia zależny jest od specyfiki zakładu i stosowanych technologii. Trzeba bowiem pamiętać, że służba BHP funkcjonuje we wszystkich branżach, a więc „behapowcy” będą wykonywali swe obowiązki: w kopalniach, hutach szkła czy żelaza, zakładach chemicznych, czy wreszcie w nadleśnictwach.

warunki społeczne

Praca Inżyniera BHP ma charakter samodzielny, a dominującą aktywnością są w niej kontakty z ludźmi. Z jednej strony wynika to z konieczności kierowania zespołem ludzi, tworzących Dział BHP, a z drugiej strony ze współpracy z organami kontrolnymi, z kierownikami jednostek organizacyjnych zakładu pracy, z działającymi w zakładzie pracy organizacjami związkowymi, z służbą zdrowia i wreszcie z bezpośrednich kontaktów z pracownikami.

warunki organizacyjne

Inżynier BHP pracuje z reguły 8 godzin dziennie, zwykle na zmianie porannej, część czasu poświęcając na załatwienie spraw administracyjno-biurowych, część na pracę w zespołach (komisjach) problemowych, część wreszcie na czynności kontrolne na terenie zakładu pracy. Niekiedy wydarzenia (awarie, wypadki) zmuszają go do pracy poza ustalonymi godzinami. Inżynierowie BHP plasują się wysoko w hierarchii organizacyjnej zakładu pracy. Podlegają tylko kierownikowi zakładu pracy i często działają w jego imieniu.

Wymagania psychologiczne

Skuteczność działań Inżyniera BHP jest w znacznym stopniu uzależniona od jego umiejętności nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi, a także od umiejętności przekonywania, argumentowania i prowadzenia dyskusji. Umiejętności te są przydatne podczas prowadzenia negocjacji np. ze związkami zawodowymi lub przy ustalaniu priorytetów w projekcie planu inwestycyjnego. Cenioną w tych sytuacjach cechą jest: szybki refleks, podzielność uwagi, zdolność koncentrowania się i łatwość publicznego zabierania głosu. W sytuacjach awaryjnych potrzebna mu jest odporność na stres, umiejętność szybkiego podejmowania decyzji. Praca Inżyniera BHP wymaga opracowywania wielu dokumentów, prowadzenia rozległej korespondencji, stąd też niezwykle przydatna w tym zawodzie jest łatwość wypowiadania się na piśmie

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Stosując jako kryterium wysiłek fizyczny, praca Inżyniera BHP zalicza się do lekkich, stąd brak szczegółowych wskazań czy przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania tego zawodu. Cechą pożądaną jest ogólna dobra sprawność fizyczna. Ponieważ charakter i warunki, w jakich Inżynier BHP może wykonywać swoje obowiązki robocze, są bardzo zróżnicowane, przed podjęciem starań o pracę w tym zawodzie należy się zorientować jakie będą rzeczywiste warunki pracy. Innych predyspozycji fizycznych oczekuje się od pracownika zatrudnionego w górnictwie węgla kamiennego, który będzie zmuszony do zjazdów pod ziemię, długich wędrówek ciemnymi i niskimi chodnikami kopalni, w przeciągach, ogromnym zapyleniu, wilgotności i hałasie; inne warunki zdrowotne powinien spełniać pracownik kontrolujący zimą prawidłowość metod pracy stosowanych przy wyrębie drzew, a jeszcze inne wymagania stawiane będą pracownikowi w banku.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Warunkiem podjęcia pracy w zawodzie Inżyniera BHP jest posiadanie wykształcenia wyższego oraz 6-letniego stażu pracy w służbie BHP. Warunkiem koniecznym jest ukończenie podstawowego szkolenia przewidzianego dla pracowników służb BHP. Z obowiązku odbycia takiego szkolenia zwolnieni są absolwenci szkół wyższych o specjalności „bezpieczeństwo i higiena pracy”, absolwenci studiów podyplomowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, a także osoby posiadające kwalifikacje określone dla inspektorów pracy. Studium podyplomowe, z tego zakresu, o zasięgu ogólnopolskim prowadzi Instytut Nauk Ekonomiczno-Społecznych Politechniki Warszawskiej. Sekretariat Studium Podyplomowego Ergonomii i Bezpieczeństwa Pracy: Warszawa ul. Noakowskiego 20, tel. [phone] wew. 65-37. Zajęcia w systemie zaocznym trwają 2 semestry (9 trzydniowych zjazdów).

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Zawód Inżyniera BHP, a ściślej biorąc stanowisko Głównego specjalisty ds. BHP jest ukoronowaniem kariery zawodowej pracownika służby BHP w zakładzie pracy. Awans (głównie finansowy) stwarza możliwość podjęcia działalności na własny rachunek np. poprzez utworzenie firmy zajmującej się doradztwem w sprawach bezpieczeństwa pracy.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Przepisy nie stawiają ograniczeń wiekowych. Wymogi formalne - ukończenie studiów + 2 lata stażu zawodowego (warunek rozpoczęcia pracy w służbie BHP) + 6 lat pracy w służbie BHP (warunek zatrudnienia na stanowisku Gł. specjalisty ds. BHP) - sprawiają, że pracę w zawodzie Inżyniera BHP podejmują osoby w wieku dojrzałym.

Polecana literatura

Fal J. G.: Organizowanie Bezpieczeństwa Pracy, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1980 r.

Ponadto źródłem informacji o zawodzie są periodyki zajmujące się bezpieczeństwem pracy, ochroną pracownika w procesie pracy.

Zaliczamy do nich m.in.:

miesięcznik Przyjaciel Przy Pracy wydawany pod patronatem Głównego Inspektora Pracy. Część „Trybuna czytelników” jest poświęcona wymianie doświadczeń pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy.

Miesięcznik Atest - Ochrona Pracy to czasopismo Naczelnej Organizacji Technicznej i Państwowej Inspekcji Pracy przeznaczone - jak piszą Autorzy - dla osób zainteresowanych sprawami bezpieczeństwa, higieny i prawa pracy. Miesięcznik Bezpieczeństwo Pracy - Nauka I Praktyka wydawany przez Centralny Instytut Ochrony Pracy.

Kwartalnik Ochrona Zdrowia Pracownika wydawany przez Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego - czasopismo naukowo-techniczne popularyzujące zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy, przeznaczone dla kierowników, mistrzów i innych pracowników dozoru technicznego, a także służby zdrowia.

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---