Prawo finansowe
Wykład 19.01.2012
Pojęcie i treść budżetu państwa - ciąg dalszy
Budżet środków europejskich
Kolejną płaszczyzną na której uchwalany jest budżet państwa jest budżet środków europejskim. Stanowi o tym art. 110 pkt. 4-6:
Art. 110.
Budżet państwa określa:
4) łączną kwotę prognozowanych dochodów budżetu środków europejskich;
5) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu środków europejskich;
6) wynik budżetu środków europejskich;
Definicję budżetu środków europejskich zawiera art. 117.
Art. 117.
Mając na uwadze treść tego przepisu musimy powiedzieć, że budżet środków europejskich jest rocznym planem dochodów i podlegających refundacji wydatków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich. Wyłącza się z tych środków środki na realizację projektów pomocy technicznej.
Pojęcie środków europejskich
Budżet śreodków europejskich używa terminu „środki europejskie”. Definiując to pojęcie, trzeba zwrócić uwagę na jego elementy składowe, które ujęte są w art. 5 ust.3 pkt. 1,2,4:
Art. 5.
Do środków, o których mowa w ust. 1 pkt 2, zalicza się:
1) środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego
Funduszu Rybackiego, z wyłączeniem środków, o których mowa w pkt 5 lit. a i b;
2) niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie
Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), z wyłączeniem środków, o których mowa w pkt 5 lit. c i d:
a) Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014,
b) Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego
2009-2014,
c) Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy;
4) środki na realizację Wspólnej Polityki Rolnej:
a) Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej „Sekcja Gwarancji”,
b) Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji na wydatki, o których mowa w:
- art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej (Dz. Urz. UE L 209 z 11.08.2005, str. 1),
- art. 3 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej,
c) Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich;
Do środków europejskich nie należą środki na pokrycie:
programów w ramach celu Europejska Współpraca Terytorialna
programów z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1638/2006 z dnia 24 października 2006 r. określającym przepisy ogólne w sprawie ustanowienia Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (Dz. Urz. UE L 310 z 9.11.2006, str. 1),
programów przedakcesyjnych i programu Środki Przejściowe
projektów pomocy technicznej
Wydatki budżetu środków europejskicj
W budżecie środków europejskich ujmowane są dochody z tytułu realizacji programów finansowanych z udziałem wymienionych środków europejskich oraz część wydatków podlegających refundacji na realizację tych zadań. Po stronie wydatków w budżecie środków europejskich umieszczone są tylko te wydatki, które podlegają refundacji i przeznaczone są na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich. Refundacji z budżetu państwa podlegają wydatki przeznaczone na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich co zgodnie z art. 112 ust. 1 pkt. 9 stanowi wkład krajowy w realizację wspomnianych programów.
Wydatki realizowane ze środków europejskich mogą być przeznaczone wyłącznie na cele określone w umowie międzynarodowej, w przepisach odrębnych lub deklaracji dawcy o czym stanowi art. 204 ustawy o finansach publicznych. Wydatki te mają zatem ściśle określony cel wewnątrz budżetu państwa a zatem ustawa budżetowa w ramach jednego zasobu środków jakim powinien być budżet państwa tworzy swego rodzaju „wewnętrzny fundusz” o wyodrębnionych źródłach dochodów. Ten „wyodrębniony fundusz” w ramach budżetu charakteryzuje się jednak wyłącznie wyodrębnieniem funkcjonalnym. Wobec tego w żadnej mierze nie należy do budżetu środków europejskich stosować zasad, reguł, przepisów regulujących funkcjonowanie państwowych funduszy celowych.
Ustawa w art. 118 ust. 1 i następne zakłada, że dochody i wydatki budżetu środków europejskich nie muszą się równoważyć. Mówi nam o tym tylko art. 118 ust. 1 Deficyt albo nadwyżka środków europejskich nie są wliczane do odpowiednio deficytu lub nadwyżki budżetu państwa. Dochody budżetu środków europejskich także nie są wliczane do dochodów budżetu państwa. Gospodarowanie a także refundacja ze środków europejskich oraz realizacja zadań publicznych dokonywane są w różnych momentach czasowych. Deficyt budżetu środków europejskich jest pokrywany w ramach potrzeb pożyczkowych państwa.
Wydatki i dochody budżetu środków europejskich mają charakter wyłącznie analityczny.
Przychodowo-rozchodowa część budżetu państwa
Ujęte w art. 110 pkt. 8,9,10.:
Art. 110.
Budżet państwa określa:
8) łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu państwa;
9) planowane saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa;
10) limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych
Przychody
Źródła przychodów o których mowa w art. 110 pkt. 9 ujęte są m.in. w art. 113 ust. 2. Są nimi:
Przychody ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych
Przychody z kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych
Przychody z pożyczek
Płatności dokonywane z przychodów prywatyzacji majątku Skarbu Państwa
Ze spłat udzielonych pożyczek i kredytów
Nadwyżka budżetu państwa z lat ubiegłych
Nadwyżka środków europejskich
Inne
Konkretyzację tego przepisu zawiera art. 115 wskazując na jakie cele mogą być przyznawane pożyczki.
Art. 115.
1. Z budżetu państwa, w zakresie ustalonym w ustawie budżetowej, mogą być udzielane:
1) pożyczki i kredyty wynikające z umów międzynarodowych;
2) pożyczki wynikające z ustaw innych niż ustawa budżetowa
Rozchody
Jeśli chodzi o stronę rozchodową, trudno znaleźć przepis definiujący rozchody budżetu państwa ale a contrario można powiedzieć, że rozchodami budżetu państwa będzie np:
Wykup skarbowych papierów wartościowych
Spłata rat kapitałowych pożyczek i kredytów
Wydatki na reprywatyzację
Wieloletni Plan Finansowy Państwa
Ujęty w art. 103 i w Dziale 3 ustawy. Obowiązująca ustawa o finansach publicznych wprowadziła do polskiego systemu finansów publicznych obligatoryjne planowanie wieloletnie. Wieloletni Plan Finansowy Państwa jest planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa sporządzany na 4 lata budżetowe. Wieloletni Plan Finansowy Państwa jest dokumentem w całości zadaniowym, gdyż zgodnie z art. 103 ust. 2 Wieloletni Plan Finansowy Państwa jest sporządzany w układzie obejmującym funkcje państwa wraz z celami i miernikami stopnia wykonania danej funkcji a więc nie jest sporządzany w układzie tradycyjnym tj. takim w jakim sporządzany jest budżet państwa (w większości) a więc w podziale na części, działy i rozdziały. Takich funkcji jest zdefiniowanych 22. Punktem wyjścia dla sporządzania Wieloletniego Planu Finansowego Państwa są cele budżetu państwa o czym stanowi art. 103 ust. 2 pkt 1 i 2 . A więc są to cele średniookresowej strategii kraju oraz kierunki polityki społeczno-gospodarczej Rady Ministrów. Wieloletni Plan Finansowy Państwa zgodnie z art. 104 ust. 1 określa:
podstawowe wartości makroekonomiczne,
kierunki polityki fiskalnej,
prognozy dochodów oraz wydatków w budżecie państwa,
kwotę deficytu i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz źródła ich finansowania,
prognozy dochodów i wydatków budżetu środków europejskich,
wynik środków europejskich
skonsolidowaną prognozę bilansu sektora finansów publicznych;
kwotę państwowego długu publicznego.
Prognozę dochodów zgodnie z art. 104 ust. 2 ujmuję się wg głównych kategorii dochodów a więc:
dochodów podatkowych w tym podatków pośrednich i bezpośrednich,
dochodów niepodatkowych i innych.
Prognozę wydatków budżetu państwa ujmuję się w WPFP z uwzględnieniem wydatków związanych z utrzymaniem i funkcjonowaniem organów władzy publicznej, wydatków na obsługę długu i innych o których mowa w art. 104 ust. 3.
Art. 105.
1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa stanowi podstawę przygotowywania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa nie jest jedynie niewiążącą deklaracją co do wydatków na 4 lata lecz poprzez 2 mechanizmy ma istotnie wpływać na przyszłe limity wydatków dla poszczególnych dysponentów. Pierwszy dotyczy kwoty globalnych wydatków. Zgodnie bowiem z art. 105 ust. 2 w projekcie ustawy budżetowej na dany rok budżetowy przedstawianym przez Radę Ministrów Sejmowi, poziom deficytu nie może być większy niż poziom deficytu ustalony na ten rok budżetowy w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa. Drugi mechanizm dotyczy możliwości zaciągania dla wybranych wydatków zobowiązań wieloletnich do wysokości ujętych w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa (art. 160 ust. 1 lit. c). Wieloletni Plan Finansowy Państwa ma zatem charakter wytyczny dla działania władz publicznych. Wprowadza ustalenie w zakresie ogólnych makroekonomicznych danych finansowych i zakładanych kierunków kształtowania się sytuacji finansowej w ułożony sposób ujmując w liczby działalność finansową organów wykonawczych.
Budżet państwa - uwagi końcowe
Reasumując uwagi na temat regulacji dotyczących budżetu państwa można powiedzieć, iż budżet państwa jest podstawowym planem finansowym, gdyż ustawa budżetowa stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa. Budżet państwa zawiera bowiem łączne zestawienie znaczącej części planowanych dochodów i wydatków państwa (Sejmu, Senatu, Kancelarii Sejmu i Senatu, sądów, trybunałów - ODPOWIEDŹ NA EGZAMIN CO ROZUMIEĆ POD POJĘCIEM „PAŃSTWO”). Jest więc budżet najważniejszym instrumentem służącym zarządzaniu instrumentami państwa zarówno z uwagi na umocowanie go w Konstytucji, wskazanie podmiotów które uchwalają budżet w formie ustawy (jako jej treść) na okres jednego roku jak również z uwagi na wyznaczanie głównych kierunków i rozmiarów wydatków państwowych, wielkości długu publicznego oraz planu finansowego mający olbrzymi wpływ na finanse jednostek samorządów terytorialnego. Jest to liczbowe zestawienie planowanego dochodu, wydatków, przychodów i rozchodów. Zawarte w nim dyspozycje ustalane są w pieniądzu. Charakteru planu finansowego budżetu nie zmienia fakt, iż mogą znajdować się w nim także normy niepieniężne. Budżet państwa ma charakter dyrektywny a więc normatywny gdy chodzi o stronę wydatkową, natomiast ma walor analityczny i prognostyczny po stronie dochodowej wskazując na zagrożenie i konsekwencje niezrealizowania planowanych dochodów czy przychodów. Prognozowanie dochodów i przychodów oparte jest na wskazaniu ich źródeł i przypisaniu określonym podmiotom wielkości wpływów. Dyrektywny charakter przejawia się poprzez ustalanie limitów wydatków i rozchodów, które wiążą wskazane w budżecie państwa podmioty. Wreszcie budżet państwa zawiera upoważnienia udzielone rządowi do poboru dochodów i pobierania wydatków. Rząd nie może również przekroczyć planowanego deficytu budżetu państwa ponosząc za jego przekroczenie odpowiedzialność konstytucyjną.
Procedura budżetowa - tryb opracowywania i uchwalania budżetu państwa