Leczenie, Wykłady


Leczenie i rehabilitacja

Elżbieta Rachowska

Z tego rozdziału czytelnik dowie się:

* Jakie są możliwości leczenia w zależności od stopnia nasilenia problemów związanych z używaniem narkotyków.

* Jakie metody mogą być wykorzystane by uczynić leczenie bardziej efektywnym.

Mimo wieloletnich działań w zakresie leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych formy pomocy są mało zróżnicowane i brakuje im systemowych rozwiązań. W systemie opieki zdrowotnej nadal dominują formy rehabilitacji długo i średnioterminowe bez wystarczającego wsparcia ze strony pomocy ambulatoryjnej.

Mając do czynienia z osobą zażywającą substancje psychoaktywne i planując dla niej odpowiednie formy pomocy musimy mieć świadomość istnienia całego spektrum zachowań używania substancji od: nadużywania ,poprzez szkodliwe używanie do zespołu uzależnienia.

Osoby zażywające narkotyki stanowią bardzo zróżnicowaną grupę pod względem

rodzaju przyjmowanego środka psychoaktywnego, wieku, nasilenia problemów związanych z zażywaniem, sytuacją życiową , czynników psychologicznych i społecznych. Oferta pomocy tym osobom powinna być zróżnicowana i dostosowana do potrzeb oraz możliwości klienta.

Pierwsze kontakty dotyczące poszukiwania pomocy przez osoby mające problemy z narkotykami mają miejsce w formach ambulatoryjnych jakimi są: poradnie leczenia uzależnień, punkty konsultacyjne, poradnie zdrowia psychicznego.

Zastanawiając się nad tym czy możemy przyjąć osobę uzależnioną do programu, powinniśmy rozważyć, czy nasza oferta odpowiada potrzebom klienta. Czy metody przez nas stosowane, czas terapii, pozwolą na osiągnięcie celu, zdobycie umiejętności do zatrzymania rozwoju uzależnienia, ograniczenia szkód z powodu zażywania, życia w trzeźwości? Pomocne w ustaleniu potrzeb terapeutycznych klienta mogą być następujące kryteria:

*Ekstensywność używanego środka odurzającego tzn. rodzaj środka, dawki i częstotliwość używania, długość trwania kontaktu z narkotykami (miesiące, lata).

*Stopień kontroli nad zachowaniem, czy osoba wykonuje wyznaczone obowiązki domowe, zawodowe, szkolne, czy robi to, o co jest proszona, czy przestrzega reguł panujących w swoim środowisku.

*Chęć współpracy.

*Zaprzeczenie, które determinuje chęć nawiązania współpracy.

Na całościową ocenę powinny składać się wszystkie cztery czynniki. Poza tym ważna jest ocena aktualnego stosunku klienta do substancji psychoaktywnej. Można ulokować ten stosunek na czterech poziomach:

*Osoby, które zażywają duże ilości narkotyków i mimo konsekwencji ,nie decydują się na podjęcie abstynencji.

*Osoby, które od czasu do czasu myślą o zredukowaniu ilości zażywanej substancji, pojawiają się u nich wyrzuty sumienia i niepokój przy kontynuowaniu takiego stylu życia.

*Osoby, które podejmują energiczne kroki w kierunku zerwania z nałogiem.

*Osoby, które utrzymują abstynencję od jakiegoś czasu i chcą przedłużyć taki stan.

Istotą takiej klasyfikacji jest uświadomienie, że interwencja terapeutyczna powinna odnosić się do poziomu na jakim dana osoba się znajduje. Nakłanianie osób z poziomu pierwszego, do rozstania się z narkotykiem, w krótkim czasie może być dla nich decyzją zbyt trudną i skazać nasze oddziaływanie na niepowodzenie. Być może propozycje związane z oddziaływaniem dotyczącym ograniczenia szkód pozwolą im na osiągnięcie drugiego poziomu.

Leczenie ambulatoryjne.

Mimo, że leczenie ambulatoryjne jest leczeniem tańszym i korzysta z tej formy pomocy większa ilość osób mających problemy z narkotykami, zdecydowanie jest to forma mniej rozwinięta w naszym kraju.

Rozkład wieku pacjentów poradni jest najbardziej spłaszczony. Poradnia wydaje się być instytucją najbardziej uniwersalną, która musi sprostać w podobnym stopniu potrzebom zarówno młodocianych pacjentów jak i osób w wieku dojrzałym. Najczęściej reprezentowana kategoria wieku to osoby mające 19-29 lat.

Większość poradni nie ma żadnego programu o zdefiniowanej długości i raczej oferuje doraźne wsparcie i pomoc w znalezieniu leczenia detoksykacyjnego lub rehabilitacyjnego.

Poradnie powinny oferować świadczenia diagnostyczne uzależnienia oraz kompleksową diagnozę zdrowia psychicznego. Tworzyć warunki dostępu do badań testowych na zakażenia chorobami infekcyjnymi HCV i HIV. Oferta terapeutyczna powinna dotyczyć poradnictwa, terapii indywidualnej, terapii grupowej oraz terapii rodzinnej.

Tylko ok.74% poradni proponuje oddziaływania grupowe a 64% terapię rodzin.

Ważna jest współpraca z innymi placówkami oferującymi pomoc medyczną oraz

pomoc w innych problemach pacjenta (prawnych, socjalno-bytowych, edukacyjnych).

Poradnie powinny zapewniać dużą dostępność związaną z:

-lokalizacją, możliwie blisko miejsca zamieszkania pacjentów,

-dobrym połączeniem komunikacji miejskiej,

-umieszczać informacje w innych placówkach ochrony zdrowia,

-dobrym oznakowaniem placówki,

-godziny otwarcia powinny być dostosowane do potrzeb pacjentów.

Niewątpliwym brakiem poradni w naszym kraju jest zbyt mała ilość zatrudnionych psychologów, lekarzy, pracowników socjalnych, pielęgniarek.

Istotnym elementem pomocy osobom używającym narkotyków jest szeroka współpraca z instytucjami np. opieki społecznej, powiatowymi centrami pomocy rodzinie, centrami integracji społecznej, instytucjami oświatowymi i wychowawczymi, kuratorami sądowymi, policją, ośrodkami leczenia stacjonarnego, rejonowym biurem pracy itp.

Stworzenie systemu opieki wspólnie z innymi instytucjami, które gwarantowałyby pacjentowi w miarę pełne zaspokojenie jego potrzeb w kwestii: opieki terapeutycznej, psychiatrycznej, opieki w przypadku problemów ze zdrowiem somatycznym, oferty postrehabilitacyjnej.

Wymaga to jasno określonych celów terapii, jej modelu i stosowanych procedur terapeutycznych. Wiąże się to z koniecznością prowadzenia dokumentacji opisującej stosowane w terapii procedury, cele i etapy pracy z pacjentem. Przy przyjęciu pacjent powinien być : *pytany o oczekiwania wobec leczenia, *informowany o tym co placówka ma do zaoferowania,

*informowany o obowiązkach ale i prawach jakie posiada, *informowany na temat terapii (na czym polega, jaki jest czas trwania).

Ważne jest aby placówki ambulatoryjne wnikliwie dopytywały klientów jakie są ich oczekiwania związane z leczeniem i upewniały się, że osoba zgłaszająca się do leczenia uzyskuje dostęp do świadczenia, które jest w stanie realizować a cele terapii są zgodne z aspiracjami klienta. Cele terapii najogólniej można ująć w następujących kategoriach: abstynencja, ograniczenie używania, zmiana wzoru zażywania, poprawa jakości życia.

Z badań przeprowadzonych w latach 2001-2002 na 1000 nowo zgłaszających pacjentach/Szkocja/ wynika, że 56% oczekuje, że efektem leczenia będzie abstynencja od narkotyku, 7,1% zmniejszenie używania narkotyku, 2,4% stabilizacja życiowa, 4,1% żadnych celów, 24% badanych wymieniło więcej niż jeden oczekiwany cel w tym 81% z pośród nich wymieniło min. abstynencję.

W pomocy ambulatoryjnej, najważniejsze jest właściwe poradnictwo. Dobry doradca potrafi słuchać , umie wzbudzić zaufanie i nawiązać kontakt. Powinien umieć pomóc w rozwiązaniu problemów pacjenta nie ograniczając jego autonomii. Z badań wynika że wzbogacenie poradnictwa o terapię poznawczo-behawioralną i psychoterapię wspierająco - ekspresywną daje lepsze rezultaty niż samo poradnictwo. Zbyt mało także wykorzystywany jest wywiad motywacyjny, który polega na zmobilizowaniu pacjenta do przejęcia inicjatywy i wzięcie pełnej odpowiedzialności za swoje czyny i konsekwencje. Rola terapeuty sprowadza się do umacniania wiary pacjenta w możliwość kształtowania własnego losu i pomagania mu w osiąganiu poczucia pewności siebie. Terapeuta na różne sposoby próbuje podnieść samoocenę i pewność siebie pacjenta, oczekując że lepsze samopoczucie coraz częściej będzie trudne do pogodzenia z samodestrukcyjnym zachowaniem. Terapeuta stosuje pytania otwarte, refleksyjne słuchanie, pochwały, podsumowania, mobilizuje pacjenta do wypowiedzi samo motywujących. Klient ma uzyskać świadomość własnego zachowania i powody do jego zmiany a w konsekwencji wzmocnić motywację do niej. Celem jest zainicjowanie zmiany poprzez uświadomienie klientowi jego ambiwalentnego nastawienia dotyczącego zmiany i pomoc w poradzeniu sobie

z nim. Wywiad motywacyjny może być stosowany w różnych celach- po to, by zbudować motywację do zmiany problemowego zachowania, ale również by zmotywować pacjenta do podjęcia leczenia.

Inne metody związane są z terapią poznawczo-behawioralną. Punktem wyjścia dla tej metody jest wykrycie u pacjenta samodestrukcyjnych schematów myślenia, które prawdopodobnie leżą u podstaw depresji, niepokoju i poczucia winy. Różne doświadczenia behawioralne służą do zbadania, czy oczekiwania terapeuty i pacjenta są słuszne. Zaleta takiej propozycji polega na tym, że każdy jej skutek pozytywny czy negatywny, będzie użyteczny. Terapeuta stosujący tą metodę przeanalizuje wraz z pacjentem zasady, którymi pacjent kieruje się w swoim życiu, wszystkie „powinienem”, „muszę”, wszystkie przekonania , zwyczaje i rytuały, w celu uświadomienia mu, które z nich są pomocne i podnoszą wartość życia.

Poza tym warto wykorzystywać metodę interwencji. Proces interwencji oznacza serię działań podejmowanych przez rodzinę i prowadzących do przemiany w osobie zażywającej narkotyki. Ponieważ większość zmian dokonuje się w wyniku kryzysu, interwencja przyspiesza kryzys. Procedura interwencji związana jest z następującymi krokami: ocena sytuacji, edukacja rodziny w zakresie uzależnienia , współuzaleznienia i interwencji, przećwiczenia interwencji, zebranie informacji do interwencji, alternatywne możliwości wobec interwencji, przeprowadzenie interwencji. Metoda ta odznacza się znaczną skutecznością. Całą procedurą kieruje terapeuta. Pilnuje by sesja nie stała się walką na słowa,

Zapewnia, by wszyscy koncentrowali się na problemie, na tym, co trzeba zrobić, powstrzyma wszelkie próby zakłócenia procesu. W trakcie ćwiczenia interwencji członkowie rodziny mają szansę zająć się swoim gniewem, urazami powstałymi w wyniku zażywania narkotyków przez kogoś z rodziny. Uświadomienie sobie troski rodziny pomaga dojść do pożądanego rezultatu. Być może po raz pierwszy od lat osoba uzależniona słyszy rodzinę wypowiadającą się bez osądzania i krytykowania. Interwencja posiada jasno określony kierunek i cel. Przedstawione zostają alternatywy pomocy i terapii.

Inną metodą pomocną w pracy z klientem, który nie jest zmotywowany do leczenia jest metoda prowadzonego samoleczenia, czyli krótka interwencja behawioralno-poznawcza. Jest to kombinacja wywiadu motywacyjnego i elementów terapii behawioralno-poznawczej. Leczenie to skierowane jest do osób, które podejmują zachowania problemowe, ale nie są poważnie uzależnione. Klient monitoruje swoje zachowania wysokiego ryzyka, opracowuje własny plan zmiany oraz wybiera cel terapii, którym nie musi być abstynencja. Pacjent wykonuje min. ćwiczenia, które pozwalają mu na uświadomienie sobie korzyści i kosztów wynikających ze zmiany zachowania. Metoda ta może być pomocna dla tych osób, które z różnych względów nie podejmują leczenia.

Poradnia o zróżnicowanej ofercie może być jednym z najważniejszych miejsc skoncentrowanych na pomaganiu osobie uzależnionej na różnych etapach zdrowienia.

Obserwuje się zbyt małe zaangażowanie poradni w oddziaływania postrehabilitacyjny, takie jak pomoc w podjęciu nauki (32%), w znalezieniu pracy(29%), w znalezieniu mieszkania (18%). Poradnie jako instytucje o charakterze lokalnym mają szansę w znacznym stopniu wziąć na siebie ciężar opieki postrehabilitacyjnej. 64,7% poradni nie oferuje żadnych świadczeń z zakresu postrehabilitacji.

Poza wymienionymi możliwościami jakie stoją przed lecznictwem ambulatoryjnym,

poradnie mogą realizować jeszcze inne świadczenia takie jak:

- wymiana igieł i strzykawek -27% poradni,

-opieka nad zdrowiem somatycznym- 15% poradni,

- opieka nad dziećmi klientów- 12%.

Zdecydowanie brakuje w poradniach programów dalszej pomocy dla pacjentów, którzy ukończyli terapię w ośrodkach stacjonarnych , lub przerwali ją i utrzymują abstynencję . Niezbędnym byłoby stworzenie oferty after care zawierającą pomoc związaną z zapobieganiem nawrotom, monitorowaniem i pomocą w dalszym zdrowieniu.

Leczenie pacjentów tzw. podwójną diagnozą.

W 1995 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) współzachorowalność, popularnie zwana podwójną diagnozą zdefiniowała jako „równoczesne występowanie zaburzenia wynikającego z przyjmowania substancji psychoaktywnych oraz innego zaburzenia natury psychicznej”.

Jak informuje Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA),

zdecydowana większość osób używających narkotyków ma problemy o podłożu psychicznym. Z przeglądu badań wynika, że najczęstszą diagnozą psychiatryczną u osób zażywających narkotyki są zaburzenia osobowościowe, dotykające 50-90% tej grupy, zaburzenia emocjonalne (20-60%), zaburzenia psychotyczne (20%). Od 10% do 50% pacjentów wykazuje więcej niż jedno współwystępujące zaburzenie psychiczne lub osobowościowe. Rozpowszechnienie uzależnień narkotykowych w połączeniu z zaburzeniami umysłowymi jest coraz większe. Częściowo może to zostało spowodowane zwiększeniem uzależnień od środków psychostymulujących. Niestety opieka nad tymi pacjentami jest zdecydowanie niedostateczna. Jedną z głównych przeszkód w diagnozowaniu i leczeniu współzachorowalności jest fakt, że personel psychiatryczny na ogół dysponuje małą wiedzą o leczeniu uzależnień narkotykowych, personel zajmujący się leczeniem uzależnień, ma małą wiedzą w dziedzinie psychiatrii. Podwójna diagnoza jest stanem szczególnie trudnym do rozpoznania i często pozostaje niezidentyfikowana. Uzależnienie, często powoduj liczne zachowania destrukcyjne przesłaniając zaburzenia umysłowe, a syndromy psychiczne myli się z objawami wywołanymi przez zażycie narkotyku. Nawet jeśli podwójna diagnoza została zdiagnozowana, często nie jest uwzględniana w interwencjach leczniczych. Bardziej właściwe jest mówienie o wielozachorowalności, ponieważ jednostki nią dotknięte często cierpią również na choroby somatyczne /HIV,HCV i inne/ jak również zaburzenia na płaszczyźnie społecznej, takie jak problemy rodzinne, bezrobocie, pobyt w więzieniu lub bezdomność. Placówki opiekuńcze i lecznicze zazwyczaj nie mają wystarczającego zaplecza by poradzić sobie z problemami w zakresie diagnozowania i leczenia tej grupy pacjentów.

Często powoduje to sytuację tzw. ”drzwi obrotowych”, gdzie klienta wymagającego pilnego leczenia odsyła się od jednego specjalisty do drugiego, podczas gdy ich sytuacja nieustannie się pogarsza. Część tych pacjentów jest trudna do prowadzenia z powodu oporu lub niezdolności do poddania się zasadom i wymogom leczenia związanym z przyjmowaniem leków, przychodzenia na umówione wizyty, złych relacji osobistych. Brak procedur, obserwacji chorego po opuszczeniu leczenia oraz późniejszej opieki prowadzi do częstych nawrotów zażywania i utrzymywania się zaburzeń umysłowych. Pacjenci mając negatywne doświadczenia z zakładami pomocy mogą niechętnie poddawać się leczeniu.

Według duńskiego przeglądu badań międzynarodowych, potencjalnie skutecznym modelem zarządzania przypadkami chorobowymi jest asertywne leczenie we wspólnocie, które obejmuje aspekty strukturalne(ciężar przypadku, praca grupowa, współpraca z innymi specjalistami opieki zdrowotnej) organizacyjne (jasno określone kryteria przyjęcia na leczenie, ograniczone przyjmowanie nowych pacjentów, całodobowa interwencja kryzysowa)

oraz merytoryczne (pomoc i opieka udzielana przez dzienne ośrodki wsparcia i pomocy, aktywne podejście, częste kontakty.

W badaniach zwraca się uwagę, iż wyniki leczenia pacjentów z współwystępującymi zaburzeniami mogłyby ulec znacznej poprawie dzięki opracowaniu długoterminowych, elastycznych programów łączących elementy terapii nadużywania substancji psychoaktywnych oraz leczenia psychiatrycznego.

W Polsce w zasadzie trzy placówki deklarują przyjmowanie pacjentów z podwójną diagnozą, chociaż pacjenci z różnym nasileniem swoich problemów psychiatrycznych trafiają do wielu placówek stacjonarnych i ambulatoryjnych. Część ośrodków nie kwalifikuje do swoich programów pacjentów z podwójną diagnozą z powodu konieczności przyjmowania przez nich systematycznie leków i zapewnienia opieki psychiatrycznej.

Ośrodki przyjmujące pacjentów z podwójną diagnozą:

Ośrodek Leczenia dla Osób z Podwójną Diagnozą Przy Centrum Profilaktyki i Terapii Uzależnień w Łodzi.

Centrum Zdrowia Psychicznego Uzależnień Leczenia Uzależnień - Oddział Psychiatryczny dla Pacjentów Pacjentów Podwójną Diagnozą w Gliwicach

SP ZOZ Ośrodek Rehabilitacji Uzależnionych „DOREN” im. Berty Trusiewicz w Różewcu.

Leczenie stacjonarne.

Leczenie stacjonarne związane jest z :

- leczeniem zatruć,

- leczeniem zespołów abstynencyjnych,

- rehabilitacją.

Leczenie zatruć.

U osób zażywających narkotyki, mogą pojawić się zatrucia w wyniku „przedawkowania” środka. Ostra intoksykacja /ostre zatrucie W ICD-10 F1x.0/mogą stanowić przyczynę poważnych szkód zdrowotnych, zagrożenia życia.

Wskazaniem do szukania pomocy medycznej (Pogotowie Ratunkowe, oddziały ostrych zatruć, oddziały internistyczne) są głównie:

- stan nieprzytomności,

- zaburzenia oddychania,

- znaczne przyspieszenie lub spowolnienie tętna bądź jego nie wyczuwanie

- napady drgawkowe,

- wysoka temperatura lub wyziębienie,

- pogorszenie się stanu zdrowia.

W przypadku występowania tendencji samobójczych lub znacznego pobudzenia wskazane jest zasięgnięcie konsultacji psychiatrycznej i rozważenie leczenia na oddziale psychiatrycznym. Poza zapewnieniem pacjentowi detoksykacji ważnym jest motywowanie go do podjęcia leczenia i wskazania odpowiedniej placówki.

IX Raport Specjalny dla Kongresu USA- alkohol a zdrowie wskazuje, że dobre wyniki daje zastosowanie„krótkiej interwencji”. Światowa Organizacja Zdrowia (1994) w następujący sposób definiuje „krótką interwencję”:

„Strategia terapeutyczna, na którą składa się wczesne wykrycie ryzykownego lub szkodliwego używania substancji psychoaktywnych oraz leczenie takich osób. Leczenie proponuje się lub podejmuje, zanim pacjenci zgłoszą się z własnej woli i(w wielu wypadkach) zanim uświadomią sobie, że używanie przez nich substancji psychoaktywnych może spowodować problemy. Interwencje takie stosuje się szczególnie wobec osób, u których nie wystąpiło uzależnienie somatyczne lub poważne komplikacje psychospołeczne. Wczesna interwencja jest więc podejściem proaktywnym, inicjowanym raczej przez pracownika służby zdrowia niż pacjenta”. Interwencje mogą by prowadzone przez lekarzy, pielęgniarki tzw. pierwszego kontaktu.

Leczenie zespołów abstynencyjnych.

Cechą uzależnienia jest pojawienie się przykrych objawów abstynencyjnych po odstawieniu lub zmniejszeniu dawki narkotyku. Wystąpienie i przebieg zespołu abstynencyjnego są ograniczone w czasie i mają związek z rodzajem i dawką środka przyjmowanego bezpośrednio przed zaprzestaniem lub ograniczeniem używania.

Opioidowym zespołom abstynencyjny towarzyszy wodnisty wyciek z nosa, łzawienie oczu,

bóle mięśni, dreszcze, gęsia skórka, a po 24-28 godz. kurcze mięśniowe i żołądkowe.

Wyraźne widoczne są zachowania związane z poszukiwaniem narkotyku, które nie ustępują po cofnięciu się somatycznych objawów zespołu.

Zazwyczaj leczenie prowadzone jest na oddziałach detoksykacyjnych i trwa od kilku- do kilkunastu dni, aż do momentu ustąpienia objawów.

Zespoły abstynencyjny, związane z używaniem substancji pobudzających(stymulantów),

są słabiej zdefiniowane niż zespoły związane z odstawieniem substancji o depresyjnym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy/opiaty, alkohol/. Przeważa w nich depresja, której towarzyszą ogólne złe samopoczucie, ociężałość, chwiejność emocjonalna.

Umożliwienie przejścia osobie uzależnionej w bezpieczny sposób zespołu abstynencyjnego nie jest leczeniem uzależnienia. Okres „detoksykacji” powinien zostać wykorzystany min. na motywowanie pacjentów do podjęcia leczenia w programie zgodnego z jego oczekiwaniami.

Rehabilitacja.

W przypadku wielu mocno uzależnionych osób, które chcą po detoksykacji utrzymywać abstynencję konieczna jest rehabilitacja.

W Polsce większość ośrodków stacjonarnych proponujących terapię i rehabilitację osobom uzależnionym opiera swoje oddziaływania na zasadach społeczności terapeutycznej (ST).Metoda społeczności terapeutycznej nie jest podejściem realizowanym w jednakowy sposób we wszystkich placówkach, które deklarują wykorzystywanie tej metody .

Historia leczenia stacjonarnego dla użytkowników substancji psychoaktywnych miała swój początek w latach 60 XX w. w Stanach Zjednoczonych, wraz z rozwojem długoterminowych stacjonarnych społeczności terapeutycznych, które wzorowane były na społeczności Synanon. Synanon był pierwszą społecznością terapeutyczną i stanowił model dla współczesnych społeczności takich jak Daytop Village, Phenix House, Projekt Return.

Od tamtej pory stacjonarna społeczność terapeutyczna jest jedną z najciekawszych ale i kontrowersyjnych form leczenia. Na przestrzeni lat społeczności terapeutyczne dojrzały i na ogół zaczęły stosować rozwiązania bardziej profesjonalne.

Pierwsze ośrodki w Polsce w oparciu o ST powstawały w połowie lat 80 .

Założycielem pierwszego ośrodka w Głoskowie był Marek Kotański. Początkowo pobyt w społeczności trwał od 18-24 miesięcy. Obecnie leczenie w ośrodku ST trwa od 6 mies. do roku, chociaż dłuższe programy nadal funkcjonują. Ośrodki rehabilitacyjne mają min. na celu zapewnienie bezpiecznego, wolnego od narkotyków środowiska, w którym osoba uzależniona uczy się rozwiązywać swoje problemy. Głównym celem społeczności terapeutycznej jest wspomaganie rozwoju osobistego jej członków, związane ze zmianą stylu życia na skutek przebywania w grupie współpracujących ze sobą osób. Społeczność terapeutyczna dostarcza ustrukturalizowanego środowiska z jasno określonymi zasadami moralnymi i etycznymi, w którym wykorzystywane są nie tylko ograniczenia i kary, ale także przywileje i nagrody. Oddziaływanie współmieszkańców staje się katalizatorem, który wyzwala krytycyzm i osobisty wgląd w dokonywanie pozytywnych zmian w zachowaniu i postawach. Dzięki indywidualnym i grupowym interakcjom następuje wgląd we własne problemy. Na ich rozwiązanie mają wpływ : uczenie się przez doświadczenie oraz ponoszenie konsekwencji

własnych działań.

Programy terapeutyczne dla osób uzależnionych od narkotyków mają charakter reedukacyjny i resocjalizacyjny. Łączą w sobie wiele różnych form oddziaływania: psychoterapię grupową, terapię pracą i ruchem, wszelkiego rodzaju techniki warunkowania instrumentalnego. Wykorzystywane techniki pracy terapeutycznej opierają się na zasadach uczenia się, modelowania, przekazywania informacji zwrotnych oraz treningów umiejętności społecznych. Oddziaływania mają charakter wielopoziomowy, dają możliwość pracy nad schematami poznawczymi, korygowaniem emocji, weryfikowaniem obrazu własnej osoby.

Społeczność terapeutyczna jest szczególnym środowiskiem społecznym. Proces zmiany zachodzi poprzez doświadczenie i refleksję nad tym co człowiek myśli, mówi o sobie i innych. Społeczność daje szansę na uzdrowienie emocji, łagodzeniu cierpienia fizycznego i psychicznego.

Bardzo często osobom uzależnionym, zgłaszającym się do programów terapeutycznych, obcy jest prospołeczny styl życia. Wiąże się to z odrzuceniem go albo brakiem przyswojenia, mógł on też ulec zakłóceniu na skutek uzależnienia. Związany jest on z przeszłością przestępczą, zachowaniami agresywnymi, stosowaniem manipulacji, kłamstwa, negatywnym stosunkiem do autorytetów czy władzy. O zmianie stylu życia świadczy to, w jakim stopniu osoba zrezygnowała z aspołecznych postaw, wartości i zachowań.

Częstym problemem osób uzależnionych są deficyty w zakresie umiejętności społecznych. Osoby te mają braki w wykształceniu, kwalifikacjach zawodowych, nie posiadają nawyków potrzebnych do podjęcia pracy, wywiązywania się ze swoich obowiązków. Zmiany w tym obszarze przybierają często charakter habilitacji, czyli uzyskania nowej jakości w obszarze skuteczności społecznej, zwiększenia stopnia społecznego potencjału jednostki związanego z edukacją i kwalifikacjami zawodowymi.

Udział w terapii pomaga tym osobom w rozwoju i sprzyja budowaniu tożsamości oraz zmianie stylu życia wolnego od narkotyków.

Metoda społeczności terapeutycznej uwzględnia holistyczną koncepcję człowieka, będącą podstawą do opisu zmieniającej się jednostki. Spojrzenie wielowymiarowe pozwala bardziej elastycznie dobierać strategie interwencji.

Kilka ośrodków wzbogaca ofertę społeczności terapeutycznej metodami zaczerpniętymi z amerykańskiego programu Minnesota a także programami zapobiegania nawrotom choroby. Ośrodkiem, który pierwszy wprowadził metody intensywnej terapii uzależnienia, jest Ośrodek Terapii Uzależnień w Toruniu. W ośrodku tym poza tym wykorzystywane są metody, które wyłoniły się z nurtu opartego na koncepcji uczenia się: program treningu umiejętności zaradczych Petera Montiego, teorii behawioralno-poznawczych, psychologii motywacji a także wykorzystywany jest program 12 Kroków Anonimowych Narkomanów.

Coraz więcej ośrodków wprowadza indywidualne plany leczenia w celu bardziej zindywidualizowanego podejścia do problemów pacjentów. Daje to szansę na większe dostosowanie strategii pomagania do potrzeb i możliwości pacjentów.

Ponad połowa ośrodków oferuje leczenia trwające 1,5 roku, nieco mniej niż połowa ok. roku. 80% ośrodków pomaga w podjęciu pracy lub nauki, 40% w znalezieniu mieszkania, 64% ośrodków oferuje także mieszkania przejściowe lub miejsce w hostelu. Tylko 3% ośrodków rehabilitacyjnych nie oferuje żadnych form pomocy w tym zakresie. W 66,7 % ośrodków prowadzona jest terapia rodzin. W 91% ośrodków prowadzona jest terapia indywidualna. Często jednak nie ma ona charakteru systematycznych oddziaływań przez indywidualnego terapeutę, zgodnie z wcześniej założonym planem. Ze względu na kompleksowość oferty terapeutycznej tylko 52% ośrodków rehabilitacyjnych zapewnia pełną kompleksowość oferty terapeutycznej.

Tylko 79% ośrodków zapewnia opiekę nad zdrowiem somatycznym pacjentów.

Leczenie profilowane (nastawione na określony cel)może prowadzić do poprawy wyników leczenia w zakresie zażywania substancji. W Europie Van den Brik (1997)

dokonał przeglądu nad skutecznością różnorodnych form psychoterapii uzależnieniach.

Jako skuteczne wymienia następujące:

- trening umiejętności społecznych,

- krótka interwencja,

- zwiększenie motywacji,

- strategie zapobiegania nawrotom,

- grupy samopomocowe,

- terapię poznawczą,

- terapię behawioralną.

W ofercie leczniczej i rehabilitacyjnej muszą być programy ukierunkowane na utrzymywanie abstynencji, programy adresowane do młodych osób oraz programy redukcji konsekwencji medycznych i społecznych przeznaczone przede wszystkim dla populacji, w przypadku której niepowodzeniem zakończyły się programy nastawione na abstynencję.

Grupy samopomocowe Anonimowych Narkomanów.

Część osób uzależnionych korzysta z grup samopomocowych po zakończeniu lub przerwaniu terapii jako wsparcia dla swojego zdrowienia. Do grup samopomocowych należą ludzie, których łączy wspólny( narkotykowy) problem; spotykają się regularnie, żeby zapewnić sobie wzajemne poparcie, zachętę lub radę. Regularne uczestnictwo pomaga w osiągnięciu lub utrzymaniu abstynencji przez sam fakt regularnego uczestnictwa i ze względu na presję grupy. Dla wielu uzależnionych grupy NA są skuteczne, ponieważ dają poczucie sensu i przynależności i zapewniają wiarygodny model abstynencji dla tych, którzy przywykli do myśli, że znaleźli się w sytuacji bez wyjścia. To co dzieje się w NA dzieje się również w dobrej psychoterapii, czyli postępy w poznaniu samego siebie i pojawienie się gotowości do zmiany osobistej.

Pierwszy mityng inicjujący powstanie NA(Narcotics Anonymous) odbył się w lipcu 1953 w Południowej Kalifornii w USA. Dzisiaj grupy NA funkcjonują w 140 krajach. W Polsce NA rozwija się od 13 lat i funkcjonuje ok.60 grup.

Grupa NA zaspakaja potrzebę zależności od grupy, ale także przypomina stale, że osoby uzależnione ponoszą osobistą odpowiedzialność za każdy swój czyn. Zarówno w grupach NA, jak i w grupie terapeutycznej, dowiadują się, że chociaż inni ludzie mogą okazać im chwilową pomoc, to tylko oni sami naprawdę decydują o tym, czy będą utrzymywać abstynencję czy nie. Program Dwunastu Kroków NA, oparty na zasadach adaptowanych Dwunastu Kroków AA, jest podstawą programu wyzdrowienia. .Zaleca się realizację programu 12Kroków zmieniających kompulsywne zachowania na świadomy wybór. Trzeźwienie w oparciu o ten program, to nie tylko utrzymywanie abstynencji. To także praca nad swoimi problemami, umiejętność słuchania innych, wyzwalanie się z egocentryzmu, nadzieja, że można żyć godnie i realizować swoje cele.

Udział w grupach samopomocowych może być dla wielu osób uzależnionych alternatywą do profesjonalnie oferowanej pomocy, może też być wsparciem dla osób, które odbyły terapię w dalszym ich zdrowieniu. Pomoc oferowana w grupach samopomocowych jest tym bardziej cenna, gdyż nie wiąże się z ponoszeniem na nią żadnych nakładów finansowych przez państwo.

Warto zapamiętać:

Literatura:



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ogólnoustrojowe następstwa urazów rdzenia kręgowego i ich leczenie, Wykłady
Leczenie wrzodziejacego zapalenia jelit, wyklad 2013
ZASADY DIAGNOSTYKI I LECZENIA BÓLU wyklady z fizjologii
FARMAKOLOGIA wykład 07, FARMAKOLOGIA wykład 7 (26 XI 01) LECZENIE CUKRZYCY cz
Monitorowanie leczenia żywieniowego wykład 4
Wspolczesne trendy leczenia i diagnostyki bolu, Wykłady-Ronikier, Ronikier2
Podstawy diagnostyki i leczenia nowotworów cz1, biologia, Wykłady
WYKLAD 6 Leki roslinne stosowane w leczeniu chorob zoladka, jelit
WYKŁAD 8 Środki stosowanew leczeniu otyłości
WYKŁAD 6 Leki roślinne stosowane w leczeniu chorób żołądka, jelit
wykład leczenie astmy
W07-SZ-W07 - Leki stosowane w leczeniu nadciśnienia (Daro), Naika, stomatologia, Farmakologia, WYKŁA
Leczenie przełomu nadciśnieniowego, wykłady PMWSZ w Opolu - Pielęgniarstwo, Interna, notatki pauliny
Toxykologia tekst, Toksykologia- wykład 2, Leczenie na oddziale ratunkowym
Leczenie Cukrzycy, FARMAKOLOGIA wykład 6 (12 XI 01) LECZENIE CUKRZYCY cz
FARMAKOLOGIA wykład 06, FARMAKOLOGIA wykład 6 (12 XI 01) LECZENIE CUKRZYCY cz
cukrzyca typ 2, FARMAKOLOGIA wykład 7 (26 XI 01) LECZENIE CUKRZYCY cz
biologia, wykład (cz.2), MEDYCYNA - nauka obejmująca całość wiedzy o zdrowiu i chorobach człowieka o

więcej podobnych podstron