Prawo finansowe
Wykład XX 24.05.2012
Pojęcie podatku - ciąg dalszy
Elementy zmienne podatku - ciąg dalszy
Podstawa opodatkowania - podstawą opodatkowania jest ilościowo lub wartościowo skonkretyzowany przedmiot opodatkowania. Jest to konkretyzacja przedmiotu opodatkowania i ta konkretyzacja może następować w formie ilościowej lub wartościowej. Przykłady co do wartości:
VAT - podstawą opodatkowania jest obrót a obrotem jest kwota należna pomniejszona o należny podatek, wartość celna powiększona o cło (import), wartość celna powiększona o cło i podatek akcyzowy (import towarów akcyzowych)
Podatki dochodowe - dochód czyli kwota dochodu uzyskana w roku podatkowym pomniejszona o wskazane w ustawie ulgi, czasami podstawą jest przychód czyli cała kwota uzyskana z określonego źródła np. dochody z praw autorskich, praw do projektów wynalazczych, działalności literackiej, przewóz towarów i osób.
W podatku od spadków i darowizn - przedmiotem jest nabycie własności rzecz lub praw majątkowych nabytych w drodze spadku, darowizny czy zasiedzenia a podstawą opodatkowania jest wartość netto tych rzeczy lub praw czyli ich wartość rynkowa pomniejszona o długi i ciężary.
Podatek od czynności cywilnoprawnych - przedmiotem są określone czynności cywilnoprawne np. umowa spółki a podstawą opodatkowania jest wartość brutto nabytych rzeczy lub praw a przy zamianie czasem różnica wartości albo wartość przedmiotu, z którego przypada większy podatek.
Podstawa opodatkowania może być też określona ilościowo czyli nie w kwocie pieniężnej np.:
Podatek od nieruchomości - przedmiotem są określone grunty, albo budowle albo lokale związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Jeśli przedmiotem opodatkowania są grunty to podstawą jest powierzchnia tych gruntów, na ogół wyrażona w m 2 (wyjątki: grunty pod jeziorami, zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych - w ha).
Podatek akcyzowy - podstawą opodatkowania wyrobów energetycznych jest ich ilość wyrażona w zależności od rodzaju wyrobu w litrach, kilogramach gotowego produktu albo jako wartość opałowa (gigadżule)
Podatek leśny - przedmiotem opodatkowania są grunty ujęte w ewidencji gruntów i budynków jako lasy a podstawą jest obszar tych gruntów wyrażony w hektarach
Podatek rolny - przedmiotem opodatkowania są ujęte w ewidencji gruntów i budynków grunty zakwalifikowane jako użytki rolne i grunty zakrzewione stosowane dla użytków rolnych. Jeśli grunty nie wchodzą w skład gospodarstwa rolnego to podstawą opodatkowania jest powierzchnia wyrażona w hektarach. Jeśli grunty wchodzą w skład gospodarstwa rolnego to podstawą opodatkowania jest ilość hektarów przeliczeniowych - powierzchnię gruntów przelicza się w oparciu o przeliczniki określone w ustawie. Wysokość przelicznika zależy od rodzajów użytków rolnych: od klasy gruntu, od rodzaju gruntów i zależy od okręgu podatkowego. Najwyższy przelicznik wynosi 1,95 a najniższy 0,05 ale określony dla gruntów wyłączonych z podatków, a więc najniższy praktycznie stosowany wynosi 0,55.
Podstawę opodatkowania ustala się w sposób ścisły na podstawie określonych danych faktycznych np. W podatku dochodowym - księgi podatkowe czy podatkowa księga przychodów i rozchodów. Trzeba zwrócić uwagę, ze czasem ustawodawca pomija ustalanie stanu faktycznego w oparciu o rzeczywiste i dane i zamiast tego wprowadza jakieś normy co do wysokości podstawy opodatkowania np. opodatkowanie dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej - z reguły prowadzi się księgi podatkowe, ale podatnik może wybrać opodatkowanie wg norm przeciętnej dochodowości określonych ustawowo.
Stawka podatkowa - czasami się mówi stopa podatkowa. Stawka jest to stosunek kwoty podatku do podstawy opodatkowania albo inaczej mówiąc: relacje kwoty podatku do podstawy opodatkowania:
Stawka = kwota podatku/podstawa opodatkowania
Stosuje się kilka rodzajów stawek podatkowych. Przede wszystkim można je podzielić na stawki procentowe i kwotowe.
Stawki kwotowe określają ilość jednostek pieniężnych podatku pobieranego od podstawy opodatkowania.
Stawki procentowe (stosunkowe) - określają wielkość podatku w sposób względny w postaci ułamku zwykłego.
Przykłady stawek procentowych są w:
podatkach dochodowych,
od czynności cywilnoprawnej,
VAT itd.
Stawka procentowa ma zastosowanie tylko gdy podstawa opodatkowania ma wyrażoną wartość (w pieniądzu). Przy stawkach kwotowych stawka Wyrażona jest liczbowo, w jednostkach naturalnych. Przykładem stawki kwotowej są:
stawki w podatku od nieruchomości (grunty i budynki). - powierzchnie użytkowe do których zalicza się także powierzchnię mierzoną po wewnętrznej długości ścian na wszystkich kondygnacjach, z wyjątkiem powierzchni klatek schodowych oraz szybów dźwigowych. Za kondygnację uważa się również garaże podziemne, piwnice, sutereny i poddasza użytkowe związane z prowadzeniem działalności. Powierzchnia użytkowa do wysokości 1,40 metra nie jest barana pod uwagę, jednak powierzchnia na wysokości do 1,40 do 2,20 m jest naliczana na poczet podatku ale w 50% a powyżej 2,20 w 100%. Maksymalne stawki w podatku od nieruchomości są na rok 2012 następujące
Od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, bez względu na sposób zakwalifikowania w ewidencji gruntów i budynków - 0,84 zł za m2
Od gruntów pod jeziorami, zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych - 4,33 zł za 1 ha
Od pozostałych gruntów - 0,43 zł od m2.
Od budynków mieszkalnych lub ich części - 0,70 zł za m2
Od budynków lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz od budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej - 21,94 zł od 1 m2
Wartość budowli albo wartość amortyzacyjna a stawka wynosi 2% tej wartości.
Podatek akcyzowy - dla węgla i koksu 1,28 zł za 1 gigadżul a od benzyn silnikowych 1565 zł za 1000 litrów.
Podatek rolny i leśny - w podatku rolnym stawka wynosi równowartość ceny żyta: przy gruntach wchodzących w skład gospodarstwa 2,5 kwintala a nie wchodzących 5 kwintali żyta. Minister w drodze obwieszczenia określa średnia cenę skupu żyta: na 2012 rok wynosi ona 74 zł 18 groszy za kwintal. W podatku leśnym stawka wynosi równowartość pieniężną 0,220 ceny drewna.
Podatek akcyzowy - stosuje się czasami rozwiązania wyjątkowe: stawkę mieszaną. Dotyczy to wyrobów tytoniowych. W ich przypadku wykorzystuje się 2 różne podstawy opodatkowania: ilościową - np. ilość sztuk papierosów, ilość tytoniu do palenia, ilość cygar lub cygaretek np. na papierosy za 1000 szt. a przy tytoniu z kilogram i stawka na 1000 sztuk cygaretek i cygar). W stosunku do papierosów i tytoniu stosuje się także maksymalną cenę detaliczną opakowania pojawiającego się w obrocie i wtedy trzeba stosować stawkę procentową - 31,41% maksymalnej ceny detalicznej
Skala podatkowa - uporządkowany zbiór stawek odniesionych do podstawy opodatkowania. Wyróżnić można kilka uporządkowanych skal podatkowych:
Skala liniowa (proporcjonalna) - polega na tym, że stawka podatkowa jest stała niezależnie od wielkości podstawy opodatkowania. Wykorzystywana jest w podatku od towarów i usług - jest tam kilka stawek, ale to jaką stawkę stosujemy zależy od rodzaju wyrobu czy usługi, podatek od nieruchomości, leśny, od czynności cywilnoprawnych, akcyzowych, podatku dochodowym od osób prawnych a w podatku dochodowym od osób fizycznych - stawkę może wybrać podatnik prowadzący działalność gospodarczą
Skale nieproporcjonalne - polegają na tym, że w zależności od zmian podstawuy opodatkowania stosuje się różne stawki podatkowe.. Stawki podatkowe zmieniają się w zależności do zmian podstawy opodatkowania
Progresywna - stawka podatkowa rośnie w miarę zwiększania się podstawy opodatkowania. Można wyróżnić 2 rodzaje skal progresywnych:
Progresja globalna - polega na tym, że do całej podstawy opodatkowania stosuje się jedną wynikającą ze skali stawkę
Progresja szczeblowana - polega na tym, że podstawę opodatkowania dzieli się na szczeble i do każdego szczebla stosuje się inną, wynikającą ze skali stawkę - nie ma w Polsce progresji globalnych, progresję szczeblowaną stosuje się w podatku dochodowym od osób fizycznych, czy od podatku do spadków i darowizn
Regresywna - w miarę wzrostu podstawy opodatkowania, stawka procentowa maleje (nie jest stosowana w Polsce)
Degresywna - polega na tym, że w miarę zmniejszania się podstawy opodatkowania zmniejsza się stawka (nie ma takiej stawki w Polsce). O degresji możemy mówić wtedy, gdy w zasadzie stosuje się skale liniową w danym podatku ale jeżeli podstawa opodatkowania spada poniżej wartości to stosuje się stawkę niższą. Hipotetyczny przykład: w podatku dochodowym od osób fizycznych obowiązuje stawka liniowa dla niektórych może się okazać za duża bo okazałoby się, że z dochodu pozostaje mniej niż jest to konieczne ze względów socjalnych.